Gołąbek czerwonofioletowy
Forma typowa | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
gołąbek czerwonofioletowy |
Nazwa systematyczna | |
Russula sardonia Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 353 (1838) | |
Zasięg | |
Zasięg występowania w Europie |
Gołąbek czerwonofioletowy (Russula sardonia Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Russula chrysodacryon Singer 1923
- Russula chrysodacryon f. viridis Singer 1932
- Russula drimeia Cooke (1881)
- Russula drimeia f. viridis (Singer) Bon 1986
- Russula drimeia var. flavovirens Rea 1932
- Russula emeticiformis Murrill 1938
- Russula sardonia var. citrina Pers. 1796
- Russula sardonia var. mellina Melzer, in Melzer & Zvara 1927
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r., Alina Skirgiełło w 1991 r. opisała ten gatunek pod nazwą gołąbek przydrożny[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 4–10 cm. U młodych okazów półkulisty, potem rozpostarty, na koniec wklęsły. Na środku może posiadać niewielki garb lub wklęśnięcie. Skórka gładka, sucha, błyszcząca, w czasie wilgotnej pogody śluzowata. Kolor czerwonofioletowy lub purpurowofioletowy, na środku ciemniejszy – nawet czarniawopurpurowy. Okazy wyblakłe mogą mieć barwę brązowawą, ochrową lub zielonkawą (zazwyczaj w postaci wyblakłych plam). Skórka da się ściągnąć tylko przy samym brzegu. Brzeg ostry, gładki, u młodych okazów podwinięty, u starszych prosty i czasami nieco karbowany[4] .
Dość wąskie i gęste, z blaszczkami, często rozwidlone. Przy brzegu ostre, przy trzonie przyrośnięte lub nieco łukowato zbiegające. U młodych okazów są jasnokremowe, potem kremowe z cytrynowym odcieniem[4].
Wysokość 3–8 cm, grubość 1-2,5 cm. Jest walcowaty, pełny i gładki. Kolor początkowo biały, później pojawiają się purpurowofioletowe wybarwienia[5].
Cytrynowożółty, jak blaszki. Po uszkodzeniu zmienia po jakimś czasie kolor na pomarańczowy. Smak silnie piekący, zapach owocowy[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników o barwie od kremowej do ochrowokremowej. Zarodniki kuliste lub elipsoidalne, o rozmiarach 7-9 × 6-8 μm. Powierzchnia brodawkowato-paciorkowata, czasami z niskim grzebieniem, niepełną siateczką, lub tylko z łącznikami między brodawkami. Łysinka wyraźna amyloidalna. Podstawki o rozmiarach 40-60 × 8-12 μm. Licznie występują cystydy mające rozmiar 70-75 × 9-11 μm. Pod działaniem sulfowaniliny czernieją. W skórce kapelusza występują dermatocystydy, a w tramie blaszek przewody mleczne[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Liczne stanowiska tego gatunku gołąbka opisano niemal wyłącznie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Poza Europą stwierdzono jego występowanie w stanie Pensylwania w USA[7]. W Polsce jest pospolity[8].
Występuje w różnego typu lasach[6]. Najczęściej rośnie pod sosnami[8], ale także pod modrzewiami, jodłami i świerkami. Pojawia się dość późno – od września do listopada[5]
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb niejadalny lub trujący, podejrzany o powodowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Ze względu na silnie piekący smak zazwyczaj nie jest zbierany w celach spożywczych[6]. W Kirgistanie i na Ukrainie uważany jest jednak za grzyb jadalny[9].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- niektóre formy ubarwienia gołąbka ciemnopurpurowego (Russula atropurpurea)[4]
- wśród fioletowych gołąbków podobne są gołąbek poduchowaty (Russula torulosa) i gołąbek Queleta (Russula queletii). Obydwa mają piekący, lub przynajmniej gorzki smak, żaden z nich jednak nie ma blaszek cytrynowożółtych[10].
- gołąbek turecki (Russula turci) – rośnie na podobnych siedliskach, czasami razem z gołąbkiem czerwonofioletowym. Odróżnia się zapachem chloroformu i ochrowymi blaszkami
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło: Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula). Warszawa-Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
- ↑ a b Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.