Goździcznik

Goździcznik
	; Goździcznik skalnicowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździcznik
	Nazwa systematyczna
	Petrorhagia (Ser.) Link; Handb. 2: 235. ante Sep 1831
	Typ nomenklatoryczny
	Petrorhagia saxifraga (L.) Link
Synonimy
	Gypsophila L. sect. Petrorhagia Seringe in A.P. de Candolle and A.L.P.P. de Candolle; Imperatia Moench; Kohlrauschia Kunth; Tunica Ludwig;
	Gypsophila L. sect. Petrorhagia Seringe in A.P. de Candolle and A.L.P.P. de Candolle; Imperatia Moench; Kohlrauschia Kunth; Tunica Ludwig;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździcznik (Petrorhagia (Ser.) Link) – rodzaj roślin z rodziny goździkowatych. Obejmuje 31 gatunków^[5]. Występują one w Europie, południowo-zachodniej Azji i w północnej Afryce, z centrum zróżnicowania w basenie Morza Śródziemnego^[5]^[6]. W Polsce jako rodzimy rośnie goździcznik wycięty P. prolifera, zadomowionym przybyszem jest goździcznik skalnicowy P. saxifraga, zaś przejściowo tylko dziczeje zawlekany goździcznik aksamitny P. dubia^[7]. Niektóre gatunki rozprzestrzenione zostały na inne kontynenty, w tym stając się uciążliwymi roślinami inwazyjnymi, np. w Australii^[6]. Goździczniki rosną w suchych murawach na skałach i stokach wzgórz. Goździcznik skalnicowy bywa uprawiany jako roślina ozdobna^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny o licznych, wzniesionych i szorstkich łodygach^[9], pojedynczych lub rozgałęzionych, u nasady często drewniejących^[4].
Liście: Naprzeciwległe, wąskie, na szczycie zaostrzone, u nasady zrośnięte w pochewkę liściową, z 1 lub 3 żyłkami^[4].
Kwiaty: Obupłciowe lub czasem jednopłciowe, zebrane w szczytowe kwiatostany wierzchotkowe luźne lub główkowato skupione, wsparte zwykle 4 podsadkami. Kielich o długości 4–15 mm, składa się z 5 działek zrośniętych cylindrycznie lub dzwonkowato, z błoniastym szwem wzdłuż miejsca zrośnięcia. Płatków korony jest 5, białych, różowych lub czerwonych. Pręcików jest 10, z miodnikami u nasady nitek. Słupek z jednokomorową zalążnią i dwiema szyjkami o długości 2–9 mm^[9]^[4].
Owoce: Torebki jajowate do podługowatych otwierające się 4 ząbkami. Zawierają 8–15 czarno-brązowych nasion, jednostronnie bocznie spłaszczonych^[8]^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj bardzo zmienny, o cechach morfologicznych pośrednich między rodzajami goździk (Dianthus) i łyszczec (Gypsophila). Dzielony jest na pięć sekcji. Niektórzy autorzy wyodrębniają 5 gatunków z szerokimi, błoniastymi podsadkami otulającymi cały kwiatostan w odrębny rodzaj Kohlrauschia Kunth.^[4]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Caryophylleae z podrodziny Caryophylloideae, rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae)^[10].

Wykaz gatunków^[5]

Petrorhagia arabica (Boiss.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia cretica (L.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia cyrenaica (E.A.Durand & Barratte) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia dianthoides (Sm.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia dubia (Raf.) G.López & Romo – goździcznik aksamitny
Petrorhagia elymaitica (Mozaff.) Falat., Assadi & F.Ghahrem.
Petrorhagia fasciculata (Margot & Reut.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia glumacea (Bory & Chaub.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia graminea (Sm.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia grandiflora Iatroú
Petrorhagia hispidula (Boiss. & Heldr.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia illyrica (Ard.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia kennedyae (A.K.Jacks. & Turrill) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia laconica Trigas, Kalpoutz. & Kougioum.
Petrorhagia lycica (P.H.Davis) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia macra (Boiss. & Hausskn.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia nanteuilii (Burnat) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia obcordata (Margot & Reut.) Greuter & Burdet
Petrorhagia ochroleuca (Sm.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia pamphylica (Boiss. & Balansa) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia peroninii (Boiss.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia phthiotica (Boiss. & Heldr.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia prolifera (L.) P.W.Ball & Heywood – goździcznik wycięty
Petrorhagia rhiphaea (Pau & Font Quer) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia rupestris Brullo & Furnari
Petrorhagia sarbaghiae S.A.Ahmad
Petrorhagia saxifraga (L.) Link – goździcznik skalnicowy
Petrorhagia syriaca (Boiss.) Mouterde & Greuter
Petrorhagia thessala (Boiss.) P.W.Ball & Heywood
Petrorhagia wheeler-hainesii Rech.f.
Petrorhagia zoharyana Liston

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Richard K. Rabeler, Ronald L. Hartman: Petrorhagia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Petrorhagia (Ser. ex DC.) Link. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-14].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 701, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 128, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 78. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 671. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ Genus Petrorhagia (Ser.) Link. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-14].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Richard K. Rabeler, Ronald L. Hartman: Petrorhagia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).

[powo-5] Petrorhagia (Ser. ex DC.) Link. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-14].

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 701, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 128, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 78. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-9] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 671. ISBN 978-83-7506-846-7.

[grin-10] Genus Petrorhagia (Ser.) Link. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-14].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]