Goździk brodaty

Goździk brodaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk brodaty
	Nazwa systematyczna
	Dianthus barbatus L.; Sp. pl. 1:409. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk brodaty (Dianthus barbatus L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Rośnie dziko w Azji na obszarze Chin i Korei Północnej oraz w środkowej, wschodniej i południowej Europie^[3]. W Polsce jest często uprawiany, czasami dziczeje (ergazjofigofit). W Europie zaczęto go uprawiać od XVI wieku. W języku angielskim kwiat ten znany jest jako Sweet William (słodki William) ale etymologia tej nazwy nie jest znana. Według różnych źródeł może się ona wywodzić od nazwiska arcybiskupa Williama z Yorku, króla Williama Zdobywcy lub księcia Williama, diuka Cumberlandu. Według jeszcze innej teorii „william” jest zniekształconym francuskim słowem oilett (oczko).

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Bylina tworząca luźne darnie o wysokości 30–70 cm.
Łodyga: Wzniesiona, prosta, naga, gruba i rozgałęziająca się.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście eliptycznolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 5–20 mm. Są jednonerwowe i zrośnięte nasadami.
Kwiaty: Zebrane po 5–30 w gęste, główkowate wierzchotki. Kwiaty są siedzące, lub wyrastają na krótkich szypułkach. Kielich sztywny, złożony z 5 zrośniętych działek, korona z 5 wolnych płatków ząbkowanych na szczycie. U typowego gatunku jest ona pojedyncza, czerwonego koloru, u odmian ogrodowych jest pełna w różnych odcieniach czerwieni, często wielobarwna. Wewnątrz kwiatu 1 słupek i 10 pręcików.
Owoc: Torebka otwierająca się 4 ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty przedprątne, kwitną od czerwca do września, zapylane przeważnie przez motyle.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Uprawiany jest jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty lub na rabatach. W uprawie występują zazwyczaj odmiany ogrodowe, które powstały w wyniku skrzyżowania z goździkiem chińskim, goździkiem kartuzkiem i in. Cechują się one karłowatym wzrostem, większymi i bardziej kolorowymi kwiatami, niż u typowego gatunku. Kwiaty te często są wielobarwne, z plamkami na płatkach i plamą w środku. Uprawiane są jako rośliny dwuletnie.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Uprawiany jest przeważnie z nasion. Nasiona wysiewa się do inspektu od maja do czerwca, siewki wymagają pikowania, gdy mają 3–4 liście. Do gruntu wysadza się pod koniec lipca lub z początkiem sierpnia. Wymaga słonecznych stanowisk i gliniasto-piaszczystych gleb o stałej wilgotności.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Występuje w dwu podgatunkach^[3]:

Dianthus barbatus subsp. barbatus (syn. Caryophyllus barbatus (L.) Moench)
- Dianthus barbatus L. subsp. barbatus var. asiaticus Nakai – występuje w Chinach i północnej Korei
- Dianthus barbatus L. subsp. barbatus var. barbatus – występuje w Europie.
Dianthus barbatus L. subsp. compactus (Kit.) Stoj. (syn. Dianthus compactus Kit.) – występuje w Europie. Według niektórych ujęć taksonomicznych uważany jest za odrębny gatunek – goździk skupiony^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Biodiversity of Poland. Vol. 1. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].

[4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Biodiversity of Poland. Vol. 1. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[1]

[2]

[3]

[4]