Gozdowice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gozdowice
wieś
Ilustracja
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryfiński

Gmina

Mieszkowice

Liczba ludności (2022)

92[2]

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

74-505[3]

Tablice rejestracyjne

ZGR

SIMC

0779213

Położenie na mapie gminy Mieszkowice
Mapa konturowa gminy Mieszkowice, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gozdowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gozdowice”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Gozdowice”
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego
Mapa konturowa powiatu gryfińskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Gozdowice”
Ziemia52°45′53″N 14°19′26″E/52,764722 14,323889[1]
Strona internetowa

Gozdowice (niem. Güstebiese[4]) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Mieszkowice, nad Odrą.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.

Pomnik sapera
Przeprawa promowa przez Odrę

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Ewolucja nazwy: Gustebis 1337

Historia[edytuj | edytuj kod]

  • Kultura łużycka (1300–400 lat p.n.e.) – prawdopodobne istnienie osadnictwa z tego okresu, na co wskazują znaleziska na terenie wsi w postaci 2 siekierek ze skrzydełkami
  • Poł. XIII w. – Ziemia Chojeńska należy do biskupów brandenburskich
  • 1267 – biskupi brandenburscy odstępują Ziemię Chojeńską margrabiom brandenburskim
  • 1320 – wygaśnięcie dynastii Askańczyków wraz ze śmiercią nieletniego margrabiego Henryka
  • 1320–1323 – Ziemia Chojeńska we władaniu książąt pomorskich
  • 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
  • 18.06.1336 – bracia Henning, Tydeko, Petrus i Johannes de Gustebis otrzymują jedną czwartą wsi od margrabiego Ludwika Starszego[5]
  • 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Gustebis; słowiańska wieś rybaków, bez ziemi[6].
  • 1402 – ziemie Nowej Marchii sprzedane Zakonowi krzyżackiemu
  • 1433 – po wygaśnięciu rodu de Gustebis wieś staje się własnością Zakonu krzyżackiego
  • 1455 – elektor Fryderyk II bierze Nową Marchię w zastaw za 100 000 florenów
  • 1466 – wieś nabyta przez Joannitów, wchodzi w skład ich majątku zakonnego w Golicach
  • 1477 – obrabowanie kupców wrocławskich płynących Odrą przez rycerzy-rabusiów, zamieszkujących Gozdowice
  • 1538 – na terenie Nowej Marchii wprowadzono protestantyzm jako religię obowiązującą
  • XVII w. – główne zajęcia mieszkańców to hodowla bydła i rybołówstwo, rolnictwo nie rozwija się ze względu na słabe gleby
  • 1655 – kościół wzmiankowany jako parafialny
  • 1701 – Ziemia Chojeńska dostaje się pod panowanie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I
  • 1724 – wzmianka o naprawie kursującego promu na Odrze w Güstebiese; do robót zużyto siedem dębów.
  • 1730 – gruntowny remont kościoła; ufundowanie ołtarza
  • 1746 – król Fryderyk Wilhelm II zarządza roboty melioracyjne na Odrze
  • 1747 – rozpoczęto budowę kanału głównego; nowe koryto rzeki przekopano najkrótszą drogą z Güstebiese do Hohensaathen (drogę skrócono z 45 do 19 km).
  • Poł. XVIII w. – na zmeliorowanych terenach o dł. ok. 60 km i szerokości ok. 10 km na zachodnim brzegu rzeki zakładane są nowe osady, kolonizowane przybyszami z Austrii, Palatynatu, a także z Polski. Ogółem założono 33 wioski, w tym Güstebieser Loose – rolniczą część Güstebiese. Osadnicy otrzymują specjalne przywileje; kolonizacja ta jest największą na Ziemi Chojeńskiej od czasów średniowiecznej.
  • 1750 – kościół staje się filią parafii w Starych Łysogórkach
  • 02.07.1753 – Odrę skierowano do nowego kanału-koryta, nazwanego Nową Odrą
  • 23.08.1758 (wojna siedmioletnia) – Fryderyk II przeprawia mostem pontonowym swoją armię liczącą 36 tysięcy żołnierzy na prawy brzeg Odry na wysokości Gozdowic i poprzez Czelin kieruje się na Dębno
  • 25.08.1758 – bitwa pod Sarbinowem
  • 1806-1807 – Ziemia Chojeńska pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
  • 1812 – Wielka Armia Napoleońska przeprawiała się przez Odrę m.in. w Güstebiese
  • 1815 – uruchomiono stałe połączenie promowe łączące wieś Güstebiese z osadą Güstebieser Loose; ożywienie gospodarcze, powstają 3 nowe młyny, 2 małe stocznie i port przeładunkowy dla zboża, bydła i paszy dla zwierząt.
  • Ok. 1820 – utworzono cmentarz na płn. skraju wsi, po prawej stronie drogi do Morynia; od XIII w. do tego czasu miejscem pochówku był teren przy kościele
  • 1840 – generalna rozbudowa kościoła
  • 1854 – założenie Posterunku Wodnego (na 645,3 km Odry], dokonującego pomiarów hydrologicznych i meteorologicznych oraz oznakowań szlaków żeglownych
  • 1855 – powódź
  • 1871–1918 – Ziemia Chojeńska w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
  • 1904 – od strony zach. dobudowano do kościoła wieżę o wysokości 25 m
  • Ok. 1918 – utworzono nowy cmentarz po drugiej stronie moryńskiej drogi, obwiedziony murem, z akacjowymi alejami w kształcie krzyża
  • Lata 20. i 30. XX w. – wieś liczy ok. 1382 ha ziemi. Administracyjnie należą do niej również Güstebieser Loose, Dom przy przeprawie promowej (Fährhaus) i Dom przy szosie (Chausseehaus). Prom łączy obie części wioski po obu stronach Odry – na prawy brzeg przeprawiano się do kościoła, szkoły, teatru, stacji paliw, licznych sklepów i warsztatów rzemieślniczych. Wieś ma urząd stanu cywilnego i pocztę, kąpielisko, restauracje i pensjonaty. Niewielka odległość od Berlina i walory przyrodnicze okolicy decydują o tym, że Güstebiese stają się miejscowością wypoczynkową berlińczyków. Ostatnim niemieckim burmistrzem jest Franz Ruckheim.
  • 1930 – wybudowano kaplicę na nowym cmentarzu
  • 1933 – Gozdowice przyjmują 20 000 ludzi na 175 rocznicę przekroczenia Odry przez armię Fryderyka II przed bitwą pod Sarbinowem
  • 1940 – kra niszczy częściowo Dom przy przeprawie promowej (Fährhaus), następnie odbudowany
  • 07.02.1945 – zajęcie wsi przez 5 Armię 1 Frontu Białoruskiego[7], niewielkie zniszczenia.
  • 16–20.04.1945 – forsowanie Odry; saperzy 1 Armii Wojska Polskiego budują most pontonowy (dł. 275 m i nośność 16 ton) przez Odrę
  • Lato 1945 – pierwsza fala powojennego osadnictwa, obejmująca powracających z robót w Niemczech
  • 02.08.1945 – uchwały poczdamskie, ustalające granicę zachodnią Polski na Odrze i Nysie; wieś ulega podziałowi – Güstebieser Loose pozostają w Niemczech, zaś prawobrzeżne Güstebiese już pod nazwą Gozdowice znajdują się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
  • 1946 – kolejna fala osadnictwa, przybywają repatrianci z kresów wschodnich. Uruchomienie Nadzoru Wodnego.
  • 25.05.1947 – poświęcenie kościoła jako świątyni rzymskokatolickiej
  • 16.04.1952 – odsłonięcie Pomnika Sapera
  • 1956 – wieś zelektryfikowano
  • Lata 60. XX w. – w Gozdowicach mieści się składnica i punkt przeładunku drewna kopalnianego na płynące Odrą barki
  • 16.04.1965 – utworzenie Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego. W wiecu ludności bierze udział Prezes ZBoWiD Mieczysław Moczar „Mietek”[8].
  • Lata 60. i 70. XX w. – niezamieszkane domy przeznaczono do rozbiórki, uzyskując materiały budowlane na odbudowę miast w centralnej Polsce lub na naprawę ostróg odrzańskich
  • 1972 – pomnikowi Sapera nadano obecny wygląd, projekt Czesław Piotrowski
  • 1997 – powódź
  • 20.10.2007 – otwarcie promowego przejścia granicznego Gozdowice-Güstebieser Loose, łączącego części wioski po obu stronach Odry; prom „Bez granic”, bocznokołowy o napędzie hydrauliczno-mechanicznym, wybudowany w stoczni RENOD w Dobrzeniu Wielkim, koszt ok. 1,8 mln zł pokryty ze środków funduszu unijnego INTERREG IIIA (70%), niemieckiego samorządu Barnim Oderburg (100 tys. zł) oraz gminy Mieszkowice (500 tys. zł).

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Rok Ludność
1800 1000
1933 1132[9]
1939 1081
2005 123

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

  • Nadzór Wodny – placówka należącą do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Dokonuje się tu m.in. codziennych pomiarów stanu wody Odry, pomiarów temperatury wody, czystości, obserwacji zjawisk lodowych na rzece, oraz innych elementów hydrologicznych, klimatologicznych i meteorologicznych.
  • Leśnictwo Gozdowice – należy do Nadleśnictwa Mieszkowice

Wyznania[edytuj | edytuj kod]

Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Punkt widokowy w miejscu bunkra obserwacyjnego Wojska Polskiego w 1945
  • Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
  • Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego – utworzone 16.04.1965 w budynku, który w 1945 mieścił siedzibę dowodzenia szefa wojsk inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego i dowódcy 6 Batalionu Pontonowo Mostowego gen. Jerzego Bordziłowskiego. Znajdują się w nim pamiątki wojsk inżynieryjnych 1 Armii WP, mapy frontu, modele oraz oryginalne łodzie, pontony i amfibia.
  • Pomnik Sapera – odsłonięty w 1952, obecny wygląd nadano w 1972; w pobliżu dwa drzewa morwy – Biały Fryc (biała morwa) i Czarny Fryc (czarne owoce).
  • Głaz-pomnik poległych w wojnie austriacko-pruskiej w 1866 i w wojnie francusko-pruskiej 1870.
  • Pomnik poświęcony żołnierzom organizującym przeprawę w 1945 r., przy drodze (zwanej „Drogą śmierci”) wiodącej z muzeum do Odry; postawiony w 1983.
  • Kamienna „Ściana chwały” z mapą Polski, usytuowana przy drodze do Starych Łysogórek
  • Punkt widokowy, w miejscu historycznego punktu obserwacyjnego Wojska Polskiego w 1945.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35585
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 329 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. Riedel A., Codex diplomaticus Brandenburgensis, 1867.
  6. „Gustebis est Slavica villa non habens agros”. Georg Wilhelm von Raumer, Die Neumark Brandenburg im Jahre 1337 oder Markgraf Ludwigs des Älteren Neumärkisches Landbuch aus dieser Zeit, Berlin 1837, s. 82
  7. Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej, praca zbiorowa pod redakcją T.Białeckiego, Szczecin 1969, Instytut Zachodniopomorski, s. 499
  8. Krzysztof Lesiakowski „Mieczysław Moczar“ Oficyna Wydawnicza Rytm 1998, ISBN 83-86678-83-6, str. 279
  9. Deutsche Verwaltungsgeschichte.
  10. Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 142, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]