Grądy (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grądy
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

dąbrowski

Gmina

Mędrzechów

Wysokość

170[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

530[3]

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

33-221[4]

Tablice rejestracyjne

KDA

SIMC

0824066

Położenie na mapie gminy Mędrzechów
Mapa konturowa gminy Mędrzechów, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Grądy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Grądy”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Grądy”
Położenie na mapie powiatu dąbrowskiego
Mapa konturowa powiatu dąbrowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Grądy”
Ziemia50°15′29″N 20°56′04″E/50,258056 20,934444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach

Grądy – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim, w gminie Mędrzechów. Miejscowość położona jest w południowo-zachodniej części gminy. Wieś zajmuje powierzchnię 723 ha[5].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Grądy położone są w południowej Polsce, w północno-wschodniej części województwa małopolskiego. Miejscowość znajduje się w krainie geograficznej: Nizina Nadwiślańska w Kotlinie Sandomierskiej na Podkarpaciu Północnym w Regionie Karpackim. Kraina historyczna, na której położona jest wieś nazywana jest Powiślem Dąbrowskim.

Miejscowość znajduje się w odległości ok. 80 km na wschód od Krakowa stolicy województwa, ok. 10 km na północ od Dąbrowy Tarnowskiej siedziby starostwa powiatowego i ok. 3 km na południe od centrum Mędrzechowa siedziby urzędu gminy.

Kielce
85 km
Kraków
80 km 		Mielec
40 km
Bochnia
60 km 		Tarnów
30 km 		Dębica
50 km

Z Grądami sąsiadują wsie: Mędrzechów, Wólka Grądzka, Dąbrówki Breńskie, Bolesław, Świebodzin. Wsie te należą do trzech gmin: Gminy Mędrzechów, Gminy Olesno oraz Gminy Bolesław.

Południową granicę wsi wyznacza[potrzebny przypis] rów Żymanka, dopływ rzeki Żabnica[6].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

Na terenie wsi znajdują się lasy państwowe należące do Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska[7] oraz lasy prywatne. W lasach państwowych rośnie głównie świerk pospolity, natomiast w lasach prywatnych dominującymi gatunkami są: sosna, dąb, brzoza, topola.

Można spotkać różne gatunki zwierząt m.in.:

Większość z występujących gatunków zwierząt należy do zwierzyny łownej, w związku z tym wieś znajduje się w obwodzie łowieckim nr 42[8], nad którym opiekę sprawuje Koło Łowieckie „Cyranka” Bolesław[9], należące do Polskiego Związku Łowieckiego.

Toponimia[edytuj | edytuj kod]

Etymologia nazwy wsi: „... Grądy, są to miejsca bardziej wyniosłe wśród mokradeł i błot, wybierane zwykle dla zakładanych nowych osad, które stąd otrzymały swą nazwę. ...”(opis podaje Bronisław Chlebowski SgKP tom II, s.801)[10]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1388 roku w „Rachunkach dworu króla Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi”[11][12].

Nazwy wsi używane w dokumentach historycznych: Grandi (1388)[11], Grandy (1408)[11], Grądi (1508)[13], Gradi (1579)[14], Grądy (1772)[15], Grady (1775)[16], Grondy (1797)[17], Grędy (1881)[10], Grzędy (1902)[18].

Bór grądzki[edytuj | edytuj kod]

Fragment mapy Galicji Zachodniej z 1797 roku, na mapie zaznaczono wieś "Bory"

Pierwsza wzmianka dotycząca Boru Grądzkiego (Bory) pochodzi z 1579 roku[14]. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wymieniony jest jako odrębna wieś „Bór”[19]. W późniejszym okresie podawany jako część wsi Grądy. Prawdopodobnie część wsi Bory, Bór weszła też w skład Mędrzechowa i Wólki Grądzkiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Średniowiecze[edytuj | edytuj kod]

W „Rachunkach dworu króla Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi z lat 1388–1420”[11], w roku 1388 wspomniano, że we wsi Grądy (Grandi) prowadzono wyręb drewna na potrzeby wsi Senisławice daw. Sędzisławice (Sandzislauicze), w 1408 roku natomiast podano, że właścicielem wsi był Stanislao de Grandy[20].

W 1422 roku Jacobus Derslai de Grandy był studentem Uniwersytetu Krakowskiego[21].

Jan Długosz w Liber beneficiorum około 1470 r. pisał, że wieś Grądy (Grandi) należy do parafii św. Wojciecha w Bolesławiu. Wieś płaciła dziesięcinę biskupstwu krakowskiemu w wysokości 1 grzywny, a pleban z Bolesławia otrzymywał tzw. kolędę. Jako właściciela wsi Długosz wymienia Jana Wielowiejskiego herbu Półkozic[22].

W Aktach grodzkich i ziemskich z czasów Rzeczypospolitej Polskiej odnaleźć można informację, że w Lublinie dnia 29 Marca 1473 roku Jan z Lipin i Żyrzyna (Johannes Lipniczky «Wielowiejski» herbu Półkozic, którego wymienia w Liber beneficiorum Długosz)[22], właściciel wsi: Żyrzyn, Borzyszczów, Niebrzegów i Pogonów, odstąpił te wsie Janowi z Gardzienic herbu Janina i jego synowi – Stanisławowi – z dopłatą 500 grzywien, w zamian za wsie: Bolesław, Grądy, Świebodzin, Brzeźnica (nieistniejąca współcześnie wieś) oraz 0,5 wsi Kanna z przewozem na Wiśle[23].

XVI–XIX wiek[edytuj | edytuj kod]

Grądy na mapie Galicji (Josephinische Landesaufnahme 1779-1783)

Właścicielami wsi w tym okresie byli:

  • 1508: Mikołaj Ligęza z Bobrka[13]
  • 1579: Teodor Ligęza[14]
  • Ewa Sroczyńska (córka Samuela Głębockiego wojski brzesko-kujawski herbu Doliwa)[24]
  • 1777: ks. Franciszek Ksawery Massalski;
  • 1786: hr. Michał Stadnicki;
  • 1799: Michał Raczyński;
  • 1830: Franciszek Bukowski
  • 1835: Michał Bukowski

W latach 1848–1851 majątek Grądy wchodził w skład masy spadkowej pozostawionej przez Michała Bukowskiego, zaś w 1855.r był własnością Marii i Franciszka Bukowskich[25]. W 1857 wieś liczyła 483 mieszkańców[26].

Henryk Rogaliński dzierżawca majątku w Grądach brał udział w powstaniu styczniowym[27].

Właścicielem wsi w 1867 roku była Marya Magdalena Bukowska po mężu Rogalińska[28].

W 1873 roku wieś nawiedziła epidemia cholery, na skutek czego zmarły 42 osoby z Grądów, oraz 7 z pobliskiej Wólki Grądzkiej[29].

Według spisu powszechnego z 1880 roku, wieś Grądy z Borem liczyła 595 mieszkańców. Właścicielką wsi w tym czasie była Marya Rogalińska[30].

W 1885 roku w Grądach powstała szkoła ludowa pospolita w początkowych latach jako filialna[31], od 1893 była to jednoklasowa szkoła[32], a od 1913 dwuklasowa[33].

9 sierpnia 1894 w wyniku pożaru spłonęły 3 domy oraz zginęło 3 dzieci[34].

W 1899 roku w Grądach powstało Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności Publicznej Straż Ogniowa. 12 lipca 2009 OSP Grądy obchodziła swoje 110-lecie[35].

Początek XX wieku i dwudziestolecie międzywojenne[edytuj | edytuj kod]

Fragment mapy z 1909 roku.
Literami M.H. oznaczono folwark
Literami W.H. oznaczono karczmę.

Właścicielami wsi w 1904 roku byli Józef i Wincencya Romerowie[36]. Najbliższy telegraf znajdował się w Dąbrowie Tarnowskiej[37].

W latach pomiędzy 1905 a 1908 rokiem właścicielami wsi zostali Margulies Salomon i 1 współwłaściciel[38].

Z Kółka rolniczego w Grądach, powiatu dąbrowskiego.
... Nasza wioska stoi od Bolesławia na południowy wschód i do niedawna składała się z dziewięćdziesięciu numerów, smutna, ponura, domki liche, ludek ubogi. Nie było tu szkółki, w którejby się można było nauczyć choć numer na ścianie przeczytać, ale za to była karczma, w której gospodarze więcej prawie mieszkali, niż w domu.
Około roku 1871 skleili jakoś po raz pierwszy szkółkę, w której uczył Jędrzej Marcina, prosty chłopek, kilkoro dzieci sylabizować. Jak się później okazało, ta "nauka" nie tylko że nie przyniosła żadnego owocu, ale dziecięta nauczyły się jeszcze do tego i jąkać.
Następnie około roku 1885 dostaliśmy nauczyciela dekretowego i odtąd też coraz szerzej krewi się nauka naszej dziatwy. Dziś widok naszej wioski zupełnie inny. Domków przybyło drugie tyle, bo posiadamy już dziś około 200 numerów i to domków czystych, wybielonych, czwarta część prawie już pod dachówką, przy każdym kilka drzewek, naprzeciw studzienka, płotki ogrodzone lub zgrabne sztachetki, w ogóle wszystko w najlepszy urządzone sposób. W pośrodku zaś nowa murowana szkoła dwuklasowa z dwoma nauczycielami. Obecnie kierownikiem jest p. Józef Wardzała, pomocnikiem zaś p. Tomasz Patoń. ...

Opis wsi w Przewodniku "Kółek rolniczych" z 1910 roku[39].

Według spisu powszechnego z 1910 roku, wieś Grądy liczyła 870 mieszkańców (619 Grądy, 251 Bór Grądzki)[40].

W 1921 roku właścicielem wsi był Samuel Margulies[41].

W 1926 roku Stany Zjednoczone obchodziły 150-lecie Niepodległości, z tej okazji nauczyciele oraz uczniowie trzyklasowej szkoły powszechnej w Grądach skierowali pismo gratulacyjne do Prezydenta Stanów Zjednoczonych, Calvina Coolidge. Dokument ten został udostępniony na witrynie biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych[42][43].

W 1935 roku pożar zniszczył część wsi[35].

Okupacja hitlerowska[edytuj | edytuj kod]

Podczas okupacji niemieckiej we wsi działały struktury Armii Krajowej, były to drużyna „Grądy-Wólka Grądzka” z 312 plutonu oraz drużyna „Grądy-Dąbrówki Breńskie” z 360 plutonu WSOP, placówki „Malwina”, obwód Dąbrowa Tarnowska „Drewniaki”, Inspektorat Tarnów „Tama” w Okręgu Kraków[44][45].

Na lesistym pagórku w Grądach Granatowa Policja rozstrzelała więźniów aresztu w Mędrzechowie[46].

W Grądach u Wiktorii Curyło, przez dwa tygodnie ukrywały się cztery żydówki pochodzące z Dąbrówek Breńskich, na skutek donosu żydówki zostały zabrane przez Granatową Policję z Mędrzechowa[47].

Historia najnowsza[edytuj | edytuj kod]

W 1946 roku wieś została zelektryfikowana.

Polityka i administracja[edytuj | edytuj kod]

Sołtysi wsi Grądy[edytuj | edytuj kod]

  • 1947-1955 – Olearczyk Bronisław
  • 1955-1958 – (pełnomocnik gromadzki) Stokłosa Michał
  • 1958-1969 – Struziak Franciszek
  • 1969-1990 – Lech Stanisław
  • 1990-2019 – Światłowski Kazimierz
  • od 2019 – Jurczyk Edyta

Historyczna przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]

Za czasów I Rzeczypospolitej wieś była w województwie sandomierskim w powiecie wiślickim.

W wyniku I rozbioru Polski od 1772 do 1918 roku wieś znalazła się w Królestwie Galicji i Lodomerii. W latach 1773–1775 wieś była w cyrkule pilzneńskim w dystrykcie Dąbrowa, w latach 1775–1782 w cyrkule pilzneńskim w dystrykcie Tarnów, a od 1782 do 1819 w cyrkule tarnowskim. W 1867 zlikwidowano cyrkuły i wieś znalazła się w powiecie dąbrowskim.

Od 1921 do 1939 roku wieś należała do województwa krakowskiego (województwa południowe; była Galicja) i powiatu dąbrowskiego.

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 wieś znajdowała się w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie krakowskim, w powiecie tarnowskim.

W latach 1945–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego i powiatu dąbrowskiego. W latach 1954–1958 wieś była w gromadzie Wólka Grądzka, a w latach 1958–1972 w Gromadzie Mędrzechów.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego i gminy Mędrzechów.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Grądy[48]
SIMC Nazwa Rodzaj
0824072 Bór Grądzki część wsi
0824089 Kacze Niwy część wsi
0824095 Załazie część wsi

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Spis powszechny ludności w latach 1807–1808[49].
Liczba domów Liczba rodzin Chłopi Chałupnicy Pozostali Potomstwo męskie Liczba kobiet Liczba ludności
Grądy 27 44 9 25 5 44 110 193
Bór Grądzki 17 32 5 19 3 34 66 127
Spis Ludności z 1900 roku[50].
Budynki mieszkalne Ludność Wyznanie Język
Ogółem Mężczyźni Kobiety rzymskokatolickie mojrzeszowe polski
Grądy 151 858 413 447 805 53 858
Grądy, wieś 104 580 273 307 537 43 580
Bór Grądzki, wieś 47 278 140 138 268 10 278
Dane statystyczne z pierwszego spisu powszechnego w II Rzeczypospolitej w roku 1921[51].
Budynki mieszkalne Ludność Wyznanie Narodowość
Ogółem Mężczyźni Kobiety rzymskokatolickie mojrzeszowe polska żydowska
Grądy 158 742 335 407 713 29 713 29
Grądy, wieś 117 538 246 292 509 29 509 29
Bór Grądzki, wieś 41 204 89 115 204 – 204 –

Obiekty[edytuj | edytuj kod]

W centrum wsi znajduje się budynek szkoły, w którym do 2011 roku mieściła się szkoła podstawowa[52] dla klas I-III oraz przedszkole. Obecnie w budynku tym mieści się Publiczne Przedszkole oraz filia biblioteczna Gminnej Biblioteki Publicznej w Mędrzechowie. Dzieci są przewożone autobusem szkolnym do szkoły podstawowej w Mędrzechowie.

Naprzeciwko budynku szkoły znajduje się obelisk z 1930 roku upamiętniający poległych mieszkańców wsi w I i II wojnie światowej.

Nieopodal szkoły znajduje się Dom Ludowy wzniesiony w 1972 roku, w którym siedzibę ma placówka OSP Grądy[35]. Obok Domu Ludowego znajdował się sklep, teraz w tym miejscu jest garaż dla pojazdów OSP wraz z wiatą[53].

W pobliżu boiska piłkarskiego był cmentarz choleryczny, w którym pochowano ofiary epidemii cholery z 1873 roku. W miejscu tym znajdował się drewniany krzyż, ale w 2013 roku został postawiony pomnik z metalowym krzyżem[29].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Głowice maczug z brązu

W połowie XIX w. we wsi odnaleziono głowicę ruskiej buławy gwiaździstej pochodzącej prawdopodobnie z XII lub XIII wieku[54][55]. Przedmiot ten znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu.

Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:

  • Kapliczka murowana z 1869 roku
  • Chałupa nr 81 z 1923 roku
  • Obelisk z 1930 roku

Religia[edytuj | edytuj kod]

Wieś od początku swojego istnienia należy do rzymskokatolickiej parafii św. Wojciecha w Bolesławiu, natomiast od 1 kwietnia 1973 r. część Boru Grądzkiego (na wschód od drogi powiatowej Dąbrowa Tarnowska-Mędrzechów) należy do parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Mędrzechowie[56]. Obie parafie należą do dekanatu szczucińskiego, diecezji tarnowskiej w metropolii krakowskiej.

Kapliczki, krzyże i figury przydrożne[edytuj | edytuj kod]

  • Krzyż na miejscu cmentarza cholerycznego z 1873 roku – w pobliżu boiska sportowego
  • Kapliczka murowana z 2000 roku – Bór Grądzki
  • Kapliczka słupowa przydrożna z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Grądach (Bór Grądzki). Ufundowana w 1869 roku przez rodzinę Lekarczyków z Mędrzechowa.
    Kapliczka słupowa przydrożna z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Grądach (Bór Grądzki). Ufundowana w 1869 roku przez rodzinę Lekarczyków z Mędrzechowa.
  • Kapliczka z 1869 roku - Bór Grądzki. Odnowiona w 2021 roku.
    Kapliczka z 1869 roku - Bór Grądzki. Odnowiona w 2021 roku.
  • Kapliczka na miejscu cmentarza cholerycznego z okresu I wojny światowej w Grądach – Kacze Niwy. Wzniesiona w 1959 z fundacji Jana Czupryny w miejsce krzyża drewnianego.
    Kapliczka na miejscu cmentarza cholerycznego z okresu I wojny światowej w Grądach – Kacze Niwy. Wzniesiona w 1959 z fundacji Jana Czupryny w miejsce krzyża drewnianego.
  • Krzyż przydrożny w centrum wsi z 1950 roku wykonany przez Stanisława Korca. W 2019 krzyż został odnowiony.
    Krzyż przydrożny w centrum wsi z 1950 roku wykonany przez Stanisława Korca. W 2019 krzyż został odnowiony.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W 2013 roku na Listę produktów tradycyjnych zostały wpisane pochodzące z Grądów „Blachorze” (placki z mąki pszennej i kwaśnego mleka pieczone na piecu z blachą do gotowania)[57][58][59].

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

Przez przysiółek Bór Grądzki od strony wschodniej przebiega nieczynna od 3 kwietnia 2000 linia kolejowa nr 115 (Szczucinka) łącząca Tarnów ze Szczucinem. Najbliższe stacje kolejowe to Dąbrówki Breńskie oraz Mędrzechów.

Wieś przecinają drogi powiatowe: 1307K Swarzów – Mędrzechów – Delastowice, 1308K Bolesław – Grądy – Wola Mędrzechowska[60].

Do 1 listopada 2006 do Grądów dojechać można było autobusami PKS Tarnów, teraz dojechać można prywatnym przewoźnikiem – Firmą Transportową CZOSNYKA[61].

Sport[edytuj | edytuj kod]

AVA Grądy
Ilustracja
AVA Grądy - Stare logo
Barwy

       
żółto-czarne

Data założenia

1984

Liga

Klasa A

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Siedziba

Grądy

Stadion

Boisko sportowe w Grądach

Sponsor techniczny

Joma Sport S.A

Prezes

Grzegorz Jurczyk

Menedżer

Mateusz Strugacz

Trener

Salvatore Sazio

Stroje
domowe
Stroje
wyjazdowe
Trzeci
strój
Strona internetowa

AVA Grądy – polski klub piłkarski z siedzibą w Grądach.

Klub piłkarski „LZS AVA Grądy” utworzony został w 1984 roku[62].

Zespół rozgrywa swoje domowe mecze na boisku piłkarskim w Grądach.

Sponsorzy strategiczni[edytuj | edytuj kod]

DANTRANS Daniel Wielgus
Sun Pro Energy Sp. z o.o.

Trenerzy[edytuj | edytuj kod]

Salvatore Sazio - z pochodzenia Włoch, grał w drużynach młodzieżowych SSC Napoli[63].


Sezony
Sezon poziom Poz. Pkt M Z R P Gzd Gst uwagi


1998/1999 Klasa A 4 29 20 – – – 36 32
1999/2000 Klasa A 11 23 26 – – – 45 64
2000/2001 Klasa A 10 28 - – – – 55 53
2001/2002 Klasa A 7 39 26 – – – 52 53
2002/2003 Klasa A 12 26 26 7 5 14 14 76 spadek
2003/2004 Klasa B 6 39 24 12 3 9 59 56
2004/2005 Klasa B 5 41 26 13 2 11 58 54
2005/2006 Klasa B 3 43 20 13 4 3 69 24
2006/2007 Klasa B 4 35 18 11 2 5 51 28
2007/2008 Klasa B 4 33 18 10 3 5 62 34
2008/2009 Klasa B 1 52 20 17 1 2 70 20 awans
2009/2010 Klasa A 7 46 30 14 4 12 64 69
2010/2011 Klasa A 13 26 30 8 2 20 49 83
2011/2012 Klasa A 14 27 30 6 9 15 31 77
2012/2013 Klasa A 16 19 30 5 4 21 35 91 spadek
2013/2014 Klasa B 6 19 16 6 1 9 33 42
2014/2015 Klasa B 4 25 20 7 4 9 47 55
2015/2016 Klasa B 4 9 7 3 0 4 17 24
2015/2016 Klasa B 3 26 14 7 5 2 37 26
2016/2017 Klasa B 1 67 26 22 1 3 95 18 awans
2017/2018 Klasa A 2 60 30 19 3 8 72 50
2018/2019 Klasa A 4 53 30 16 5 9 65 46
2019/2020 Klasa A 6 26 15 8 2 5 31 30
2020/2021 Klasa A 3 65 32 20 5 7 88 44
2021/2022 Klasa A 7 49 30 15 4 11 54 51
2022/2023 Klasa A 4 55 30 16 7 7 90 54

Osoby związane z Grądami[edytuj | edytuj kod]

  • ks. Władysław Olearczyk (1907–1942) – ksiądz, więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz, później więzień KL Dachau, gdzie zmarł[64].
  • Stanisław Słupek (1914–2000) – poeta, redaktor w Polskim Radiu w Krakowie, współtwórca i pierwszy redaktor naczelny tygodnika „Wieści”[65].
  • Jan Niejadlik (1921–2006) – doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Najwyższego, odznaczony m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1964 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973 r.) oraz Oficerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski (1984 r.)[66].
  • Jan Zych (ur. 1949) – artysta fotograf

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38351
  2. ↑ Mapa wysokości i głębokości. [dostęp 2018-04-22].
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-22].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 334 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ Strategia rozwoju gminy Mędrzechów na lata 2012–2025. Wójt i Rada gminy Mędrzechów, 2012. [dostęp 2018-04-22].
  6. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 337, ISBN 83-239-9607-5.
  7. ↑ Lasy państwowe na mapie. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. [dostęp 2018-04-22].
  8. ↑ Wykaz obwodów łowieckich. [dostęp 2018-04-22].
  9. ↑ Szkody łowieckie. Polski Związek Łowiecki Okręg Tarnów. [dostęp 2018-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-19)].
  10. ↑ a b Grądy 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 802.
  11. ↑ a b c d Franciszek Piekosiński: Rachunki dworu króla Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi z lat 1388 do 1420. Kraków: 1896, s. 70 i 373.
  12. ↑ Artur Bata, Hanna Lawera: Dąbrowa Tarnowska i okolice. Warszawa: PUW „Roksana” w Krośnie, 1998. ISBN 83-87282-84-7.
  13. ↑ a b Adolf Pawiński: Małopolska. T. 2. Warszawa: 1886, s. 468.
  14. ↑ a b c Adolf Pawiński: Małopolska. T. 1. Warszawa: 1886, s. 234.
  15. ↑ Mapa z 1772 roku. Woiewodztwo Ruskie, Część Krakowskiego, Sędomirskiego y Bełzkiego z granicami Węgier, y Polski, ktore gory Karpackie nakształt łańcucha wyciągnione, od góry Wolska aż do Talabry, wyznaczaią.
  16. ↑ Mapa z 1775 roku. LUBOMERIAE ET GALICIAE REGNI Tabula Geographica.
  17. ↑ Mapa z 1797 roku. Karte eines Theils von Neu oder West Gallizien.
  18. ↑ Księga adresowa królewskiego stołecznego miasta Lwowa. R. 6 1902 ; Adress- und Geschäfts – Handbuch der Landeshauptstadt Lemberg. Lwów: Franciszek Reichman, 1902, s. 346.
  19. ↑ Bór 3(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 307.
  20. ↑ Józef Krzepela: Księga rozsiedlenia rodów ziemiańskich w dobie Jagiellońskiej, Część I Małopolska. Kraków: 1915, s. 355.
  21. ↑ Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.1 (ab Anno 1400-ad Annum 1489). Kraków: 1887, s. 54.
  22. ↑ a b Grandi, villa sub parochia ecclesiae de Boleslaw sita, cuius haeres Johannes Wyelowyeczky armis Polukoza. In qua sunt agri cmethonum, in peties non in laneos distincti, de quibus solvitur decima manipularis et canapalis pro episcopatu Cracoviensi, et valor eius ad unam marcam aestimatur. Item non est ibi praedium. Item plebanus de Bolesław habet ibi columbationem. Joannis Dlugossii Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia. Vol. 8, T. 2 / Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus. s. 433. – wersja DjVu.
  23. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wskutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T.VI dokument nr. CX. Lwów: 1876, s. 167–168. – wersja DjVu.
  24. ↑ Bogdan Henryk Łuszczyński: Silva heraldica. (T. 3), (Litery G-J). Polska: 1850-1900, s. 58.
  25. ↑ Krzysztof Ślusarek: W przededniu autonomii Własność ziemska i ziemiaństwo zachodniej Galicji w połowie XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2013, s. 125,253. ISBN 978-83-7181-807-3.
  26. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 58–59.
  27. ↑ Andrzej Kunisz: Udział Ziemi Tarnowskiej w powstaniu styczniowym. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza ; Tarnów : na zlec. Muzeum Okręgowego, 1990. ISBN 978-83-03-02672-9.
  28. ↑ Wykaz posiadaczy dóbr tabularnych uprawnionych do wyboru posłów w ciele wyborczem posiadaczy większych majętności. „Gazeta Lwowska”, 1867-01-06. Lwów: Cesarsko-królewska galicyjska drukarnia rządowa. 
  29. ↑ a b Poświęcenie nowego KRZYŻA – POMNIKA oraz tablicy Pamięci – Ofiar Epidemii Cholery w roku 1873 – w Grądach.. [dostęp 2018-04-17].
  30. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, z oznaczeniem starostw, sądów powiatowych ... Z najnowszą mapą Galicyi i Bukowiny. Złoczów: 1886. – wersja DjVu.
  31. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Lwów: 1885.
  32. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Lwów: 1893.
  33. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Lwów: 1913.
  34. ↑ Kronika – Pożar. „Gazeta Narodowa”. 34 (200), s. 2, 1894-08-18. Lwów. 
  35. ↑ a b c OSP Grądy – historia jednostki. [dostęp 2018-04-17].
  36. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami ... w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904. – wersja DjVu.
  37. ↑ Królestwo Galicji i Lodomerii (Austria). Wydział Krajowy. Krajowe Biuro Statystyczne: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905. – wersja DjVu.
  38. ↑ SKOROWIDZ DÓBR TABULARNYCH W GALICYI Z W. KS. KRAKOWSKIEM – DODATEK. Wydany przez Krajowe Biuro Statystyczne przy Wydziale Krajowym.. Lwów: 1910, s. 4. – wersja DjVu.
  39. ↑ Czupryna. Z Kółka rolniczego w Grądach, powiatu dąbrowskiego.. „Przewodnik "Kółek rolniczych"”. R. XXIV. Nr 7, s. 176, 1910. Lwów: Zarząd Główny Towarzystwa "Kółek rolniczych".  – wersja DjVu.
  40. ↑ Allgemeines Verzeichnis der Ortsgemeinden und Ortschaften Österreichs nach den Ergebnissen der Volkszählung vom 31. Dezember 1910. Wiedeń: Hof- und Staatsdr., 1910.
  41. ↑ Jan Bigo: Skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwie Bukowińskim. Wyd. V. Lwów: 1918. – wersja DjVu.
  42. ↑ Biblioteka Kongresu USA: Polish Declarations of Admiration and Friendship for the United States (1)- List gratulacyjny do Prezydenta USA z okazji 150 lat Niepodległości. (pol.).
  43. ↑ Biblioteka Kongresu USA: Polish Declarations of Admiration and Friendship for the United States (2)- List gratulacyjny do Prezydenta USA z okazji 150 lat Niepodległości. (pol.).
  44. ↑ Schemat organizacyjny placówki AK „Malwina”. bc.cyfrowagalicja.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)]. – wersja DjVu.
  45. ↑ Zdzisław Baszak: Placówka AK „Malwina”. Tarnów: 1992. ISBN 83-87282-84-7.
  46. ↑ Adam Kazimierz Musiał: Krwawe Upiory. Tarnów: Oficyna Wydawnicza KARAT, 1993, s. 169. ISBN 83-85601-33-3.
  47. ↑ Jan Grabowski: JUDENJAGD, Polowanie na żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011, s. 140. ISBN 978-83-932202-0-5.
  48. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  49. ↑ Słownik miejscowości i elity wiejskiej zachodniej Małopolski w latach 1772–1815 Wersja 1.0. [dostęp 2018-04-17].
  50. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”. Wien: 1907. – wersja DjVu.
  51. ↑ GUS RP – Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku.. s. 10. – wersja DjVu.
  52. ↑ Archiwalne dokumenty ze Szkoły w Grądach.
  53. ↑ Remont remizy OSP Grądy w 2017roku.
  54. ↑ Często bywa mylnie podawane, że została znaleziona w Gorzycach zob. Józef Żurowski: Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca. Kraków: Polska Akademja Umiejętności, 1927, s. 37–44.
  55. ↑ Cabalska Maria, Madyda-Legutko Renata, Parczewski Michał, Tunia Krzysztof: Materiały do pradziejów powiatu Dąbrowa Tarnowska. 1975.
  56. ↑ Ks. Zygmunt Zimowski: Pod opieką matki i królowej – Historia parafii Mędrzechów (1917-1992). Drukarnia Narodowa w Krakowie, 1992.
  57. ↑ Lista produktów tradycyjnych – Blachorze. [dostęp 2018-04-17].
  58. ↑ Pamiętnik kulinarny Ponidzia i Powiśla. Hubert Przybyszewski (red.). Kazimierza Wielka: Kazimierska Agencja Drukarska, 2013. ISBN 978-83-935386-1-4.
  59. ↑ Paweł Piszczek: Tradycje kulinarne regionu tarnowskiego. Tarnów: Starostwo Powiatowe w Tarnowie, 2019. ISBN 978-83-939629-5-2.
  60. ↑ Mapa drogowa Małopolski. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, 2012. [dostęp 2018-04-22].
  61. ↑ Firma Transportowa CZOSNYKA – Rozkład jazdy dla miejscowości Grądy. [dostęp 2018-04-22].
  62. ↑ Nieoficjalna strona internetowa klubu sportowego AVA Grądy.
  63. ↑ Pacanów pierwszy w buskim turnieju oldbojów. Była dobra gra i dobra zabawa
  64. ↑ Ksiądz Władysław Olearczyk – Biografia
  65. ↑ Józef Dancygier, Józef Abramczyk: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989, s. 363–364. ISBN 83-205-4045-3.
  66. ↑ Sędzia Sądu Najwyższego Jan Niejadlik. [dostęp 2018-04-17].
Gmina Mędrzechów
Wsie
Integralne
części wsi
  • Borkowa
  • Bór (Mędrzechów)
  • Bór (Wólka Grądzka)
  • Bór Grądzki
  • Bór Świątkowski
  • Brzeźnica
  • Dwór
  • Glinka
  • Gościniec
  • Jaszki
  • Jazki
  • Kacze Niwy
  • Kolejowa
  • Kopacz
  • Krzywe Góry
  • Piaski
  • Podgórze
  • Podkalenie
  • Podlesie
  • Pustka
  • Rynek (Mędrzechów)
  • Rynek (Wola Mędrzechowska)
  • Stara Wieś
  • Zagórskie Błonie
  • Zającowe Góry
  • Załazie
Nazwy zniesione
  • Koło Szosy
  • Podradwanie
  • Rędzina
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grądy_(województwo_małopolskie)&oldid=72560017”