Granatnik Łopuskiego
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj |
Granatnik |
| Historia | |
| Wyprodukowano |
15 lub 25 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Kaliber |
80 mm |
| Nabój |
rozdzielnego ładowania |
| Długość lufy |
100 cm lub 120 cm |
| Donośność |
do 600 lub 800 m |
| Kąt ostrzału |
poziomy: 360° (obrót całym granatnikiem) |
Granatnik Łopuskiego – granatnik konstrukcji polskiej, produkowany i użytkowany bojowo w czasie powstania warszawskiego.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Broń została zaprojektowana przez Mieczysława Łopuskiego ps. „Konstruktor”. Produkcję podjęto w powstańczej wytwórni broni, działającej przy ul. Hożej 51 w ramach VII Obwodu AK „Obroża”[1]. Prace konstrukcyjne zakończyły się 10 sierpnia[2]. Prezentacja broni odbyła się 17 sierpnia 1944 roku. Mieczysław Łopuski został ciężko ranny w trakcie prób i nie mógł kontynuować dalszych prac nad bronią[1][2]. Późniejsze modyfikacje do konstrukcji wprowadzał inż. Eugeniusz Żochowski[1].
Lufa prototypu została wykonana z odcinka rury wodociągowej zaopatrzonej w gwint, do którego przykręcano odpowiednio zmodyfikowane złącze stanowiące komorę nabojową[1][3]. Lufa miała średnicę 8 cm i długość 100 cm (w późniejszych egzemplarzach wydłużono ją do 120 cm)[3]. Wykonano ją na obrabiarkach Fabryki Dźwigów przy ulicy Emilii Plater 10[1]. Ładunkiem miotającym był woreczek z chloranem potasu z domieszką 5% mielonego cukru[3]. Jako urządzenia spustowego użyto buteleczki z kwasem siarkowym. Padająca z niej kropla dostawała się przez otwór do wnętrza komory, przepalała woreczek i stykała się z materiałem miotającym, powodując wystrzał[1], którego zasięg mógł wynosić do 600[3] lub 800 metrów[2].
Skorupy cylindrycznych granatów konstrukcji inż. Eugeniusza Żochowskiego i mgr. Tadeusza Chęcińskiego były wytwarzane z kawałków rury kanalizacyjnej, zaślepionej po obu stronach[3]. Wysokość granatu wynosiła 126 mm, średnica 70 mm, a grubość ścianek 3 mm[3]. Materiałem kruszącym był także chloran potasu z cukrem, z dodatkiem kawałków metalu[3]. Zapalnikiem była fiolka z kwasem, która podczas upadku ulegała rozbiciu, inicjując detonację[1][3]. Granaty były stabilizowane i uszczelniane w lufie za pomocą listewek drewnianych[1][3].
Broń była ładowana odtylcowo. Oddanie strzału wymagało kolejno: uzbrojenia granatu przez włożenie do niego przez otwór w pokrywie fiolki z kwasem siarkowym, załadowania go do lufy, umieszczenia woreczka z ładunkiem miotającym w komorze nabojowej i po uszczelnieniu dokręcenia jej do lufy. Granatnik był wówczas gotowy do strzału, który można było wykonać wkraplając kwas przez otworek do komory ładunkowej[1].
Udoskonalenia w konstrukcji granatnika wprowadził inż. Żochowski. Były to wymienne komory nabojowe zwiększające szybkostrzelność oraz spust elektryczny w miejsce chemicznego do odpalania ładunku miotającego[3].
Łącznie powstało 25[3][2] bądź od 15 do 25 egzemplarzy[1].
Wykorzystanie bojowe[edytuj | edytuj kod]
Dzięki możliwości prowadzenia ognia stromotorowego, granatnik pozwalał powstańcom ograniczyć swobodę poruszania się przeciwnika, kryjącego się za murami lub niską zabudową. Relacja powstańcza przytoczona w źródle[1] podaje, że użycie granatnika wywołało panikę wśród żołnierzy nieprzyjaciela. Użyto ich bojowo w kilku miejscach, m.in. w walkach o oba budynki PAST-y[1].
Broń miała niedoskonałości: znana jest relacja st. sierż. pchor. Jerzego Szustra ps. „Jur” (skądinąd konstruktora innego granatnika powstańczego), w której opisał przypadek zakleszczenia i detonacji granatu w lufie podczas wystrzału, jak również zmienność prędkości wylotowej pocisków, którą przypisywał zawilgoceniu bądź złemu wymieszaniu materiału miotającego[1].
Wystrzeliwano z granatnika także zwykłe obronne granaty ręczne, jednak donośność i celność ognia były gorsze niż przy standardowej amunicji[3].
Zachowany egzemplarz[edytuj | edytuj kod]
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie posiada egzemplarz granatnika. Lufa ma długość 100 cm i jest we wczesnej formie, która przewidywała wystrzał za pomocą ręcznego zakroplenia kwasu siarkowego. Podstawa pochodzi z późniejszej produkcji i jest węższa niż u pierwszych egzemplarzy, w których jej szerokość utrudniała transport broni przez otwory w murach i barykady[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Michał Mackiewicz: Granatniki z „Jajczarni”. polska1918-89.pl. [dostęp 2016-12-20].
- ↑ a b c d Jerzy Modrzewski. Służba uzbrojenia w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim. „Problemy Techniki Uzbrojenia”. 2 (130), s. 7-24, 2014. Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia. ISSN 1230-3801.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Michał Pacut: Granatnik - moździerz powstańczy konstrukcji inż. Mieczysława Łopuskiego. Portal Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2016-12-20].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Polish Infantry Weapons 1918 to 1945 w serwisie YouTube. Wystrzał z granatnika Łopuskiego na stanowisku przy ulicy Piusa XI 1b, materiał Biura Informacji i Propagandy, na filmie od 10:50.
