Grigorij Zinowjew

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez RagnarZBastylii (dyskusja | edycje) o 15:55, 28 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Grigorij Zinowjew
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 września 1883
Jelizawietgrad, gubernia chersońska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

25 sierpnia 1936
Moskwa, ZSRR

Przewodniczący Komitetu Wykonawczego Kominternu
Okres

od 1919
do 1926

Przynależność polityczna

Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików), Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Multimedia w Wikimedia Commons
Zdjęcie po aresztowaniu przez policję 1908

Grigorij Jewsiejewicz Zinowjew[1], ros. Григорий Евсеевич Зиновьев, właśc. Owsiej-Gerszen Aronowicz Radomyslski, ros. Овсей-Гершен Аронович Радомысльский, także Hirsz Apfelbaum, ros. Хирш Апфельбаум (ur. 11 września?/23 września 1883 w Jelizawietgradzie, zm. 25 sierpnia 1936 w Moskwie) – rosyjski socjaldemokrata i komunista pochodzenia żydowskiego, czołowy działacz ruchu bolszewickiego. Zastępca członka Komitetu Centralnego SDPRR (od 1907), członek KC SDPRR(b) (1912-1917), członek KC RKP(b) i WKP(b) (1918-1927), zastępca członka Politbiura KC RKP(b) (1919-21), członek Biura (1921-1926), przewodniczący Komitetu Wykonawczego Piotrogrodzkiej Gubernialnej Rady Delegatów (1920-1926), przewodniczący Komitetu Wykonawczego Kominternu (1919-1926). Sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim u progu wielkiego terroru w ZSRR, stracony.

Życiorys

Pochodził z zamożnej rodziny żydowskich rolników, ojciec był właścicielem farmy mlecznej[2][3]. Odebrał wykształcenie domowe. W 1901 roku wstąpił do SDPRR. Ze względu na zaangażowanie polityczne i zagrożenie aresztowaniem za przynależność do nielegalnej partii w 1902 wyemigrował z Rosji. Uczestniczył w kółkach socjaldemokratycznych w Berlinie, Paryżu i Bernie, poznał Lenina i Plechanowa. Od rozłamu w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji na frakcje: bolszewików i mienszewików w 1903 - członek frakcji bolszewików. Studiował na wydziale chemii, potem prawa Uniwersytetu w Bernie, studiów nie ukończył. Współpracował z bolszewickimi czasopismami, takimi jak „Wpieriod” (ros. „Вперёд”). Podczas rewolucji 1905 roku wrócił do Rosji, był agitatorem partyjnym w Petersburgu, wybrany do petersburskiego komitetu SDPRR[4].

1 czerwca 1907 na V zjeździe SDPRR w Londynie wybrany na zastępcę członka Komitetu Centralnego SDPRR (jako jeden z 22 zastępców członków i jeden z 10 zastępców członków-bolszewików)[5]. W 1908 aresztowany, po trzech miesiącach uwolniony z uwagi na stan zdrowia, pozostawał pod nadzorem policyjnym. W październiku 1908 zbiegł za granicę. Wraz z Leninem i Lwem Kamieniewem redagował w Genewie pismo „Proletariusz” (ros. „Пролетарий”). Po ostatecznym rozłamie w SDPRR, w styczniu 1912 wybrany w skład siedmioosobowego Komitetu Centralnego SDPRR(b)[6][7]. W czasie I wojny światowej wspólnie z Leninem napisał i opublikował w 1915 pracę Socjalizm i wojna (ros. Социализм и война), polemiczną wobec przywódców II Międzynarodówki.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 wrócił do Rosji. Został szefem organizacji partyjnej bolszewików w Piotrogrodzie. Po nieudanej próbie bolszewickiego zamachu stanu w lipcu 1917 ukrywał się, podobnie jak Lenin. W październiku 1917 był jednym z dwóch członków Komitetu Centralnego SDPRR(b) (obok Lwa Kamieniewa), który głosowali przeciw zbrojnemu przejęciu władzy przez bolszewików, co więcej swój sprzeciw wyrazili publicznie w gazecie wydawanej przez Maksyma Gorkiego. Zinowiew i Kamieniew opowiadali się wówczas za utworzeniem rządu koalicyjnego rosyjskich partii socjalistycznych: socjaldemokratów (bolszewików i mienszewików) i eserowców[8].

W 1918 stanął po stronie Lenina w sprawie zawarcia pokoju brzeskiego; przewodniczący Rady Delegatów Robotniczych w Piotrogrodzie, domagał się wzmożenia „czerwonego terroru”. W latach 1919-1926 Zinowjew był przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Kominternu. Głosił hasło rewolucji światowej, postulował jak najszybsze przeniesienie rewolucji na inne kraje, widząc w kapitalizmie zagrożenie dla ZSRR. Jednocześnie przeciwstawiał się wtedy współpracy z partiami socjaldemokratycznymi, które określał mianem „socjalfaszystowskich”[9].

W latach 1921-1926 był członkiem Biura Politycznego KC partii bolszewickiej. Od 1923 roku wraz z Kamieniewem nawiązał bliską współpracę ze Józefem Stalinem, jednak kiedy zdystansował się od niego, został oskarżony o frakcyjność i opozycyjność („Nowa opozycja”), co spowodowało przyłączenie się Zinowjewa do Lwa Trockiego[10]. W 1926 roku został pozbawiony stanowisk. W latach 1927-1928 oraz 1932-1933 wydalony z partii. Prowadził podwójną grę ze Stalinem, o której ten doskonale wiedział, zręcznie wykorzystując go do swych celów. Po zabójstwie Siergieja Kirowa, w styczniu 1935 aresztowany przez NKWD, przyjął „odpowiedzialność polityczną” za zamach i został skazany na 10 lat więzienia[11].

Grigorij Zinowiew po aresztowaniu przez NKWD 1936

W dniach 19-24 sierpnia 1936 sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR, który w intencji organizatorów miał być zapalnikiem wielkiego terroru w ZSRR, skazany na śmierć z zarzutu o Kierowanie kontrrewolucyjną organizacją terrorystyczną. Po odrzuceniu przez Prezydium Komitetu Centralnego wykonawczego prośby skazanych o ułaskawienie został stracony 25 sierpnia 1936[12]. Ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo.

Zrehabilitowany 13 czerwca 1988 postanowieniem plenum Sądu Najwyższego ZSRR.

Upamiętnienie

W latach 1924-1934 miasto Jelizawietgrad, obecnie Kropywnycki, miejsce urodzenia Zinowjewa nosiło nazwę Zinowjewsk.

Przypisy

  1. ↑ Nazwisko także zapisywane w wersji Zinowiew.
  2. ↑ Żydzi odegrali znaczącą rolę w ruchu socjaldemokratycznym, dając mu wielu ważnych liderów (Akselroda, Dejcza, Martowa, Trockiego, Zinowjewa i Kamieniewa, by wymienić zaledwie kilku. W 1905 roku Socjaldemokratyczna Partia liczyła w Rosji 8 400 członków. Natomiast Bund, partia żydowskich robotników, miała 35 000 członków. Orlando Figes, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924 Wrocław 2009, Wydawnictwo Dolnośląskie, ISBN 978-83-245-8764-3, s. 164.
  3. ↑ Зиновьев Григорий Евсеевич
  4. ↑ Jackson i Devlin (1989), s. 645
  5. ↑ Центральный Комитет, избранный V-м съездом РСДРП 19.5(1.6).1907, кандидаты в члены
  6. ↑ Центральный Комитет, избранный VI-й конференцией РСДРП(б) 17(30).1.1912, члены
  7. ↑ Daniels, 1997, s. 25.
  8. ↑ Rabinowitch (1978), s. 206
  9. ↑ Rabinowitch (1978), s. 341
  10. ↑ Bullock (1992), s. 197
  11. ↑ Conquest, s.59
  12. ↑ Rozstrzelanie Zinowjewa i 15 towarzyszy. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 195 z 27 sierpnia 1936. 

Bibliografia, literatura, linki

Zobacz też

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grigorij_Zinowjew&oldid=52335201”