Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Gruzińska SRR)
Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka
საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა (Sakartvelos sabch’ota Sotsialist’uri Resp’ublik’a)
Грузинская Советская Социалистическая Республика
republika radziecka
1921–1991
Godło Flaga
Godło Flaga
Hymn:
Hymn Gruzińskiej SRR
Dewiza: პროლეტარებო ყველა ქვეყნისა, შეერთდით!
P’rolet’arebo q’vela kveq’nisa, sheertdit!
(Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)
Państwo

 ZSRR

Siedziba

Tbilisi

Data powstania

25 lutego 1921

Data likwidacji

9 kwietnia 1991

Powierzchnia

69 700 km²

Populacja 
• liczba ludności


4 337 600

• gęstość

128,2 os./km²

Języki urzędowe

gruziński, rosyjski

Położenie na mapie
Położenie na mapie

Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Gruzja (ros. Грузинская Советская Социалистическая Республика, Грузия, gruz. საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, საქართველო) – republika utworzona przez bolszewików w 1921 roku w związku z Wielką Socjalistyczną Rewolucją Październikową po rozpadzie Imperium Rosyjskiego. W latach 1922–1991 wchodziła w skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Powstała w 1921 w wyniku agresji Rosji radzieckiej na Demokratyczną Republikę Gruzji.

 Osobny artykuł: Radziecki podbój Gruzji.

W roku 1920 Rosja radziecka podjęła pierwszą, nieudaną próbę podporządkowania Gruzji, zakończoną 7 maja podpisaniem traktatu pokojowego. 11 lutego 1921 gruzińscy bolszewicy rozpoczęli powstanie zbrojne, a 14 lutego Lenin nakazał 11 Armii „poparcie powstania w Gruzji i zajęcie Tyflisu”[1]. Uderzenie zbrojne od południa, wschodu i północy rozpoczęto w dniach 15–17 lutego. Ogłoszenie ustanowienia w kraju władzy radzieckiej (de facto powołanie Gruzińskiej SRR) nastąpiło 25 lutego 1921, po wkroczeniu 11 Armii do Tyflisu (Tbilisi)[1].

12 marca do akcji zbrojnej przeciw Gruzji włączyła się Turcja. 16 marca w Moskwie podpisany został traktat rosyjsko-turecki (jego postanowienia zostały potwierdzone następnie w traktacie z Kars 23 października), na mocy którego ustalona została m.in. nowa granica turecko-gruzińska (Turcja odzyskała większość terytoriów utraconych w wojnie z Rosją 1877–1878, w tym – kosztem Gruzji – część Meschetii, Ardahan i południową Adżarię z miastem Artvin)[2].

19 marca 1921 bolszewicy objęli kontrolę nad całym terytorium Gruzji[3].

Rok później, 2 marca 1922 ustanowiono konstytucję Gruzińskiej SRR, zaś 12 marca włączono republikę do Federacyjnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Zakaukazia, przekształconego w grudniu w Zakaukaską Federacyjną Socjalistyczną Republikę Radziecką[4], współtworzoną także przez Azerbejdżańską SRR, Armeńską SRR i Abchaską SRR. Republika ta weszła w skład ZSRR 30 grudnia 1922.

W anektowanej Gruzji doszło do masowych represji wymierzonych w opozycję, zakończonych jej całkowitym zniszczeniem do 1924[5].

W początkach władzy radzieckiej (1921–1922) południowe i wschodnie terytoria Gruzji zostały okrojone nie tylko na rzecz Turcji, ale także na rzecz Armeńskiej SRR (rejon Jalal Oghli - Lorri), Rosyjskiej FSRR (m.in. Soczi wraz z terenami przyległymi) oraz Azerbejdżańskiej SRR (m.in. rejon Zakatały wraz z Biełokanem)[6]. Zmiany okazały się trwałe.

W 1931 roku do Gruzińskiej SRR została włączona Abchaska SRR, która przyjęła nazwę Abchaska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka.

W 1936 roku rozwiązano Zakaukaską Federacyjną SRR, skutkiem czego Gruzińska SRR (podobnie jak Armeńska SRR i Azerbejdżańska SRR) stała się bezpośrednim członkiem ZSRR[7].

W skład Gruzińskiej SRR wchodziły trzy terytorialno-narodowe jednostki autonomiczne:

W latach 1944–1955 dochodziło do nieznacznych zmian granic między Gruzińską SRR a sąsiednimi terytoriami Rosyjskiej FSRR.

W latach siedemdziesiątych XX wieku na terytorium Gruzji doszło do aktywizacji środowisk opozycyjnych wobec władzy komunistycznej. Po przyjęciu w 1977 nowej Konstytucji ZSRR rozpoczęto prace na temat Konstytucji Gruzji. 14 kwietnia 1978 doszło do protestów i demonstracji, głównie w Tbilisi, związanych ze sprzeciwem wobec projektowanych zapisów dotyczących języków urzędowych w republice (obrona języka gruzińskiego)[8]. Protesty zakończyły się powodzeniem, a we współczesnej Gruzji 14 kwietnia obchodzony jest jako dzień języka ojczystego[9].

14 listopada 1990 Rada Najwyższa Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zmieniła nazwę państwa na „Republika Gruzińska”, zaś na jej przewodniczącego wybrany został Zwiad Gamsachurdia[10]. 9 kwietnia 1991 w wyniku decyzji parlamentu gruzińskiego republika odzyskała niepodległość jako Gruzja. Gamsachurdia został wybrany na pierwszego prezydenta państwa.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Wojciech Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 111–113. ISBN 978-83-7436-219-1.
  2. Andrew Andersen, George Egge, Armeno-Azerbaijani Territorial Dispute And The Formation of The USSR (1920–1936): How The Time Bomb Was Planted na www.conflicts.rem33.com [dostęp: 29.12.2016]
  3. Wojciech Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7436-219-1.
  4. Wojciech Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 131–133. ISBN 978-83-7436-219-1.
  5. Andrzej Furier: Droga Gruzji do niepodległości. Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN, 2000, s. 108–109. ISBN 83-85376-10-0.
  6. Andrew Andersen (Э. Андерсен), Тающая Грузия: Территориальные изменения в годы установления и закрепления советской власти (1921–1922) na http://www.conflicts.rem33.com/GEORGIA.htm (ros.) [dostęp: 27.12.2016]
  7. Tadeusz Świętochowski: Azerbejdżan. Warszawa: TRIO, 2006, s. 117 i 271. ISBN 83-7436-037-2.
  8. Сергей Маркедонов, Советский Кавказ в 1970-е годы: предчувствие гражданской войны, „ИНТЕЛРОС – Интеллектуальная Россия”, №2, 2007 [dostęp: 26.12.2016]
  9. Rewolucja lingwistyczna w Gruzji. eastbook.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-27)]., eastbook.eu, 17.05.2012 [dostęp: 26.12.2016]
  10. Wojciech Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2000, s. 234. ISBN 83-85660-90-9.