Gwiozda
Gwiozda – jeden z trzech typów łowickiej wycinanki, obok „kodry” i „tasiemki”, dawny element dekoracyjny wnętrz chłopskich chałup. Są to wycinanki zawierające najczęściej motywy roślinne, zoomorficzne i antropomorficzne[1].
Rys historyczny
Historia wycinanek łowickich sięga II połowy XIX wieku, kiedy to wycinankami zaczęto dekorować wnętrza izb chłopskich chałup[2]. Tradycja ta przyszła do polskiej sztuki ludowej z kultury żydowskiej. Żydzi zawieszali wycinanki z liturgicznymi ozdobieniami na oknach swoich domów w czasie świąt[3]. Gwiozdy umieszczano na belkach stropowych pomiędzy "kodrami" oraz jako zwieńczenie „tasiemek” wieszanych na ścianach. Od lat 20. XX w. zaczęto tworzyć tzw. gwiozdy ażurowe. W ażurowych kołach, również z dekoracją symetryczną, obok pojedynczych, pojawiają się zwielokrotnione motywy roślin (kwiaty, a przede wszystkim róże) i zwierząt (koguty, pawie, konie). Istnieją dwa rodzaje ażurowych gwiozd. Pierwsze, występują w formie barwnej rozety z wzorami geometrycznymi. W drugich najważniejszym elementem była para ptaków zwróconych ku sobie. Umieszczane były one po bokach kwiatka umiejscowionego pośrodku wycinanki. Ten rodzaj wycinanek nie służył do dekoracji izb, a był przeznaczony na sprzedaż[4].
Technika
Gwiozda to wycinanka okrągła, często z brzegami nieregularnymi, np. w formie drobnych ząbków. Jej dekorację stanowią symetryczne elementy roślinne oraz zwierzęce (np. popularny w regionie łowickim kogut). Są wykonane przez warstwowe naklejanie papieru kolorowego w kolejności od największych do najmniejszych elementów. Podłoże stanowi całkowicie spójny szablon (wykonany przez wycięcie wzoru z jednego kawałka papieru, najczęściej o czarnym kolorze), przyklejony do białego kartonu. Dopiero na to naklejane są wielobarwne dekoracje. Posiadają one jedną oś symetrii. Wykonywano je ręcznie za pomocą nożyc do strzyżenia owiec[5].
Obecnie wycinanki łowickie nie pełnią funkcji użytkowej. Są popularną pamiątką kojarzoną z regionem łowickim.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Stefan Kozakiewicz: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. 1976.
- ↑ Henryk i Anna Świątkowscy: Muzeum w Łowiczu: przewodnik. Muzeum Narodowe, 1968, s. 33-34.
- ↑ Janina Orynźyna: O sztukę ludową: pamiętnik pracy. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965, s. 219.
- ↑ Anna i Henryk Świątkowscy: Łowicka sztuka ludowa. Warszawa: Wojewódzki Dom Kultury w Skierniewicach, 1996. ISBN 83-7010-119-4.
- ↑ Anna Świątkowska. Łowicka wycinanka. „Polska Sztuka Ludowa”. R. 15, 1961, nr 2, s. 67-83.
Linki zewnętrzne
- Wycinanki łowickie w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – film pokazujący sposób wykonania wycinanek, Polska Kronika Filmowa z 1947 roku.