Henryk Beck

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk Beck
Nekander, Dr Bor
Data i miejsce urodzenia

8 lutego 1896
Lwów

Data i miejsce śmierci

23 marca 1946
Wrocław

Przyczyna śmierci

zawał serca

Miejsce spoczynku

Cmentarz św. Wawrzyńca we Wrocławiu

Zawód, zajęcie

lekarz, malarz

Alma Mater

Uniwersytet Jana Kazimierza

Uczelnia

Uniwersytet Jana Kazimierza, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski

Rodzice

Adolf Beck, Regina z Mandelbaumów

Małżeństwo

Jadwiga z Trepków

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Niepodległości

Henryk Beck ps. „Nekander”, „Dr Bor” (ur. 8 lutego 1896 we Lwowie, zm. 23 marca 1946 we Wrocławiu) – polski lekarz ginekolog–położnik pochodzenia żydowskiego.

Orlę Lwowskie, pracownik Czerwonego Krzyża, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kapitan Wojska Polskiego, powstaniec warszawski, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Wrocławskiego. Z zamiłowania malarz, poeta, piłkarz, taternik, rysownik i tenisista. Przeprowadził pierwszą w Polsce operację korekty płci – u Witolda Smętka (1910–1983).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 8 lutego 1896 we Lwowie w rodzinie żydowskiego lekarza Adolfa Becka (1863–1942)[1] i Reginy z Mandelbaumów[2], dokąd jego rodzina przeniosła się rok wcześniej z Krakowa. Maturę zdał w 1914[3], po czym do 1920 studiował medycynę na Uniwersytecie Jana Kazimierza[4]. Pod wpływem przyjaciela domu Adama Czyżewicza zdecydował się następnie wybrać specjalizację ginekologiczną[5].

W tym czasie często też pomagał ojcu w jego badaniach[6] oraz pracował w szpitalach polowych Czerwonego Krzyża[5] i Zakładzie Anatomii Patologicznej UJK przy zabezpieczaniu zbiorów[3]. W 1918 brał udział w obronie miasta, a dwa lata później uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej[4] w stopniu kapitana jako lekarz w pociągu sanitarnym[3].

Praktyka lekarska[edytuj | edytuj kod]

Miesiąc po otrzymaniu dyplomu ochrzcił się, jego ojcem chrzestnym został Czyżewicz[5]. Początkowo pracował na Uniwersytecie Jana Kazimierza, ale w 1924[3] Czyżewicz namówił go na przeprowadzkę do Warszawy[5], w której Beck podjął pracę w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych Uniwersytetu Warszawskiego, wykładając fizjologię ciąży, porodu i połogu[7] i tam też uzyskał habilitację w lutym 1927[8].

W latach 1928–1929 redagował miesięcznik „Ginekologia Polska”. W 1931 został kierownikiem oddziału ginekologii w Instytucie Radowym im. Marii Skłodowskiej-Curie[7], a cztery lata później objął posadę ordynatora oddziału ginekologicznego Szpitala Dzieciątka Jezus i pracował na tym stanowisku do wybuchu II wojny światowej[1]. Był również wykładowcą położnictwa w Szkole Pielęgniarskiej Polskiego Czerwonego Krzyża oraz w Warszawskiej Szkole Pielęgniarstwa, ponadto był także przez dwa lata prezesem Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego[7]. Twórca autorskiej metody operacji tyłozgięcia macicy[1]. On również przeprowadził pierwszą w Polsce operację zmiany płci – u Zofii Smętek (1910–1983)[3].

Okres okupacji[edytuj | edytuj kod]

W czasie kampanii wrześniowej walczył w obronie Warszawy[4], następnie trafił do Brześcia[5], a po klęsce dotarł do Lwowa, gdzie 9 grudnia został aresztowany przez władze sowieckie[7], ale uniknął deportacji na Syberię dzięki staraniom żony. Zwolniony w lipcu 1940, otrzymał propozycję objęcia stanowiska kierownika Katedry Ginekologii[6], ale ostatecznie został kierownikiem oddziału ginekologiczno-położniczego w II Szpitalu Lwowskim[7].

Po ataku Niemiec na ZSRR był zmuszony ukrywać się przed Niemcami. W listopadzie 1942 wyjechał do Warszawy i ukrywał się tam w „aryjskiej” części miasta[4] pod wieloma kolejnymi adresami[5]. Zaangażowany przez siostrę i żonę w działalność Armii Krajowej, ilustrował instrukcje minerskie dla żołnierzy AK[7].

Po wybuchu powstania warszawskiego, w stopniu kapitana i pod pseudonimem Nekander[9], kierował szpitalem polowym[1] na rogu Chmielnej i Marszałkowskiej[7] (oddział „Bakcyl”[10]), a po kapitulacji ukrywał się wraz z grupą ok. 40 osób w piwnicach zrujnowanych kamienic[11] w rejonie między ulicami Śliską 7 a Sienną 22[5] do czasu wkroczenia Armii Czerwonej[11] i pod pseudonimem Dr Bor kontynuował praktykę lekarską[6].

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

Po przejściu frontu początkowo pracował jako ordynator oddziału ginekologiczno-położniczego Szpitala Miejskiego na Pradze[7] i mieszkał z żoną w budynku szpitalnym[5], ale w sierpniu 1945 otrzymał propozycję objęcia Katedry Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Do Wrocławia przeniósł się w lutym następnego roku i równocześnie objął Klinikę Położnictwa i Chorób Kobiecych[7].

Zmarł 23 marca 1946 we Wrocławiu w wieku pięćdziesięciu lat[1] na zawał serca[4], kilka godzin później jego żona popełniła samobójstwo[7]. Został pochowany wraz z nią[7] na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu[12].

Działalność artystyczna[edytuj | edytuj kod]

Oprócz pracy zawodowej przez całe życie zajmował się sztuką, w szczególności malował krajobrazy, znajomych, widoki miast[6], życie osobiste, podróże, lekarzy, narzędzia medyczne i pacjentki[2], często przedstawione satyrycznie, karykaturalnie czy ironicznie[13]. W czasie wojny uwieczniał ruiny, trudy okupacyjnego życia[6] i wyśmiewał okupanta[5], najbardziej znany jest cykl „Bunkier 1944 Roku”[13]. Beck tworzył swoje prace na papierze, bibule, kolorowym kartonie, drukach recepturowych i stronach książek[14]. Pozostawił dużą ilość akwarel, rysunków i kolaży[7]. Są one uznawane za formę jego pamiętnika[5].

W 1964 siostra Becka, Jadwiga Zakrzewska, podzieliła jego prace pomiędzy Główną Bibliotekę Lekarską w Warszawie i Żydowski Instytut Historyczny. Większość zbiorów trafiła do GBL[8] (która posiada 1653 szt.[15]), natomiast w ŻIH znalazły się prace powstałe w ostatnim okresie II wojny światowej[8].

Zainteresowania[edytuj | edytuj kod]

Ponadto Beck pisał także wiersze i fraszki[6] oraz grał na skrzypcach i fortepianie[13]. W młodości grał w piłkę nożną jako członek klubu Pogoń Lwów[6], później także był tenisistą, taternikiem i uczestnikiem wyścigów samochodowych[13].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 2011 ukazało się pierwsze światowe wydanie albumu jego akwarel[3], dwa lata później wystawę jego prac otwarto w Lwowskim Muzeum Etnograficznym i Rzemiosła Artystycznego. W 2016 Główna Biblioteka Lekarska wydała album z ok. 1800 rysunków i akwarel Becka[13].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Od 27 grudnia 1937 żonaty z Jadwigą z Trepków (1909–1946)[7], która była ginekolożką pochodzącą z Sosnowca[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Beck Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-01-30].
  2. ↑ a b Pierwsze wydanie akwarel Henryka Becka [online] [dostęp 2017-02-01] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g Na ratunek pamięci prof. Becka. Uniwersytet Wrocławski, 2016-11-01. [dostęp 2017-01-30]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f Zofia Borzymińska: Beck Henryk. [w:] Polski Słownik Judaistyczny Delet [on-line]. Jewish Historical Institute. [dostęp 2021-05-05]. (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Alina Kwapisz-Kulińska: Jak żyć, pracować i kochać można. Studio Opinii, 2012-06-01. [dostęp 2017-02-03]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g Oksana Zayachkivska: Przepis na Życie Henryka Becka. [dostęp 2017-01-30]. (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Światowe wydanie akwarel Henryka Becka. [w:] Gazeta Lekarska [on-line]. 2016-02-11. [dostęp 2017-01-30]. (pol.).
  8. ↑ a b c Taniec życia i śmierci w pracach Henryka Becka. Twórcze spotkanie sztuki i medycyny. „ЛЬВІВ ЕПОХИ БЕКІВ”. 85 / 2016, s. 90–94, 2016. (pol.). 
  9. ↑ Powstańcze Biogramy – Henryk Beck [online], www.1944.pl [dostęp 2017-02-01] (ang.).
  10. ↑ Henryk Beck. [w:] WSPÓŁTWÓRCY DOLNOŚLĄSKIEJ MEDYCYNY [on-line]. lekarzepowstania.pl/osoba/henryk-beck-ps-nekander/. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-04)]. (pol.).
  11. ↑ a b Henryk Beck, ps. Nekander – Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego, „Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego” [dostęp 2017-02-01] (ang.).
  12. ↑ Uniwersyteckie zaduszki 2016 – nowy przewodnik. Uniwersytet Wrocławski, 2016-10-22. [dostęp 2016-11-20]. (pol.).
  13. ↑ a b c d e Twórcze spotkanie sztuki i medycyny – Żydowski Instytut Historyczny [online], www.jhi.pl [dostęp 2017-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-30] (pol.).
  14. ↑ „Kroniki obrazkowe” Wystawa akwarel Henryka Becka na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu [online], www.gbl.waw.pl, 24 marca 2016 [dostęp 2017-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-15].
  15. ↑ Premiera pierwszego światowego wydania albumu akwarel Henryka Becka [online], www.gbl.waw.pl, 9 lutego 2016 [dostęp 2017-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-18].
  16. ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości (M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323) „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Beck&oldid=71784253”