Hiponimia

Hiponimia (gr. ὑπό (hypo) „poniżej”, όνομα (ónoma) „imię”) – porządkująca relacja hierarchiczna, stanowiąca rodzaj synonimii leksykalnej. Zachodzi między wyrazem o treści bardzo szczegółowej i zakresie węższym a wyrazem o treści bardziej ogólnej i szerszym zakresie, tzn. polega na stosunku: podrzędność – nadrzędność.

Na przykład wyraz jamnik ma zakres znaczeniowo węższy niż wyraz pies, przy tym zawiera się w zakresie tego drugiego wyrazu. W obrębie wyrazu pies zawierają się bowiem również takie słowa, jak: spaniel, pudel, terier. Słowa: jamnik, spaniel, pudel, terier są podrzędne do słowa pies, są zatem jego hiponimami. Słowo pies jest w stosunku do nich hiperonimem. W stosunku do siebie zaś słowa: jamnik, pudel, terier, spaniel są kohiponimami.

Hiponimia oddaje skłonność umysłu ludzkiego do porządkowania wertykalnego, do włączania pojęć w szersze klasy, do budowania układów hierarchicznych (np. zwierzę – pies – jamnik – jamnik szorstkowłosy).

Bibliografia

• Łuczyński E., Maćkiewicz J., Językoznawstwo ogólne, Gdańsk 2002, s. 40.
• JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).