Historia archidiecezji łódzkiej

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Historia archidiecezji łódzkiej

Łódź oraz okoliczne tereny, wchodzące w skład powstałej w 1920 diecezji łódzkiej, od początku istnienia w Polsce organizacji kościelnej należały do archidiecezji gnieźnieńskiej. W 1764 część tych terenów (razem z Łodzią) wcielono jako enklawę do diecezji włocławskiej. W 1818 powstały archidiecezja warszawska i diecezja kujawsko-kaliska, w granicach których znalazły się ziemie, które potem, w 1920 (z archidiecezji warszawskiej) i 1925 (ze zniesionej wtedy diecezji kujawsko-kaliskiej), wcielone zostały do diecezji łódzkiej. W 1992 północną część łódzkiej diecezji przydzielono nowo powstałej diecezji łowickiej. Jednocześnie diecezję łódzką podniesiono do miana archidiecezji, podległej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. W 2004 z diecezji łowickiej i łódzkiej utworzono (najmłodszą dotychczas) metropolię, z siedzibą w Łodzi, co oznaczało, że łódzki ordynariusz (dotychczas tytułowany jako arcybiskup łódzki) stał się arcybiskupem metropolitą.

Przebieg zmian kościelnych granic administracyjnych do 1918[edytuj | edytuj kod]

Zmiany w 1765[edytuj | edytuj kod]

Mimo przynależności do archidiecezji gnieźnieńskiej dobra łódzkie, stanowiące część tzw. klucza wolborskiego, aż do końca XVIII w. były własnością biskupów włocławskich. Stan odmienności pomiędzy zwierzchnikami kościelnymi i faktycznymi właścicielami uporządkowano w 1764, kiedy to Klemens XIII bullą Quod cum pro parte[1] wyraził zgodę, aby 8 parafii: Gałków, Łódź i Niesułków (z dekanatu zgierskiego) oraz Czarnocin, Chorzęcin, Łaznów, Nagórzyce[2] i Wolbórz (z dekanatu tuszyńskiego) przyłączyć jako enklawę do diecezji włocławskiej. Z parafii tych stworzony został dekanat wolborski[3].

Postanowienia po kongresie wiedeńskim[edytuj | edytuj kod]

Skutkiem zmian politycznych, jakie zaistniały na przełomie wieków XVIII i XIX, konieczna była reorganizacja administracji kościelnej. Dla obszarów zlokalizowanych dotychczas w granicach archidiecezji gnieźnieńskiej, które znalazły się w obrębie Królestwa Kongresowego, wprowadzono taką organizację, aby siedziby diecezji nie znajdowały się poza królestwem. W ten sposób na mocy bulli Ex imposita nobis Piusa VII z 30 czerwca 1818 tereny położone na północ i wschód od Łodzi (dekanaty: kłodawski, kutnowski, łęczycki, łowicki, rawski, skierniewicki i zgierski) oraz pięć, wcześniej przeniesionych do diecezji włocławskiej, parafii (Chorzęcin, Gałków, Łaznów, Łódź i Niesułków) wcielono do nowej archidiecezji warszawskiej. Natomiast trzy dekanaty (uniejowski, szadkowski i tuszyński) usytuowane na północny zachód, zachód i południe od Łodzi oraz dwie parafie (Czarnocin i Wolbórz) z diecezji włocławskiej przeszły pod zwierzchnictwo nowo utworzonej diecezji kujawsko-kaliskiej[4]. W kolejnym roku uporządkowano organizację wewnątrz diecezji. Dekanat wolborski, którego parafie wcześniej podzielono pomiędzy dwie diecezje, został zniesiony. W archidiecezji warszawskiej na obszarze późniejszej diecezji łódzkiej powołano dekanaty brzeziński i strykowski. Z kolei w diecezji kujawsko-kaliskiej na analizowanym obszarze powstał dekanat piotrkowski.

Sytuacja po powstaniu styczniowym[edytuj | edytuj kod]

Po powstaniu styczniowym, ze względu na represje rosyjskich władz zaborczych, w Królestwie Polskim zniesiono wiele dekanatów, w tym występujące na omawianym obszarze: kłodawski, strykowski i zgierski z archidiecezji warszawskiej oraz lutomierski[5], szadkowski, tuszyński i uniejowski z diecezji kujawsko-kaliskiej. Choć, w ramach reorganizacji kościelnej administracji, powstało też wtedy kilka nowych dekanatów, jak np. łódzki w archidiecezji warszawskiej i m.in. łaski w diecezji kujawsko-kaliskiej, zarządzanie bardzo licznymi w parafie dekanatami stało się od tej pory niezmiernie skomplikowanym.

Administratura apostolska w Łodzi biskupa kujawsko-kaliskiego[edytuj | edytuj kod]

Podczas I wojny światowej, z końcem 1914 niemiecko-rosyjski front przedzielił archidiecezję warszawską na dwie części. Obszar Łodzi znalazł się wtedy pod niemiecką okupacją. Kontakt Łodzi z zajmowaną przez Rosjan Warszawą stał się bardzo trudny. Dlatego też ustanowiono administratora apostolskiego dla okupowanej przez niemieckie wojska zachodniej części warszawskiej archidiecezji. Został nim biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki. Ponadto arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski dekretem z 20 lutego 1915 dla zachodniej części archidiecezji powołał wikariat generalny z siedzibą w Łodzi, obejmujący dekanaty: łódzki, łęczycki i brzeziński. Wikariat ten stał się zalążkiem do powstania przyszłej diecezji łódzkiej[6].

Zmiany w latach 1917 i 1918[edytuj | edytuj kod]

Odzyskanie przez Polskę niepodległości umożliwiło usprawnienie kościelnej administracji. Dla obszarów, które niedługo potem znalazły się w diecezji łódzkiej, powołano nowe dekanaty. W archidiecezji warszawskiej były to: łódzki miejski i łódzki zamiejski (utworzone w miejsce jednego dekanatu łódzkiego) oraz dekanat kłodawski (odnowiony z ośmiu parafii z dekanatu łęczyckiego i dwóch z kutnowskiego[7]). Natomiast w diecezji kujawsko-kaliskiej dla prezentowanych tu terenów w tym czasie stworzono dekanaty: bełchatowski (wydzielony z dekanatu piotrkowskiego), pabianicki i widawski (złożone z parafii wcześniej należących do dekanatu łaskiego). Dodatkowo przywrócono dekanaty tuszyński (wyłączony z dekanatu piotrkowskiego) i uniejowski (wyodrębniony z dekanatu tureckiego).

Najstarsze kościoły na ziemi łódzkiej[edytuj | edytuj kod]

W ciągu tysiącletniej historii chrześcijaństwa w Polsce[8], na terenie diecezji łódzkiej[9] wybudowane zostało ponad 430 kościołów[10].

Pierwszym kościołem, wzniesionym na analizowanym terenie, była świątynia pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Aleksego w Tumie założona prawdopodobnie z fundacji Bolesława Chrobrego, przy udziale św. Wojciecha w 997. Powstało przy niej ponoć pierwsze na ziemiach polskich opactwo benedyktynów. Zakonnicy przebywali tam przez blisko 100 lat[11]. W 1140 mury klasztoru zostały rozebrane.

W XI wieku z inicjatywy ks. Piotra Morawiaka powstał drewniany kościół w Piotrkowie[12]. Wkrótce jednak uległ spaleniu[12].

Według tradycji w 1085 Władysław Herman ufundował kościół w Kłodawie[13].

W 1108 benedyktyni pojawili się w Jeżowie, gdzie otrzymali niewielki drewniany kościółek, fundowany przez Bolesława Krzywoustego. W jego miejscu z inicjatywy Piotra Włostowica zbudowany został kościół pw. św. Andrzeja. Prawdopodobnie powstał on przed 1141.

Przed 1123 powstał kościół Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach, przy którym w 1139 erygowano parafię[14].

W latach 1141–1160 w miejscu zburzonego kościoła w Tumie powstała kolegiata łęczycka[15].

Prawdopodobnie przed 1145 w Górze Świętej Małgorzaty zbudowano klasztorną kaplicę Matki Bożej[16].

Przed 1148 wystawiono (prawdopodobnie z fundacji kasztelańskiej) drewniany kościół parafialny w Wolborzu[17].

Prawdopodobnie w I połowie XII wieku w Piotrkowie wzniesiono drewnianą świątynię pw. św. Stanisława Biskupa z fundacji Piotra Włostowica[12].

W 1171 powstał drewniany kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Parznie z fundacji arcybiskupa Jana Gryfity. Przetrwał do 1464, gdy został rozebrany[18].

Przed 1184 w Sulejowie powstał drewniany kościół parafialny pw. św. Floriana z inicjatywy cystersów, których opactwo, znajdujące się po drugiej stronie Pilicy, istniało od 1176[19].

W wieku XII powstał kościół pw. św. Idziego w Bałdrzychowie, przy którym potem Bogumił z Dobrowa erygował parafię[20]. Wieś ta została podarowana opactwu cystersów z Sulejowa.

W XII w. z fundacji książąt płockich wzniesiono drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca w Pabianicach, przy którym Bogumił z Dobrowa powołał parafię[21].

Rozwój sieci parafialnej w Łodzi do 1918[22][edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół w Łodzi powstał prawdopodobnie na przełomie lat 1364–1374, a najstarsza wzmianka o miejscowej parafii pw. Najświętszej Maryi Panny pochodzi z 1424, gdy Łódź była już miastem. Wcześniej obszar wsi Łódź przynależał do powstałej jeszcze przed wiekiem XIV parafii św. Doroty w Mileszkach (obecnie stanowiących łódzkie osiedle). W 1438, w sąsiadujących z Mileszkami Stokach, miejscowy dziedzic Sieciech za zgodą władz kościelnych ufundował świątynię, która stała się filią parafii mileszkowskiej[23]. Drugi kościół filialny w tej parafii powstał w 1492 w pobliskich Chojnach z inicjatywy właściciela wsi[24]. W 1511 roku, też staraniem proboszcza z Mileszek, znajdujący się we wsi Stoki kościół filialny przeniesiono do siedziby parafii na miejscu poprzedniej, mocno już zniszczonej świątyni[25].

Pod koniec XVI w. do parafii łódzkiej, poza samym miastem, należały nadto ówczesne wsie: Bałuty, Brus, Doły, Lipinki[26], Radogoszcz, Rogi, Rokicie, Stara Łódź, Widzew i Wólka[27]. Natomiast przynależność kościelna innych wsi z tego okresu, których obszar obecnie znajduje się w granicach administracyjnych Łodzi, była następująca[28]:

W 1676 w Łagiewnikach powstała niewielka drewniana kaplica. Niedługo potem w to miejsce (uchodzące wówczas za cudowne, do którego coraz liczniej ściągały pielgrzymki) sprowadzono franciszkanów. Murowany kościół i klasztor zakonnicy postawili już w latach 20. XVIII w. Jednak, na skutek braku zgody parafii zgierskiej, łagiewnicka świątynia rangę kościoła parafialnego zyskała dopiero w 1902.

W 1860 w Łodzi było ponad 30 tys. ludności. Jedyny istniejący na Starym Mieście kościół, gabarytami przypominał bardziej siedzibę wiejskiej parafii i nie wystarczał na potrzeby sporego już miasta. Z tego też względu, postanowiono wznieść kolejną świątynię. Z racji silnych reperkusji nastałych po powstaniu styczniowym ze strony władzy carskiej wobec miejscowej polskiej ludności, budowa pierwszego murowanego, katolickiego kościoła w Łodzi – pw. Podwyższenia Krzyża Świętego[35] u zbiegu ulic Dzikiej (obecnie Sienkiewicza) i Przejazd (obecnie Tuwima) – trwała aż 20 lat. Natomiast parafię erygowano tam w 1885. Do tego czasu, od początku budowy nowego kościoła, Łodzi przybyło aż 200 tys. mieszkańców. Dlatego też, mimo iż było to miasto niejednolite wyznaniowo (katolicy stanowili tylko połowę ogółu ludności), dotychczasowe dwie świątynie nie wystarczały.

W 1888 przystąpiono do budowy nowego kościoła NMP na Starym Mieście. Znajdującą się tam do tej pory, drewnianą świątynię przeniesiono na czas budowy na teren dawnego cmentarza, przy drodze do wsi Retkinia (obecnie przy ul. Ogrodowej). Po oddaniu nowego, neogotyckiego kościoła, władza rosyjska nakazywała rozebranie starego. Jednak ostatecznie, dzięki zastosowaniu fortelu, udało się tego uniknąć.

W 1892 arcybiskup warszawski Wincenty Teofil Popiel erygował nową parafię w Chojnach przy dotychczasowej kaplicy filialnej parafii Mileszki.

W latach 1901–1912 przy ul. Piotrkowskiej zbudowano w Łodzi kolejny kościół pw. św. Stanisława Kostki (później podniesiony do miana bazyliki katedralnej, a potem archikatedralnej).

Jeszcze przed końcem wieku XIX Juliusz Kunitzer, właściciel „Widzewskiej Manufaktury”, stworzył ideę wybudowania kościoła pośród nowego robotniczego osiedla w Widzewie (wówczas jeszcze na przedmieściach Łodzi). Pomimo opracowania stosownego projektu do budowy nie doszło. Niebawem jednak postanowiono zakupić drewniany pawilon, wzniesiony przy okazji Łódzkiej Wystawy Przemysłowej w 1896, by ustawić go w Widzewie jako kościół tymczasowy. Po przystosowaniu budynku do pełnienia nowej funkcji, 25 maja 1902 odbyło się poświęcenie świątyni. Kościołowi nadano wezwanie św. Kazimierza. Stał się on filią parafii Podwyższenia Świętego Krzyża. Aktu poświęcenia dokonał ks. Karol Szmidel, proboszcz parafii świętokrzyskiej.

W latach 1904–1906 w parafii Podwyższenia Świętego Krzyża wybudowano kolejną filialną świątynię. Był to niewielki, murowany kościół pw. św. Anny. W tym samym czasie Zgromadzenie Braci Dolorystów wybudowało jednonawową świątynię (w stylu zakopiańskim) na Bałutach. Kościół ten ustanowiono filią parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Po wielu staraniach w 1909 carski rząd zgodził się na powołanie w Łodzi trzech nowych parafii. 29 grudnia 1909 arcybiskup Chościak Popiel erygował parafie: św. Józefa[36], św. Stanisława Kostki i św. Anny. Natomiast 5 kwietnia 1911 przy tymczasowym kościele św. Kazimierza udało się utworzyć nową parafię.

Skutkiem wieloletnich zabiegów mieszkańców Retkini, których kościół parafialny św. Mateusza w Pabianicach był oddalony od wsi o 10 km, biskup diecezji kujawsko-kaliskiej Stanisław Zdzitowiecki dekretem z 18 maja 1910 powołał parafię w Retkini przy istniejącej od 1907 tymczasowej kaplicy filialnej, obok której wybudowano niedługo potem kościół.

W 1912 mieszkańcy podłódzkiego Julianowa zniecierpliwieni przedłużającymi się formalnościami, związanymi z budową kościoła na terenie podarowanym wcześniej na ten cel przez Juliusza Heinzla postanowili zakupić drewniany budynek, który powstał na wystawę przemysłową, zorganizowaną w Helenowie. Po przeprowadzeniu odpowiedniej adaptacji dokonano poświęcenia kościoła. Świątynia ta stała się kolejną filią parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

7 czerwca 1915 biskup Zdzitowiecki erygował w Łodzi dwie nowe parafie. Pierwsza, wydzielona z parafii Najświętszej Maryi Panny, powstała przy kościele na Julianowie, otrzymując wezwanie Najświętszego Serca Jezusowego. Drugą utworzono przy niewielkiej kaplicy, dotychczas filii parafii św. Wojciecha w Chojnach. Parafii tej nadano wezwanie Przemienienia Pańskiego.

W 1917 biskup Zdzitowiecki powołał parafię w Rudzie Pabianickiej przy istniejącej od 1914 kaplicy filialnej kościoła św. Mateusza w Pabianicach.

Utworzenie diecezji łódzkiej[edytuj | edytuj kod]

Diecezja łódzka – podział na dekanaty w 1920

Mimo iż warszawski arcybiskup Aleksander Kakowski już od swego wyboru w 1913 zabiegał o utworzenie łódzkiej diecezji, na skutek działań wojennych oraz braku zgody co do przebiegu granic wśród biskupów episkopatu, udało się to dopiero 10 grudnia 1920. Odradzająca się po wojnie Łódź liczyła już ponad 450 tys. ludności. Wtedy to papież Benedykt XV bullą Christi Domini qui esse bonum pastorem powołał do życia nową diecezję, stanowiącą pięć, wyłączonych z zachodniej części archidiecezji warszawskiej, dekanatów (dwa łódzkie: miejski i zamiejski oraz brzeziński, kłodawski i łęczycki), na które złożyło się: 67 parafii, 126 księży i ponad pół miliona wiernych[37]. Do czasu nominacji ordynariusza administratorem apostolskim diecezji łódzkiej był kardynał Aleksander Kakowski. 11 kwietnia 1921 papież Benedykt XV dotychczasowego proboszcza parafii św. Stanisława Kostki ks. Wincentego Tymienieckiego mianował pierwszym ordynariuszem łódzkim[38]

Parafie, które weszły w skład diecezji łódzkiej w 1920[edytuj | edytuj kod]

Dekanat brzeziński
Wezwanie Miejscowość Powstanie Erygował
1. Narodzenia NMP Będków 1523 Jan Łaski
2. św. Augustyna Bratoszewice 1525 Jan Łaski
3. Podwyższenia Świętego Krzyża Brzeziny 1139 Jakub ze Żnina
4. św. Małgorzaty Chorzęcin ok. 1260 Janusz
5. św. Andrzeja Apostoła Dmosin XV w. Wojciech Jastrzębiec
6. św. Jana Chrzciciela Dobra XV w. Wojciech Jastrzębiec
7. Świętej Trójcy Gałków 1636 Jan Wężyk
8. św. Jakuba Apostoła Głowno 1649 Maciej Łubieński
9. św. Józefa Jeżów ok. 1273 vakat na stolicy arcybiskupiej
10. Niepokalanego Poczęcia NMP Koluszki 1904 Wincenty Teofil Popiel
11. Wszystkich Świętych Kołacinek XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
12. św. Szczepana Koźle XV w. Jakub z Sienna
13. MB Różańcowej Łaznów 1431 Wojciech Jastrzębiec
14. św. Wojciecha Niesułków XIII w. Jakub Świnka
15. Wniebowzięcia NMP Stare Skoszewy 1426 Wojciech Jastrzębiec
16. św. Marcina Stryków XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
17. św. Stanisława Biskupa Szczawin XV w. Wojciech Jastrzębiec
18. św. Antoniego Tomaszów Mazowiecki 1826 Wojciech Józef Skarszewski
19. św. Wojciecha Ujazd 1429 Wojciech Jastrzębiec
Dekanat kłodawski
Wezwanie Miejscowość Powstanie
1. św. Dominika Bierzwienna Długa ?
2. Wniebowzięcia NMP Borysławice Kościelne XVIII w.
3. Narodzenia NMP Chełmno nad Nerem ?
4. św. Mikołaja Dąbie XVII w.
5. Wniebowzięcia NMP Grzegorzew ?
6. Wniebowzięcia NMP Kłodawa XI/XII w.
7. św. Rozalii Pieczew XVIII w.
8. św. Michała Archanioła Umień XVII w.
Dekanat łęczycki
Wezwanie Miejscowość Powstanie Erygował
1. Najświętszego Serca Jezusowego Błonie 1373 Jarosław z Bogorii i Skotnik
2. św. Mateusza Apostoła Dalików ok. 1431 Wojciech Jastrzębiec
3. św. Floriana Domaniew XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
4. Wszystkich Świętych Gieczno XV w. Mikołaj Trąba
5. św. Małgorzaty Góra Świętej Małgorzaty XIII w. Pełka
6. św. Stanisława Biskupa i Męczennika Grabów XV w. Wojciech Jastrzębiec
7. św. Mikołaja Kałów 1451 Władysław Oporowski
8. św. Marii Magdaleny Leźnica Mała XV w. Wojciech Jastrzębiec
9. św. Jakuba Apostoła Leźnica Wielka XV w. Wojciech Jastrzębiec
10. św. Andrzeja Apostoła Łęczyca XIII w. Jakub Świnka
11. św. Jana Chrzciciela Mazew XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
12. Bożego Ciała Modlna XV w. Mikołaj Trąba
13. św. Józefa Ozorków 1660 Wacław Leszczyński
14. Wniebowzięcia NMP Parzęczew XV w. Wojciech Jastrzębiec
15. Świętej Trójcy Piątek XIII w. Jakub Świnka
16. św. Katarzyny Poddębice 1443 Wincenty Kot
17. św. Marcina Siedlec XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
18. św. Mateusza i św. Rocha Sobótka XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
19. św. Wawrzyńca Solca Wielka XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
20. św. Bartłomieja Strzegocin XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
21. św. Bartłomieja Apostoła Topola Królewska 1300 Jakub Świnka
22. NMP Królowej Polski Tum XIII w. Pełka
23. św. Apostołów Piotra i Pawła Tur XIV w. Bodzanta
24. św. Katarzyny Witonia XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
Dekanat łódzki
Wezwanie Miejscowość Powstanie Erygował
1. św. Wojciecha Chojny 1892 Wincenty Teofil Popiel
2. Najświętszego Serca Jezusowego Łódź 1915 Stanisław Zdzitowiecki
3. Podwyższenia Świętego Krzyża Łódź 1885 Wincenty Teofil Popiel
4. Przemienienia Pańskiego Łódź 1915 Stanisław Zdzitowiecki
5. św. Anny Łódź 1909 Wincenty Teofil Popiel
6. św. Józefa Łódź 1909 Wincenty Teofil Popiel
7. św. Kazimierza Łódź 1911 Wincenty Teofil Popiel
8. św. Stanisława Kostki Łódź 1909 Wincenty Teofil Popiel
9. Wniebowzięcia NMP Łódź 1424? ?
Dekanat łódzki zamiejski
Wezwanie Miejscowość Powstanie Erygował
1. św. Rafała Aleksandrów Łódzki 1818 Franciszek Malczewski
2. Wszystkich Świętych Bełdów 1526 Jan Łaski
3. św. Jana Chrzciciela Kazimierz XIII w. Jakub Świnka
4. Narodzenia NMP Konstantynów Łódzki 1858 Antoni Melchior Fijałkowski
5. św. Antoniego Łagiewniki 1902 Wincenty Teofil Popiel
6. św. Doroty Mileszki przed XIV w. ?
7. św. Katarzyny Zgierz XIII w. Pełka

Dla lepszej organizacji pracy w tworzącej się diecezji zniesiono dekanat łódzki zamiejski, w którego miejsce reaktywowano dekanat zgierski[39] oraz z sześciu parafii dekanatu brzezińskiego utworzono dekanat tomaszowski.

Powiększenie obszaru diecezji[edytuj | edytuj kod]

Diecezja łódzka – podział na dekanaty w 1925

Diecezja łódzka, która powstała tylko z terenów dotychczas należących do archidiecezji warszawskiej, początkowo posiadała niezbyt formeny kształt. Jej siedziba – Łódź – usytuowana była bowiem na południowym skraju, tuż przy granicy z diecezją kujawsko-kaliską. Parafie, obecnie znajdujące się w granicach administracyjnych Łodzi, wtedy zawierające obszary podłódzkich wsi, Retkini i Rudy Pabianickiej (od 1923 miasta), podlegały oddalonemu o ponad 100 km biskupstwu we Włocławku. Istniała więc możliwość usprawnienia funkcjonowania kościelnej administracji na tych terenach poprzez przyłączenie ich do pobliskiej, nowej diecezji.

W 1925 papież Pius XI wprowadził bullą Vixdum Poloniae unitas nową administrację w polskim kościele. Wynikiem tego było poszerzenie diecezji łódzkiej o sześć, dotychczas należących do diecezji kujawsko-kaliskiej, dekanatów (bełchatowski[40], łaski, pabianicki, piotrkowski, tuszyński i widawski). Dodatkowo przydzielono jeszcze dwie parafie z dekanatu uniejowskiego (Bałdrzychów i Wartkowice) oraz dwie wsie z parafii Stary Waliszew w archidiecezji warszawskiej (Antoniew i Dąbrowa). Jednocześnie z diecezji łódzkiej do diecezji włocławskiej przeniesiono dekanat kłodawski, który znajdował się bliżej Włocławka niż Łodzi. Dla ułatwienia pracy duszpasterskiej skorygowano wewnętrzną strukturę łódzkiej diecezji, powołując dwa nowe dekanaty: ozorkowski i poddębicki. Po tych zmianach diecezja łódzka liczyła blisko milion wiernych, zamieszkałych na powierzchni 7450 km². Podzielona była na 13 dekanatów i 112 parafii[41], w których pracowało 193 księży.

Ponieważ diecezja łódzka stała się jedną z większych pod względem liczby mieszkańców w ówczesnej Polsce, decyzją Piusa XI w 1927 pierwszym łódzkim biskupem pomocniczym (sufraganem) został ks. Kazimierz Tomczak.

Parafie włączone do diecezji łódzkiej w 1925[edytuj | edytuj kod]

Dekanat bełchatowski
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. Narodzenia NMP Bełchatów ok. 4,5 tys. 25 VI 1893 Aleksander Kazimierz Bereśniewicz
2. św. Michała Archanioła Chabielice ok. 4,6 tys. 1649 Maciej Łubieński
3. św. Rocha Drużbice ok. 5,8 tys. 1688 Michał Stefan Radziejowski
4. Wszystkich Świętych Grocholice ok. 5,1 tys. 1230 Wincenty z Niałka
5. Świętej Trójcy Kaszewice ok. 3 tys. 1862 Jan Michał Marszewski
6. św. Teodora Kociszew ok. 2,5 tys. 1789 Michał Jerzy Poniatowski
7. św. Wawrzyńca Łobudzice ok. 5 tys. 1488 Zbigniew Oleśnicki
8. Najświętszego Serca Jezusowego Parzno ok. 6,8 tys. 1176 Jan Gryfita
9. św. Ignacego z Loyoli Suchcice ok. 1,6 tys. 1780 Antoni Kazimierz Ostrowski
Dekanat łaski
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. św. Stanisława Biskupa Borszewice ok. 3,5 tys. XV w. Mikołaj Trąba
2. św. Jana Chrzciciela Buczek ok. 4,1 tys. XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
3. św. Wojciecha Dobroń ok. 3,8 tys. 23 VI 1780 Antoni Kazimierz Ostrowski
4. św. Mikołaja Kwiatkowice ok. 2 tys. XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
5. MB Szkaplerznej Lutomiersk b.d. 1283 Jakub Świnka
6. Niepokalanego Poczęcia NMP Łask ok. 7,2 tys. 17 IV 1366 Jarosław z Bogorii i Skotnik
7. Wniebowzięcia NMP Marzenin ok. 5,1 tys. XIII w. Jakub Świnka
8. Narodzenia NMP Mikołajewice ok. 3,1 tys. 1420 Mikołaj Trąba
9. św. Anny Wrzeszczewice ok. 1,6 tys. 1920 Stanisław Zdzitowiecki
Dekanat pabianicki
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. Najświętszego Serca Jezusowego Dłutów ok. 7,2 tys. 1541 Piotr Gamrat
2. św. Marcina Górka Pabianicka ok. 2,8 tys. XIV w. Jarosław z Bogorii i Skotnik
3. NMP Różańcowej Pabianice ok. 16,5 tys. 20 XII 1906 Stanisław Zdzitowiecki
4. św. Mateusza Pabianice ok. 10 tys. XII w. Bogumił z Dobrowa
5. Najświętszego Serca Jezusowego Retkinia ok. 2,2 tys. 1910 Stanisław Zdzitowiecki
6. św. Józefa Ruda Pabianicka ok. 4,2 tys. 1917 Stanisław Zdzitowiecki
Dekanat piotrkowski
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. św. Mikołaja Gomulin ok. 1,5 tys. 7 IV 1631 Jan Wężyk
2. Opieki św. Józefa Milejów ok. 5,3 tys. XIII w. Jakub Świnka
3. Podwyższenia Świętego Krzyża Moszczenica ok. 2, 2 tys. XV w. Mikołaj Trąba
4. św. Jacka Piotrków Trybunalski ok. 14 tys. 1922 Stanisław Zdzitowiecki
5. św. Jakuba Apostoła Piotrków Trybunalski ok. 13 tys. ok. 1175 Zdzisław
6. św. Floriana Sulejów ok. 8,3 tys. 1184 Zdzisław
7. św. Małgorzaty Witów ok. 2,4 tys. 1825 Józef Szczepan Koźmian
8. św. Mikołaja Wolbórz ok. 13,4 tys. XII w. Jakub ze Żnina
Dekanat tuszyński
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. Wniebowzięcia NMP Czarnocin ok. 4,5 tys. 23 IV 1289 Jakub Świnka
2. św. Wojciecha Krzepczów ok. 4,3 tys. 8 VIII 1526 Jan Łaski
3. Najświętszego Serca Jezusowego Kurowice ok. 4,5 tys. 1635 Jan Wężyk
4. św. Stanisława Biskupa Rzgów ok. 5,2 tys. 28 III 1469 Jan Gruszczyński
5. św. Benedykta Srock ok. 8,2 tys. XV w. Mikołaj Trąba
6. św. Witalisa Tuszyn ok. 8,6 tys. 1345 Jarosław z Bogorii i Skotnik
Dekanat widawski
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. św. Jana Chrzciciela Brzyków ok. 3,6 tys. XV w. Wincenty Kot
2. św. Wacława Grabno ok. 3 tys. 1371 Jarosław z Bogorii i Skotnik
3. św. Andrzeja Apostoła Restarzew ok. 4,2 tys. XIV w. Jakub Świnka
4. Nawiedzenia NMP Rusiec ok. 2,8 tys. 8 XII 1643 Maciej Łubieński
5. św. Marii Magdaleny Sędziejowice ok. 2 tys. XIII w. Pełka
6. św. Urszuli Strońsko ok. 5,6 tys. XIII w. Pełka
7. Narodzenia NMP Szczerców ok. 4 tys. 8 IX 1367 Jarosław z Bogorii i Skotnik
8. Podwyższenia Świętego Krzyża Widawa ok. 8,9 tys. 1417 Mikołaj Trąba
9. św. Rocha Wola Wiązowa ok. 2,3 tys. 1815 Franciszek Malczewski
10. Nawrócenia św. Pawła Wygiełzów ok. 4 tys. I poł. XV w. Wojciech Jastrzębiec
Z dekanatu uniejowskiego
Wezwanie Miejscowość Wiernych[42] Powstanie Erygował
1. św. Idziego Bałdrzychów ok. 2,2 tys. XII w. Bogumił z Dobrowa
2. św. Anny Wartkowice ok. 3,1 tys. XV w. Wojciech Jastrzębiec

Ordynariusze łódzcy[edytuj | edytuj kod]

Wincenty Tymieniecki[edytuj | edytuj kod]

Biskup Tymieniecki zaraz po swym ingresie w łódzkiej katedrze zabrał się za stworzenie koniecznych dla funkcjonowania diecezji instytucji: kurii, sądu biskupiego oraz wyższego seminarium duchownego. Działał szeroko na polu duszpasterskim i społecznym. Dbał o odpowiednią formację nie tylko kandydatów na kapłanów, ale też nie zapominał o kształceniu ustawicznym i organizował zajęcia doszkalające dla wszystkich księży. Zbudował podwaliny do rozwoju, zreszczającej we wspólnotę laikat, Akcji Katolickiej. Troszczył się o najbiedniejszych, tworząc instytucje charytatywne, niosące im pomoc. Nie był mu obojętny problem wielkiego przeludnienia w Łodzi, z jakim władze miasta nieustannie się borykały. Podjął inicjatywę budowy osiedla mieszkaniowego (liczącego około 100 domów), przeznaczonego dla niezamożnych robotników. Preferencyjne warunki kredytowe oraz możliwość odpracowania na budowie części zobowiązań sprawiły, że własne lokum mogli otrzymać ci, którzy w innym przypadku nie mieliby na to szans. W czasie swych rządów w diecezji ówczesny ordynariusz erygował 21 nowych parafii i jedną (w Stróży) reaktywował. Zmarł w 1934. Jego pogrzeb był bardzo uroczysty. Żegnały go z wielkim żalem tłumy łodzian[43].

Parafie utworzone przez bp. Tymienieckiego
Wezwanie Miejscowość Powstanie
1. Wniebowzięcia NMP Rogów 25 II 1923
2. św. Antoniego Łódź 5 VIII 1924
3. MB Królowej Polski Bedoń 1925
4. MB Zwycięskiej Łódź 1 VII 1926
5. Ścięcia św. Jana Chrzciciela Budzynek 1926
6. MB Częstochowskiej Zelów 9 VIII 1926
7. świętych Apostołów Piotra i Pawła Biała 8 XI 1927
8. św. Kazimierza Stróża 10 XII 1927
9. św. Teresy z Lisieux Łódź 19 VII 1928
10. NSJ Tomaszów Mazowiecki 1 I 1929
11. Świętej Rodziny Rokiciny-Kolonia 1 I 1929
12. NSJ Piotrków Trybunalski 1929
13. MB Częstochowskiej Żeronie 6 VIII 1929
14. NMP Królowej Polski Wola Kamocka 17 VII 1929
15. św. Jana Chrzciciela Jagodnica-Złotno 1 I 1930
16. świętych Apostołów Piotra i Pawła Łódź 6 IV 1930
17. Narodzenia NMP Łękawa 1931
18. MB Różańcowej Stoki-Sikawa 15 IV 1932
19. św. Franciszka Łódź 26 VIII 1932
20. Najświętszego Zbawiciela Łódź 17 IX 1932
21. Opatrzności Bożej Łódź 9 X 1932
22. MB Częstochowskiej Ksawerów 15 VII 1933

3 maja 1930 Pius XI dekretem Ad utilius consulendum dokonał nieznacznej zmiany granic diecezji łódzkiej – przyłączając do niej z obszaru archidiecezji warszawskiej (z parafii Budziszewice[44]) dwie wsie (Albertów i Jankówek), które znalazły się w (powołanej przez biskupa Tymienieckiego w 1929) parafii w Rokicinach[45].

Włodzimierz Jasiński[edytuj | edytuj kod]

Nowym ordynariuszem łódzkim po biskupie Tymienieckim został ks. Jasiński. Dzieła swego poprzednika uzupełnił stworzeniem diecezjalnego muzeum i archiwum. Ponadto jeszcze przed wojną, powołał dekanat konstantynowski i odtworzył dekanat strykowski. Nie erygował natomiast żadnej nowej parafii.

Czas, w którym pełnił swą posługę, okazał się dla łódzkiego Kościoła bardzo dramatycznym. Po wybuchu II wojny światowej okupanci zajęli wiele kościołów, które przekształcili na magazyny. W samej Łodzi w czasie wojny czynne pozostały tylko trzy świątynie, w tym jedna przeznaczona dla katolików narodowości niemieckiej[46]. Licznym księżom nakazano opuszczenie parafii. Niektórych wywieziono do obozu w Dachau. W sumie, w latach 1939–1945, z diecezji łódzkiej w wyniku zdarzeń wojennych zginęło 155 księży.

Po zakończeniu działań wojennych i przywróceniu struktury diecezji do możliwego wówczas poziomu normalności, pod koniec 1946 bp Jasiński złożył rezygnację ze swego urzędu. Jego następcą został ks. Michał Klepacz.

Michał Klepacz[edytuj | edytuj kod]

Ks. Klepacz przybył do Łodzi z Białegostoku, gdzie po wojnie wykładał w seminarium. W latach 1948 i 1958 zorganizował synody diecezjalne, które miały uszczegółowić lokalne przepisy kościelne, a jednocześnie zwiększyć wśród wszystkich poziom odpowiedzialności za Kościół.

Dwóm dekadom jego biskupstwa w Łodzi towarzyszyły silne represje władz komunistycznych. W latach 1953–1956, gdy Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński był internowany, biskup Klepacz na żądanie władz PRL pełnił obowiązki przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski. W zastępstwie za prymasa poprowadził Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego.

Gdy po wojnie biskup Tomczak sprawował jednocześnie funkcję proboszcza parafii Podwyższenia Świętego Krzyża, nie mógł w pełni pomagać bp. Klepaczowi. Było to też spowodowane jego niewzruszoną postawą względem ówczesnej władzy państwowej. W takiej sytuacji na wsparcie łódzkiemu ordynariuszowi papież powołał w 1957 nowego sufragana, wywodzącego się z łódzkiej diecezji ks. Jana Fondalińskiego, dotychczasowego ojca duchownego łódzkiego seminarium. Dla silnie rozwijającej się wówczas Łodzi, wciąż jednak to było za mało. Dlatego zdecydowano przydzielić kolejnych biskupów pomocniczych. Zostali nimi: w 1959 ks. Jan Kulik (kanclerz kurii biskupiej) i w 1963 zaledwie trzydiestoczteroletni Bohdana Bejze (wykładowca w seminarium).

Biskup Klepacz w diecezji miał duże problemy z powoływaniem nowych parafii. W samej Łodzi erygował ich tylko 4, a powstały one przy istniejących już od dłuższego czasu świątyniach. W sumie ustanowił czternaście nowych parafii[47] i jedną (w Pożdżenicach) reaktywował. Po jego śmierci w styczniu 1967, tymczasowo, do momentu wyboru nowego łódzkiego ordynariusza, rządy w diecezji objął wikariusz kapitularny, bp Jan Kulik.

Parafie utworzone przez bp. Klepacza
Wezwanie Miejscowość Powstanie
1. św. Andrzeja Boboli Nowosolna 1947
2. św. Jana Chrzciciela Świny 1947
3. Najświętszego Serca Jezusowego Karsznice 28 IX 1947
4. Zesłania Ducha Świętego Łódź 16 I 1948
5. MB Dobrej Rady Zgierz 17 IV 1948
6. MB Nieustającej Pomocy Łódź 5 VII 1948
7. Wniebowzięcia NMP Kolumna 8 II 1949
8. Najświętszego Imienia Jezus Łódź 1950
9. św. Józefa Dąbrowa-Pawlikowice 29 X 1950
10. Najświętszego Serca Jezusowego Kaletnik 30 VII 1951
11. Niepokalanego Poczęcia NMP Grotniki 23 IX 1951
12. Dobrego Pasterza Łódź 5 VIII 1952
13. św. Barbary Głowno 6 XII 1952
14. św. Kazimierza Pożdżenice 1958
15. NMP Królowej Polski Tomaszów Mazowiecki 31 I 1960

Józef Rozwadowski[edytuj | edytuj kod]

Jesienią 1968 łódzkim ordynariuszem został ks. Józef Rozwadowski, dotychczasowy wykładowca krakowskiego seminarium i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Konsekrował go na Jasnej Górze kardynał Karol Wojtyła. W trakcie swej siedemnastoletniej posługi erygował w diecezji 27 parafii[48]. Przewodniczył uroczystym obchodom 50. lecia diecezji. Rozbudował strukturę kościelną, powołując diecezjalną radę kapłańską i kolegium konsultorów. W 1980 konsekrował kolejnego łódzkiego biskupa pomocniczego, ks. Władysław Ziółka (dotychczasowego kanclerza łódzkiego kurii). Na początku 1986 przeszedł na emeryturę, a jego następcą został obrany biskup Ziółek. Bp Rozwadowski zmarł w 1996.

Parafie utworzone przez bp. Rozwadowskiego
Wezwanie Miejscowość Powstanie
1. św. Floriana Pabianice 2 VIII 1969
2. MB Bolesnej Łódź 6 VII 1972
3. Chrystusa Króla Zgierz 30 I 1974
4. Nawiedzenia NMP Konstantynów Łódzki 10 II 1974
5. św. Elżbiety Łódź 20 XI 1974
6. Opieki św. Józefa i MB z Góry Karmel Łódź 26 XI 1974
7. bł. Maksymiliana Kolbego Baby 4 IV 1976
8. Nawiedzenia NMP Piotrków Trybunalski 15 VIII 1976
9. MB Wspomożenia Wiernych Łódź 24 V 1978
10. MB Anielskiej Łódź 2 VIII 1978
11. Opieki św. Józefa Leśmierz 6 VIII 1978
12. Niepokalanego Poczęcia NMP Łęczyca 1979
13. św. Urszuli Ledóchowskiej Łódź 10 II 1980
14. Świętej Rodziny Tomaszów Mazowiecki 20 XII 1980
15. MB Jasnogórskiej Łódź 1 I 1981
16. św. Maksymiliana Kolbego Łódź 12 VI 1981
17. św. Maksymiliana Kolbego Pabianice 6 VII 1981
18. NMP Matki Kościoła Bełchatów 15 VIII 1981
19. Miłosierdzia Bożego Łódź 17 I 1983
20. Chrystusa Króla Łódź 15 II 1983
21. NMP Królowej Polski Łódź 15 II 1983
22. NMP Królowej Polski Włodzimierzów 9 VIII 1983
23. Miłosierdzia Bożego Justynów 4 V 1984
24. św. Rafała Kalinowskiego Wiskitno 13 V 1984
25. św. Jadwigi Tomaszów Mazowiecki 1 VI 1984
26. św. Krzysztofa Tuszyn 1 IX 1984
27. Miłosierdzia Bożego Pabianice 8 IX 1984

Władysław Ziółek[edytuj | edytuj kod]

Nowy łódzki ordynariusz już w drugim roku swej biskupiej posługi miał okazję przyjmować Jana Pawła II, który odwiedził Łódź w ramach II Krajowego Kongresu Eucharystycznego (13 czerwca 1987).

W trakcie rządów biskupa Ziółka, na przełomie lat 80. i 90., miała miejsce w Polsce transformacja systemowa. Dla Kościoła rzymskokatolickiego nastały lepsze czasy. Wprowadzenie nowych praw dało szansę na odtworzenie organizacji i stowarzyszeń związanych z Kościołem (np. Caritas, Akcja Katolicka).

Odejście epoki PRL umożliwiło znaczącą rozbudowę sieci parafialnej, szczególnie w dużych miastach, gdzie dotychczas władze nie zezwalały na powstawanie nowych parafii. W samej tylko Łodzi, w latach 1987–1989, udało mu się powołać 17 ośrodków parafialnych. Łącznie w latach 1986–2011, Władysław Ziołek erygował 64 parafie[49].

W 2005 łódzki ordynariusz utworzył przy sanktuarium w Łasku kapitułę kolegiacką, a w 2008 przywrócił godność kolegiaty kościołowi św. Mikołaja w Wolborzu. W 2010 przy tej świątyni odtworzył kapitułę kolegiacką. Przeszedł na emeryturę w 2012, a następnym łódzkim arcybiskupem został bp Marek Jędraszewski[50].

Parafie utworzone przez (a)bp. Ziółka
Wezwanie Miejscowość Powstanie
1. Miłosierdzia Bożego Wola Rakowa 1 VI 1986
2. Najświętszej Eucharystii Łódź 13 VI 1987
3. Najświętszego Sakramentu Łódź 13 VI 1987
4. św. Maksymiliana Kolbego Głowno 1 IX 1987
5. św. Brata Alberta Chmielowskiego Łódź 12 XI 1987
6. NMP Matki Kościoła Okup Wielki 2 VII 1988
7. NSJ Wiewiórczyn 31 VII 1988
8. NMP Matki Odkupiciela Łódź 1 IX 1988
9. Chrystusa Odkupiciela Łódź 26 III 1989
10. Zmartwychwstania Pańskiego Łódź 14 V 1989
11. MB Nieustającej Pomocy Szydłów 1 IX 1989
12. św. Franciszka z Asyżu Teodory 1 IX 1989
13. Niepokalanego Serca NMP Łódź 28 IX 1989
14. Świętej Rodziny Łódź 28 IX 1989
15. Miłosierdzia Bożego Bełchatów 1 X 1989
16. św. Stanisława Kostki Karlin 1 X 1989
17. MB Fatimskiej Łódź 1 X 1989
18. św. Jana Ewangelisty Łódź 1 X 1989
19. św. Judy Tadeusza Łódź 1 X 1989
20. św. Łukasza i św. Floriana Łódź 1 X 1989
21. św. Marka Łódź 1 X 1989
22. św. Mateusza Ewangelisty Łódź 1 X 1989
23. św. Michała Archanioła Łódź 1 X 1989
24. Trójcy Przenajświętszej Łódź 1 X 1989
25. Wniebowstąpienia Pańskiego Łódź 1 X 1989
26. Chrystusa Króla Wszechświata Pabianice 1 X 1989
27. Zwiastowania Pańskiego Rąbień 1 X 1989
28. Miłosierdzia Bożego Piotrków Trybunalski 1 X 1989
29. NMP Królowej Pokoju Piotrków Trybunalski 1 X 1989
30. św. Alberta Chmielowskiego Piotrków Trybunalski 1 X 1989
31. NMP Różańcowej Zgierz 1 X 1989
32. Przemienienia Pańskiego Dąbrówka Wielka 1 I 1990
33. św. Wawrzyńca Bujny 1 V 1990
34. Miłosierdzia Bożego Golesze Duże 1 IX 1990
35. św. Katarzyny Koluszki 1 IX 1990
36. Niepokalanego Poczęcia NMP Łódź 1 IX 1990
37. Zesłania Ducha Świętego Aleksandrów Łódzki 29 XII 1990
38. św. Stanisława Biskupa Bełchatów 1 IX 1991
39. św. Jana Chrzciciela Zgierz 1 X 1991
40. NMP Królowej Polski Ozorków 1 VIII 1992
41. św. Józefa Robotnika Konstantynów Łódzki 15 VIII 1992
42. MB Różańcowej Nowe Chrusty 30 VIII 1992
43. Najświętszego Imienia Maryi Łódź 1 IX 1992
44. św. Wincentego Pallottiego Łódź 8 XII 1993
45. Miłosierdzia Bożego Konstantynów Łódzki 19 VIII 1994
46. św. Floriana Wadlew 28 VIII 1994
47. NMP Nieustającej Pomocy Andrespol 11 IX 1994
48. NMP Królowej Pokoju Łódź 24 VI 1996
49. św. Faustyny Kowalskiej Łask 1 VII 1996
50. NMP Łaskawej Łódź 15 VII 1996
51. św. Faustyny Kowalskiej Łódź 1 IX 1996
52. MB Pocieszenia Łódź 30 VII 1997
53. MB Królowej Sokolniki-Las 1 VII 1998
54. Zesłania Ducha Świętego Bełchatów 21 VIII 1998
55. Trójcy Przenajświętszej Pabianice 1 IX 1998
56. Zesłania Ducha Świętego Łódź 1 IX 2000
57. św. papieża Jana XXIII Łódź 10 IX 2000
58. św. Ojca Pio Kalonka 8 IX 2001
59. NMP Królowej Polski Kluki 26 VIII 2007
60. NMP Nieustającej Pomocy Bełchatów 1 IX 2007
61. NMP Nieustającej Pomocy Wola Zaradzyńska 27 VI 2008
62. św. Franciszka Brzeziny 30 XI 2008
63. NMP Częstochowskiej Brzeziny 1 VII 2010
64. św. Jana Pawła II Piotrków Trybunalski 27 XI 2011

Marek Jędraszewski[edytuj | edytuj kod]

11 lipca 2012 papież Benedykt XVI ogłosił nominację poznańskiego biskupa pomocniczego Marka Jędraszewskiego na nowego arcybiskupa łódzkiego[51]. 8 września 2012 odbył się ingres arcybiskupa Jędraszewskiego do łódzkiej katedry[52]; 29 czerwca 2013 podczas uroczystości w bazylice św. Piotra w Rzymie otrzymał on paliusz od papieża Franciszka[53].

Abp Jędraszewski 30 listopada 2013 – po nominacji papieża Franciszka – został członkiem Kongregacji Wychowania Katolickiego[54], a 13 marca 2014 wybrano go zastępcą przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski[55].

11 kwietnia 2015 w łódzkiej bazylice konsekrowano biskupa pomocniczego Marka Marczaka[56].

8 grudnia 2016 papież Franciszek przeniósł arcybiskupa Marka Jędraszewskiego na urząd arcybiskupa metropolity krakowskiego[57].

Grzegorz Ryś[edytuj | edytuj kod]

14 września 2017 papież Franciszek powołał na urząd arcybiskupa metropolity łódzkiego dotychczasowego biskupa pomocniczego archidiecezji krakowskiej Grzegorza Rysia. Ingres do bazyliki archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi odbył 4 listopada 2017. 29 czerwca 2018 r. arcybiskup metropolita Grzegorz Ryś otrzymał na placu św. Piotra w Rzymie od papieża Franciszka paliusz. Został on uroczyście nałożony 5 października 2018 w katedrze łódzkiej przez arcybiskupa Salvatore Pennacchia, nuncjusza apostolskiego w Polsce. Arcybiskup Ryś w 2018 zwołał czwarty w historii archidiecezji synod. W 2019 wprowadził w archidiecezji diakonat stały[20].

Łódź siedzibą archidiecezji[edytuj | edytuj kod]

W 1992 Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus zreformował polską administrację kościelną. Diecezję łódzką podniósł wtedy do miana archidiecezji (dotychczasowy biskup Władysław Ziółek został arcybiskupem). Jednak diecezja nie stała się od razu metropolią, a przez kilkanaście lat była podległą bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Wówczas też z diecezji łódzkiej do nowo powstałej diecezji łowickiej wydzielono dwa dekanaty (łęczycki i tumski), a także kilka parafii z dekanatu strykowskiego – 3 parafie z Głowna: św. Jakuba Apostoła, św. Barbary (osiedle Osiny) i św. Maksymiliana Kolbego (osiedle Zabrzeźnia), oraz parafię św. Andrzeja w Dmosinie. W sumie na rzecz diecezji łowickiej odeszło 19 parafii[58].

Metropolia łódzka[edytuj | edytuj kod]

W 2004 nastąpiło dopełnienie wcześniejszej reformy. 24 lutego 2004 Jan Paweł II utworzył metropolię łódzką[59], w skład której weszła archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Dotychczasowy arcybiskup łódzki Władysław Ziółek został pierwszym metropolitą łódzkim a 29 czerwca 2004 otrzymał od Jana Pawła II paliusz.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Która weszła w życie od 1765.
  2. ↑ Parafia ta niebawem zanikła i włączono ją do par. Wolbórz; dziś Nagórzyce stanowią peryferyjne osiedle Tomaszowa Mazowieckiego.
  3. ↑ Ks. Mieczysław Różański, Kościelna przynależność administracyjna ziem diecezji łódzkiej, s. 346.
  4. ↑ Mieczysław Różański, op. cit., s. 351.
  5. ↑ Istniejący od połowy wieku XVIII, wydzielony wtedy z dekanatu uniejowskiego.
  6. ↑ Ks. Kazimierz Gabryel: Powstanie Diecezji Łódzkiej, s. 86.
  7. ↑ Parafie Dzierzbice i Rdutów nie włączone zostały potem jednak do diecezji łódzkiej.
  8. ↑ Do roku 1966.
  9. ↑ Biorąc po uwagę wszystkie obszary, który kiedykolwiek znajdowały się w tej diecezji.
  10. ↑ Diecezja łódzka. Struktura terytorialno-administracyjna i duchowieństwo, s. 147.
  11. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 237.
  12. ↑ a b c Diecezja łódzka..., op. cit., s. 318.
  13. ↑ Krótki rys historyczny parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Kłodawie.
  14. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 162.
  15. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 238.
  16. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 216.
  17. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 332.
  18. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 158.
  19. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 327.
  20. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 335.
  21. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 306.
  22. ↑ Opracowanie dotyczy obszaru miasta w obecnych granicach administracyjnych.
  23. ↑ Diecezja łódzka..., op. cit., s. 280.
  24. ↑ Jan Szymczak: Erekcja kościoła w podłódzkich Chojnach w 1492 r.
  25. ↑ Jan Szymczak, Przejęcie Chojen, Mileszek i Bedonia przez Romiszewskich ze Stoków w 1511 r.
  26. ↑ W XVII w. wieś opustoszała; położona była wobec współczesnych ulic: na północ od ul. Telefonicznej, wschód od al. Palki i południe od ul. Brzezińskiej.
  27. ↑ W rejonie południowej części dzisiejszej ul. Wólczańskiej.
  28. ↑ Łódź. Dzieje miasta. t. 1, Do 1918 r., s. 66.
  29. ↑ Położone wobec współczesnych ulic: na północ od ul. Aleksandrowskiej i wschód od ul. Szczecińskiej.
  30. ↑ W rejonie obecnej ul. Żółwiowej.
  31. ↑ Teren późniejszej osady Wilanów, położonej w rejonie ul. Okólnej, na wschód od ul. Strykowskiej.
  32. ↑ Parafia powstała w 1430.
  33. ↑ Prawdopodobnie późniejsze Budy Stokowskie.
  34. ↑ Rejon dzisiejszych ulic Dubois i Polarnej.
  35. ↑ Choć według wcześniejszych zamierzeń kościół ten miał otrzymać wezwanie św. Jakuba Apostoła.
  36. ↑ Powstałą przy ocalonym starym modrzewiowym kościółku, będącym wcześniej siedzibą parafii Najświętszej Maryi Panny.
  37. ↑ Aleksandra Ziółkowska, Diecezja łódzka i jej biskupi, Łódź 1987, s. 13, ISBN 83-85022-00-7.
  38. ↑ Aleksandra Ziółkowska, Diecezja łódzka i jej biskupi, Łódź 1987, s. 14, ISBN 83-85022-00-7.
  39. ↑ Przeniesiono też do niego z dekanatu brzezińskiego dwie parafie (w Dobrej i w Szczawinie).
  40. ↑ Bez parafii Wola Grzymalina, którą włączono do diecezji częstochowskiej.
  41. ↑ Razem z nowo powstałymi parafiami w: Bedoniu, Rogowie i św. Antoniego w Łodzi.
  42. ↑ a b c d e f g Dane zaokrąglone do dołu na podstawie: Zygmunt Adam Czernicki, Schematyzm Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej...
  43. ↑ Biskupi – Wincenty Tymieniecki, Kazimierz Tomczak, pod red. Ewy i Sławomira Zielkowskich, s. 116.
  44. ↑ Obecnie należącej do diecezji łowickiej.
  45. ↑ Bolesław Kumor, Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939). Cz. 1-5.
  46. ↑ M. Budziarek: Katedra przy Adolf Hitlerstrasse. Warszawa: 1984, s. 71. ISBN 83-211-0460-6.
  47. ↑ W tym jedna (Głowno – Osiny) obecnie znajduje się w diecezji łowickiej.
  48. ↑ Z czego dwie (Opieki św. Józefa w Leśmierzu i Niepokalanego Poczęcia NMP w Łęczycy) znajdują się obecnie poza łódzką archidiecezją (w diecezji łowickiej).
  49. ↑ Z których jedna (Głowno – Zabrzeźnia) została przeniesiona w 1992 do diecezji łowickiej.
  50. ↑ Anna Gronczewska: Pierwszy łódzki arcybiskup. dzienniklodzki.pl, 2012-11-11. [dostęp 2015-04-27].
  51. ↑ Łukasz Głowacki: Bp Marek Jędraszewski nowym metropolitą łódzkim. archidiecezja.lodz.pl, 2012-07-11. [dostęp 2015-04-27].
  52. ↑ Łukasz Głowacki, Marcin Lorenc: Abp Jędraszewski odbył ingres do katedry. archidiecezja.lodz.pl, 2012-09-08. [dostęp 2015-04-27].
  53. ↑ ŁG: Abp Jędraszewski otrzymał paliusz. archidiecezja.lodz.pl, 2013-06-29. [dostęp 2015-04-27].
  54. ↑ Rafał Leśniczak: Metropolita Łódzki członkiem Kongregacji Wychowania Katolickiego. archidiecezja.lodz.pl, 2013-11-30. [dostęp 2015-04-27].
  55. ↑ Zbigniew Tracz: Ksiądz Arcybiskup Marek Jędraszewski wybrany na urząd Zastępcy Przewodniczącego KEP. archidiecezja.lodz.pl, 2014-03-13. [dostęp 2015-04-27].
  56. ↑ Święcenia biskupie Księdza Marka Marczaka. archidiecezja.lodz.pl, 2015-04-11. [dostęp 2015-04-27].
  57. ↑ Sekretarz Przewodniczącego KEP, Kraków: Przyjęcie rezygnacji kard. Stanisława Dziwisza. Abp Marek Jędraszewski – metropolitą krakowskim | Konferencja Episkopatu Polski [online] [dostęp 2019-08-02] (pol.).
  58. ↑ Włodzimierz Witkowski: Wybrane problemy z zakresu badań i konserwacji drewnianej architektury sakralnej Archidiecezji Łódzkiej, s. 2.
  59. ↑ Sekretarz Przewodniczącego KEP, Archidiecezja Łódzka | Konferencja Episkopatu Polski [online] [dostęp 2019-10-15] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_archidiecezji_łódzkiej&oldid=70946181”