Historie maniaków
| |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu |
zbiór opowiadań |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
Polska |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca |
"Książka" |
Historie maniaków – zbiór opowiadań Romana Jaworskiego, opublikowany w 1910 roku. Składał się z 6 utworów (Miał iść, Zepsuty ornament, Medi, Trzecia godzina, Bania doktora Lipka, Amor milczący). Opowiadania koncentrowały się na motywie szaleństwa i nietypowych osobowości. Autor planował publikację drugiej serii Historii maniaków, ale zamiar ten nie został ostatecznie zrealizowany[1].
Okoliczności powstania i publikacji[edytuj | edytuj kod]
Jaworski planował wydanie swoich opowiadań w formie książkowej już w 1908 roku. Zawierający sześć opowiadań zbiór ukazał się w połowie kwietnia 1910 roku, nakładem „Książki”. Okładkę tomu zaprojektował Stanisław Ignacy Witkiewicz. Książka spotkała się z zainteresowaniem krytyków, ale nie zdobyła popularności czytelniczej – nakład nie został wykupiony, a część egzemplarzy wróciła do księgarń po zakończeniu pierwszej wojny światowej[2].
Druga seria opowiadań[edytuj | edytuj kod]
Jaworski planował napisanie i publikację II serii Historii maniaków, co zapowiadał w przypisie do opowiadania Opowieść o smutku czterech ścian, opublikowanego w 1911 roku w czasopiśmie „Widnokręgi”. Prawdopodobnie utwór Amor milczący, wydany w pierwszej serii opowiadań, miał właściwie rozpoczynać serię drugą. Wskazuje na to znaczna odrębność tego opowiadania od innych zawartych w tym samym tomie, a także poprzedzająca je przedmowa autorska, wprowadzająca czytelnika w specyfikę utworów. Umieszczanie takiej przedmowy w środku tomu mijało się z celem, natomiast mogła ona z powodzeniem otwierać drugą serię opowiadań[3]. Planowana kontynuacja nigdy się jednak nie ukazała.
Opinie krytyków[edytuj | edytuj kod]
Autorem pierwszej recenzji tomu był Michał Sokolnicki. Jego artykuł ukazał się w czasopiśmie „Naprzód” 20 kwietnia 1910 roku i pisana była w pośpiechu, nim jeszcze krytyk zdążył ukończyć lekturę opowiadań[4]. Sokolnicki nazwał opowiadania Jaworskiego twórczością „przemarzoną”. Inni z kolei recenzenci, Anna Zahorska („Świat” 1910, nr 27) i Eustachy Czekalski („Myśl Niepodległa” 1910 nr 144) akcentowali rolę brzydoty w utworach Jaworskiego i uznawali ośmieszanie piękna za ich najważniejszy motyw. Latem ukazała się również anonimowa recenzja w czasopiśmie „Izraelita”. Jej autor wyraził niechęć do twórczości Jaworskiego, a samego autora zaliczył do grona maniaków[5]. Natomiast Karol Irzykowski, w swojej recenzji zatytułowanej Ocalanie „istoty rzeczy” (opublikowanej najpierw w zeszycie 16 „Widnokręgów”, a następnie włączonej do tomu Czyn i słowa i uznawanej przez samego krytyka za jedno z jego najważniejszych dzieł[6]) upatrywał istotę twórczości Jaworskiego właśnie w ocalaniu istoty rzeczy, poprzez gesty i ukazywanie upokorzonego piękna. Przyrównał też autora do Edgara Allana Poego i Oscara Wilde’a. Historie maniaków były również recenzowane pochlebnie przez Mieczysława Rettingera i Walerego Gostomskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 144. ISBN 83-89348-09-8.
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 141, 154. ISBN 83-89348-09-8.
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 144–145. ISBN 83-89348-09-8.
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 142. ISBN 83-89348-09-8.
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 143. ISBN 83-89348-09-8.
- ↑ Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003, s. 143–144. ISBN 83-89348-09-8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Radosław Okulicz-Kozaryn: Gest pięknoducha : Roman Jaworski i jego estetyka brzydoty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydaw., 2003. ISBN 83-89348-09-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historie maniaków (wyd. 1910) w bibliotece Polona