Huta Różaniecka
50°22′35″N 23°12′00″E/50,376389 23,200000| wieś | |
 Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
323[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-610[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLU |
| SIMC |
0606731[4] |
Położenie na mapie gminy Narol  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
| 50°22′35″N 23°12′00″E/50,376389 23,200000[1]
| |
| Strona internetowa | |
Huta Różaniecka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Narol[4].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
We wsi znajduje się kapliczka z XIX w. i liczne kamieniołomy powstałe na zboczach Garbu Różanieckiego.
Wieś starostwa niegrodowego lubaczowskiego w XVIII wieku[5].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Chrystusa Króla w Hucie Różanieckiej[6].
Część wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0606748 | Gajówka | część wsi |
| 0606754 | Maziarnia | część wsi |
| 0606760 | Podsigła | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najpierw tereny te porastały lasy, które przetrzebili hutnicy, dymarze, maziarze i węglarze. Na tak pozostawionym terenie osiedlili się osadnicy Mazurscy i założyli wieś na początku XVIII wieku, na terenie Płazowa, która początkowo nazywała się Huta Płazowska lub Huta Prosta Płazowska. Był to ośrodek przemysłu leśnego (smolarstwa, węglarstwa i gonciarstwa). Początkowo wieś składała się z części centralnej i przysiółków: Banachy, Huta Stara, Korkosze, Maziarnia, Podsigły i Rebizanty. Nazwa „Rebizanty” pochodzi prawdopodobnie od nazwiska królewskiego leśniczego. Była to wieś królewska w obrębie starostwa lubaczowskiego, po 1772 roku w dobrach kameralnych. W 1818 roku wieś została sprzedana hr. Janowi Brunickiemu i należała do dóbr Ruda Różaniecka. W 1713 roku z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego i starosty lubaczowskiego Adama Mikołaja Sieniawskiego założono Hutę szkła zwykłego[8].
W 1921 roku we wsi było 105 domów. W 1939 roku we wsi było 1400 mieszkańców (w tym: 200 Ukraińców, 1195 Polaków i 5 Żydów). 24, 26, 29 czerwca i 3 lipca 1943 wieś pacyfikowali Niemcy. W wyniku tych czterech akcji wywieziono do obozów lub zamordowano większość mieszkańców. Śmierć poniosło ogółem 47 osób[9]. W 1945 roku podczas Akcji „Wisła” wysiedlono 18 Ukraińców.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew Greckokatolicka[edytuj | edytuj kod]
Według tradycji pierwsza cerkiew została zbudowana przez mnichów z pobliskiego Monasteru Bazyliańskiego, po północnej stronie Tanwi. Gdy ok. połowy XVIII wieku zgromadzenie zostało zlikwidowane, kilku mnichów wraz z obrazem św. Mikołaja przenieśli się na wzgórze „Cerkwisko”, gdzie później powstała parochia greckokatolicka. Od połowy XVIII wieku rozwijał się kult cudownej ikony św. Mikołaja. Kolejną cerkiew zbudowano w innym miejscu z fundacji ks. Leona Lebedyńskiego. Cerkiew ta już w 1825 roku była w złym stanie technicznym i rozebrano ją i na tym miejscu w 1836 roku z fundacji hr. Hermana Brunickiego została zbudowana murowana cerkiew pw. św. Mikołaja. Była to cerkiew filialna parochii w Płazowie. W 1875 i 1922 roku cerkiew była remontowana. Cerkiew wraz z drewniana dzwonnicą została 26 VI 1943 roku spalona przez Niemców podczas akcji pacyfikacyjnej, pozostały tylko ruiny z cmentarzem (z krzyżami z XVII i początku XIX wieku)[8][10].
Kościół Rzymskokatolicki[edytuj | edytuj kod]
W 1913 roku rozpoczęto budowę kościoła, ale z powodu wybuchu I wojny światowej budowę przerwano. Budowę zakończono po wojnie i kościół oddano do użytku w 1926 roku, jako kaplicę dojazdową. W 1970 roku została erygowana parafia w Hucie Różanieckiej pw. Chrystusa Króla[11].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Początki szkolnictwa w Hucie Różanieckiej, są datowane na 1896 rok, gdy powstała szkoła ludowa jednoklasowa. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycieli. Pierwszym nauczycielem został Teodor Biłous, a od 1905 roku szkoła posiadała pomocnice: Klementyna Michajłówna (1904-1905), Eugenia Pychówna (1907-1911), Anna Czerniewicz (1911-1914?).
- Nauczyciele kierujący
- 1896–1897. Teodor Biłous[12].
- 1897–1898. Maria Tarnawska[13].
- 1898–1903. Michał Perzyło[14].
- 1903–1904. Józefa Balcerówna[15].
- 1904–1907. Aniela Pawlikowska[16].
- 1907–1914(?). Stefania Pychówna[17].
Po likwidacji szkoły, w jej budynku działa Szkolne Schronisko Młodzieżowe.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42148
- ↑ Wieś Huta Rożaniecka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-22] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A, styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 35.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b Huta Różaniecka. [dostęp 2018-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)].
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 287.
- ↑ Apokryf Ruski. Huta Różaniecka.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897. mtg-malopolska.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-26)]. (s. 509) [dostęp 2017-04-25].
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1898 (s. 509) [dostęp 2018-08-24].
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1900 (s. 427) [dostęp 2017-04-25].
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1904 (s. 548) [dostęp 2018-08-24].
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1905 (s. 548) [dostęp n2018-08-24].
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (s. 734) [dostęp 2017-04-24].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Huta (14), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 235.
- Mapa katastralna wsi Huta Różaniecka z 1889 roku
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
