17-Hydroksyprogesteron
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C21H30O3 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
330,46 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria B | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
17-Hydroksyprogesteron (łac. hydroxyprogesteronum) – organiczny związek chemiczny z grupy steroidów. Pochodna progesteronu zawierająca grupę hydroksylową w pozycji 17. U człowieka jest to hormon kory nadnerczy, jeden z głównych metabolitów progesteronu i prekursor androgenów niewykazujących aktywności androgennej. Pomiary stężenia tego hormonu stosuje się w diagnostyce chorób nadnerczy. Używany jako lek hormonalny wykazujący silne i długotrwałe działanie gestagenne.
Miejsce w steroidogenezie[edytuj | edytuj kod]
17-OH-progesteron powstaje z progesteronu wskutek działania 17α-hydroksylazy lub z 17-hydroksypregnenolonu pod wpływem 3β-hydroksysterydodehydrogenazy. Może być przekształcony do 11-deoksykortyzolu (pod wpływem 21-hydroksylazy) lub do Δ4-androstendionu (pod wpływem 17,20-desmolazy).
Farmakokinetyka[edytuj | edytuj kod]
Hydroksyprogesteron wiąże się w znacznym stopniu z białkami osocza. Biologiczny okres półtrwania wynosi 6 dni.
Diagnostyka[edytuj | edytuj kod]
Oznaczenia stężenia 17-OH-progesteronu dokonuje się w surowicy krwi. Wartości i zakres norm laboratoryjnych są takie same dla kobiet i mężczyzn, i wynoszą zwykle (w zależności od laboratorium): 0,9-3,9 nmol/l (30-130 ng/dl).
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Oznaczenie stężenia 17-OH-progesteronu wykorzystuje się w diagnostyce chorób nadnerczy. W zależności od potrzeb diagnostycznych dokonuje się przygodnego oznaczenia poziomu hormonu w surowicy krwi lub po stymulacji innymi substancjami (tzw. testy czynnościowe).
W diagnostyce nadmiaru androgenów nadnerczowych, pośród innych testów czynnościowych, ocenia się poziom 17-OH-progesteronu w teście pobudzania syntetyczną kortykotropiną.
W diagnostyce hirsutyzmu wartości stężenia 17-OH-progesteronu w granicach normy wskazują na hirsutyzm idiopatyczny. Wysokie stężenia (także po stymulacji przy użyciu ACTH), przy potwierdzeniu hamowania w teście hamowania deksametazonem, mogą wskazywać na niedobór 21-hydroksylazy jako przyczynę hirsutyzmu.
Niedobór 21-hydroksylazy może być przyczyną wrodzonego przerostu nadnerczy. Skutkiem defektu enzymatycznego jest nagromadzenie 17-OH-progesteronu, który nie może ulec przekształceniu w 11-deoksykortyzol i kortyzol. W postaci klasycznej stężenie 17-OH-progesteronu wielokrotnie przewyższa normę (zwykle wynosi powyżej 30 nmol/l [1000 ng/dl]). W postaci nieklasycznej, kryterium rozpoznania jest stwierdzenie zwiększenia stężenia 17-OH-progesteronu po stymulacji ACTH (powyżej 15-30 nmol/l [500-1000 ng/dl]). Monitorowanie poziomu m.in. 17-OH-progesteronu jest elementem leczenia wrodzonego przerostu nadnerczy z niedoboru 21-hydroksylazy.
W obecności zwiększonych stężeń DHEA-S lub androstendionu, oznaczenie 17-OH-progesteronu jest elementem diagnostyki incydentaloma nadnerczy.
Zwiększone stężenie 17-OH-progesteronu może wskazywać na obecność raka nadnercza.
Wskazania[edytuj | edytuj kod]
- niedomoga lutealna
- zagrażające i nawykowe poronienia
- pierwotny i wtórny brak miesiączki
- bolesne miesiączkowanie
- przerost błony śluzowej macicy
- krwawienia z macicy
- poronienia nawykowe
Przeciwwskazania[edytuj | edytuj kod]
- nadwrażliwość na lek
- nowotwory i stany przednowotworowe sutka i narządów rodnych
- krwawienia z dróg rodnych
- poronienie zatrzymane
- okres laktacji
- epizody zakrzepowo-zatorowe
- udar mózgu
- choroby wątroby
Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]
- wymioty
- bóle głowy
- uczucie zmęczenia
- depresja
- zwiększenie masy ciała
- obrzęki
- zaburzenia cyklu miesiączkowego
- zmniejszenie popędu płciowego
- zaburzenia czynności wątroby lub nerek
- skórne objawy alergiczne
Preparaty[edytuj | edytuj kod]
- Kaprogest – roztwór do wstrzykiwań 0,125 g/ml
Dawkowanie[edytuj | edytuj kod]
Domięśniowo, według zaleceń lekarza. Zwykle przy poronieniu zagrażającym 125–500 mg raz w tygodniu.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Hydroksyprogesteronu nie należy stosować u kobiet karmiących piersią.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Hydroxyprogesterone, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2013-01-27] (ang.).
- ↑ a b 17α-Hydroxyprogesterone (nr 46337) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2021-07-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Indeks leków Medycyny Praktycznej 2005, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, ISBN 83-7430-006-X.
- Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty za zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1098, 1102, 1118–21. ISBN 83-7430-031-0. (pol.).
