II wojna syryjska
II wojna syryjska – konflikt zbrojny toczący się od ok. 260 p.n.e.[1] do ok. 253 p.n.e.[2] pomiędzy ptolemejskim Egiptem a państwem Seleukidów.
Prolog[edytuj | edytuj kod]
Około 262 p.n.e. Ptolemeusz II obsadził członka swojego rodu, tzw. Ptolemeusza Syna (najczęściej identyfikowany jako Ptolemeusz Nios) na pozycji wicekróla w Efezie[3]. Było to najpewniej wynikiem chęci dążenia Ptolemeusza do wzmocnienia swojej władzy w basenie Morza Egejskiego i efektem wzrostu egipskiego zaangażowania w regionie po wydarzeniach wojny chremonidejskiej[4]. Około 261 p.n.e. zmarł król seleukidzki Antioch I, a jego następcą został Antioch II[4]. Ok. 260 Ptolemeusz Syn zbuntował się przeciwko zwierzchnictwu Ptolemeusza II[4]. Wystąpienie Efezu przeciw Ptolemeuszom poparł dowódca wojskowy z Miletu Timarchos, który wykorzystał sytuację i zajął wyspę Samos[4]. Wkrótce Ptolemeusz II zdołał odzyskać kontrolę nad wyspą Samos i Efezem, ale Antioch II w międzyczasie zajął Milet dotychczas znajdujący się w strefie wpływów egipskich[5]. Wzrost napięć w regionie wybrzeża Azji Mniejszej doprowadził do wybuchu otwartego konfliktu między Ptolemeuszem a nowym władcą Seleukidów[4].
Przebieg[edytuj | edytuj kod]
Wojna miała kilka frontów; toczyła się na terenie Syrii, Cylicji, w basenie Morza Egejskiego i zachodniej Azji Mniejszej[6][7][1]. Zdaniem J. Graingera trwała sześć lub siedem lat, a więc około dwukrotnie dłużej niż pierwsza wojna syryjska[7]. Po stronie seleukidzkiej stanęło polis Rodos, do tej pory sprzymierzone z Ptolemeuszami[8]. Rodos obok Egiptu było wówczas jedną z najpotężniejszych sił morskich w rejonie[9]. Ok. 258 p.n.e. flota Ptolemeusza, dowodzona przez Ateńczyka Chremonidesa, poniosła klęskę z rąk Rodyjczyków, dowodzonych przez Agatastratosa, w pobliżu Efezu[10][11][12]. Wówczas prawdopodobnie Ptolemeusz utracił Efez na rzecz Antiocha[10]. Tuż przed wojną lub w jej trakcie (261 p.n.e. lub 255 p.n.e.) flota egipska, dowodzona przez nauarchę Patroklosa, poniosła ponadto porażkę w bitwie morskiej z Antygonem Gonatasem nieopodal wyspy Kos[13][3]. Gdyby ta druga data okazała się celna, znaczyłoby to, że Macedonia przyłączyła się do wojny po stronie Seleukidów[11]. Z kolei dowody numizmatyczne pozwalają przypuszczać, że w początkowej fazie wojny Ptolemeusz poczynił znaczne postępy w Syrii i Cylicji, prawdopodobnie korzystając z przewagi na morzu[14]. Egipcjanie mogli wykorzystać obecność swojej floty na Morzu Egejskim, wynikającą z niedawnego zaangażowania w wojnie chremonidejskiej[11]. Sytuacja na froncie syryjskim prawdopodobnie około 257 p.n.e. uległa zmianie na korzyść Antiocha I, który wyparł też siły wroga z Cylicji[15]. Po 257 p.n.e. najprawdopodobniej wojna straciła impet[16]. Zdaniem J. Graingera i T. Grabowskiego do zawarcia pokoju doszło w 253 p.n.e.[16][2]
Skutki[edytuj | edytuj kod]
W wyniku wojny państwo Ptolemeuszy na pewien czas utraciło kontrolę nad niektórymi terenami wybrzeża Azji Mniejszej[1]. Prawdopodobnie w wyniku tej wojny Ptolemeusz II utracił Jonię, Pamfilię, część Cylicji i wyspę Samos[12]. Utracił też zwierzchnictwo nad cykladzkim Związkiem Wyspiarzy[12]. Bez wątpienia Antioch II przejął Milet i Efez[17]. Dokładne przemiany terytorialne nie są możliwe do odtworzenia z uwagi na ubóstwo źródeł[17]. Na mocy porozumienia kończącego wojnę Ptolemeusz II wydał swoją córkę Berenikę za Antiocha II[1]. Tomasz Grabowski wysunął przypuszczenie, że olbrzymie wiano, jakie Ptolemeusz przekazał Antiochowi wraz z Bereniką, stanowiło zakamuflowaną reparację wojenną[2]. Ponadto Ptolemeusz poczynił pewne cesje terytorialne na rzecz Antiocha w Syrii[1]. Ptolemeidzi mimo niepowodzeń militarnych utrzymali Celesyrię[2]. Granicą między państwami pozostawała rzeka Eleutheros[2]. Działania wojenne pociągnęły za sobą zwiększone obciążenia podatkowe na terenie Egiptu[18]. Antioch uzyskał militarne zwycięstwo nad Ptolemeuszem, ale w wyniku zaangażowania w wojnę utracił częściowo panowanie nad innymi terenami swojego imperium, zwłaszcza nad Baktrią i Partią, które uzyskały niezależność[16]. Małżeństwo Bereniki i Antiocha otwarło pole dla późniejszych wzajemnych roszczeń dynastycznych i było jedną z przyczyn wybuchu III wojny syryjskiej[19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Bravo i Wipszycka 1992 ↓, s. 154.
- ↑ a b c d e Grabowski 2010 ↓, s. 172.
- ↑ a b Grainger 2010 ↓, s. 119.
- ↑ a b c d e Grainger 2010 ↓, s. 120.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 121.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 128.
- ↑ a b Grainger 2010 ↓, s. 117.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 122.
- ↑ Grabowski 2015 ↓, s. 85.
- ↑ a b Grabowski 2015 ↓, s. 86.
- ↑ a b c Grainger 2010 ↓, s. 125.
- ↑ a b c Marquaille 2008 ↓, s. 48.
- ↑ Grabowski 2010 ↓, s. 170.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 122-124.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 126.
- ↑ a b c Grainger 2010 ↓, s. 132.
- ↑ a b Grainger 2010 ↓, s. 129.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 127-128.
- ↑ Grainger 2010 ↓, s. 133-134.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Historia starożytnych Greków. Okres hellenistyczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10609-3.
- John D. Grainger, The Syrian Wars, Brill, 2010, ISBN 978-90-04-18050-5.
- Tomasz Grabowski, Ostatni triumf Ptolemeuszy: czwarta wojna syryjska (221-217 pne), Kraków 2010, ISBN 978-83-62261-17-8.
- Tomasz Grabowski, Działania floty Ptolemeusza II na Morzu Egejskim, [w:] Sławomir Sprawski (red.), Wojna i wojskowość w świecie starożytnym, Kraków 2015, s. 71-93, ISBN 978-83-65080-20-2.
- Céline Marquaille, The Foreign Policy of Ptolemy II, [w:] Paul McKechnie, Philippe Guillaume (red.), Ptolemy II Philadelphus and his World, Brill, 2008, s. 39-64, ISBN 978-90-04-17089-6.