I powstanie niewolników na Sycylii
| Powstania niewolników w starożytnym Rzymie | |||
| Czas |
ok. 135-132 p.n.e. | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
wyzysk niewolników, nadużycia sycylijskich właścicieli niewolników | ||
| Wynik |
zwycięstwo armii rzymskiej | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
.png)
I powstanie niewolników na Sycylii – pierwsze duże wystąpienie zbrojne niewolników przeciwko Republice Rzymskiej, trwające od ok. 135 do 132 p.n.e.[1].
Głównym źródłem wiedzy na temat powstania są zapiski Diodora Sycylijskiego, a konkretnie ich kompilacje pióra Focjusza i Konstantyna Porfirogenety, ponadto informacje na temat wojny zawierają pisma Liwiusza, Juliusza Obsequensa, Orozjusza, Appiana i innych autorów[1]. Jako główne powody powstania Diodor podawał rozprzężenie władzy na wyspie oraz samowolę i okrucieństwo lokalnych panów[2]
Pewne źródła wskazują na to, że pierwsze syndromy powstania mogły pojawiać się już około 139 p.n.e.[2] Chronologia powstania nie jest oczywista i niektórzy badacze postulowali uznanie jako daty jego wybuchu nawet roku 143 p.n.e.[2] Rewolta zbiegła się w czasie ze sprawą Grakchusa, związaniem sił rzymskich w Iberii oraz erupcją Etny[2]. Za jej początek uważa się zdobycie przez oddział czterystu niewolników miejscowości Enna na Sycylii w roku 135 p.n.e.[1][2]
Powstańcy stanowili grupę wielonarodowościową, pochodzącą z różnych terenów podbitych przez Rzymian; część stanowili wygnani z Rzymu około 140 p.n.e. Żydzi i Chaldejczycy[2]. Głównym przywódcą buntu był niewolnik pochodzenia syryjskiego[2] Eunus, choć lokalne ogniska powstania obierały swoich własnych wodzów[1]. Eunus był na wyspie powszechnie uważany za czyniącego magię, zdaniem jemu współczesnych posiadał również dar jasnowidzenia i potrafił rozmawiać z bogami; jego wspólnicy uważali go za wybrańca syryjskiej bogini Atargatis[2]. Jeszcze przed wybuchem powstania cieszył się on wysokim poważaniem wśród sycylijskich niewolników i został przez nich poproszony o objęcie dowództwa[2]. Po zajęciu Enny został obwołany królem i przyjął imię Antioch[2]. Jego najbliższymi doradcami byli Hermiasz i Zeuksis[2]. Podług zapisków historyków z epoki po zajęciu miasta Antioch miał do dyspozycji około 10 000 ludzi[2].
Zasadniczo na teatr wojenny składały się dwa osobne fronty: wschodni i zachodni[3]. Zachodnia część wyspy pozostawała pod kontrolą grup niewolników-pasterzy, z kolei wschodnia była terenem działań głównie zbuntowanych pracowników rolnych pod wodzą Eunusa[3]. Na zachodzie najważniejszą postacią powstania był Kleon z Cylicji[2][3]. Około miesiąca po zdobyciu Enny ci dwaj przywódcy połączyli swoje siły, co spowodowało znaczną eskalację konfliktu i zmusiło decydentów w Rzymie do podjęcia stanowczych działań[2][3]. Początkowo przywódcy Republiki nie podejmowali zdecydowanych środków mających na celu wygaszenie powstania, a kwestię pacyfikacji pozostawiono lokalnym milicjom i właścicielom niewolników[3][1]. Po poniesieniu przez nich kilku porażek, na Sycylię wysłano regularne wojsko[1]. W trakcie powstania armia Lucjusza Plautiusa Hypsaeusa została doszczętnie rozbita przez siły Antiocha, które rozrosły się do kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy[3]. Po względnym utrwaleniu swojej władzy Antioch począł wprowadzać elementy niezależnej państwowości, między innymi wybijając własną monetę z wizerunkiem bogini Ceres[2]. Tytulaturę, ustrój i metody zarządzania Antioch wzorował na monarchii Seleukidów[2].
Po pokonaniu sił Hypsaeusa armia Antiocha zdobyła Tauromenium[2]. Powstańcy próbowali również zdobyć Syrakuzy, co jednak nie powiodło się[2]. W 134 p.n.e. Senat desygnował sprawę Sycylii Lucjuszowi Kalpurniuszowi Pizonowi Frugi[2]. Później jego obowiązki przejął Publiusz Rupiliusz[2]. Za przywództwa Rupiliusza odbito Tauromenium i Ennę[2]. Ostatecznie powstanie zakończyło się całkowitą pacyfikacją wyspy[3]. Antioch-Eunus został pojmany i uwięziony w Morgantinie[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Brent D. Shaw, The First Sicilian Slave War, 135-132 B.c., [w:] Brent D. Shaw (red.), Spartacus and the Slave Wars, New York: Palgrave Macmillan US, 2001, s. 79-106, ISBN 978-1-137-12161-5 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Peter Green, The first Sicilian Slave War, „Past and Present”, 20 (1), 1961, s. 10–29, DOI: 10.1093/past/20.1.10, ISSN 0031-2746 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Brent D. Shaw, The slave wars in Italy and Sicily, [w:] Brent D. Shaw (red.), Spartacus and the Slave Wars, New York: Palgrave Macmillan US, 2001, s. 2-14, ISBN 978-1-137-12161-5 (ang.).