Instrukcja maskująca
Instrukcja maskująca (nazywana również instrukcją decepcyjną) – metoda badań społecznych polegająca na niepełnym lub błędnym poinformowaniu osób uczestniczących w eksperymencie o jego celu, przebiegu oraz udziale i statusie osób współpracujących z badaczem.
Cel[edytuj | edytuj kod]
Zastosowanie instrukcji maskującej zwiększa realizm psychologiczny sytuacji eksperymentalnej. Informowanie o celu badania wpływa na zachowanie uczestników, ponieważ skupiają się oni na badanych zachowaniach, przez co nie zachowują się w sposób naturalny[1].
Krytyka[edytuj | edytuj kod]
Podawanie nieprawdziwego celu badania może być odbierane jako uprzedmiotowienie, a osoby uczestniczące w badaniu mogą czuć się manipulowane i wykorzystane[2]. Brak pełnych informacji w trakcie badania może nasilać lęk i wpływać na przebieg badania[3]. Przy wyborze metody badania należy uwzględnić zarówno wartość metodologiczną, jak i jej wpływ na komfort i samopoczucie osób badanych[3].
Osoby badane nie zachowują się w sposób całkowicie uległy, a także nie są łatwowierne, przez co mogą próbować domyślić się rzeczywistych celów i oczekiwań badacza lub działać na jego przekór[1]. W metodyce należy uwzględnić te postawy, a podawane informacje uczestnikom badania muszą być spójne i wiarygodne[3].
Przykłady[edytuj | edytuj kod]
Instrukcja maskująca używana jest powszechnie w eksperymentach psychologii społecznej[1]. Poniżej zostały przedstawione przykłady badań, w jakich została użyta.
| Eksperyment | Decepcja | Cel badania | Źródło |
|---|---|---|---|
| Eksperyment Milgrama | Uczestnicy byli przekonani, że celem jest badanie wpływu kar na pamięć. „Nauczyciele” byli przekonani, że rażą „uczniów” prądem. | Badanie posłuszeństwa wobec autoryterów | [4] |
| Eksperyment Ascha | Wykorzystanie aktorów udających ochotników | Badanie motywu konformizmu | [5] |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jerzy Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 304 (pol.).
- ↑ Elżbieta Hornowska, Władysław Paluchowski, Opiniowanie czy formowanie? Z doświadczeń Komisji Etyki ds. Projektów Badawczych przy Instytucie Psychologii UAM, „Nauka” (2/2016), 2016, s. 167 (pol.).
- ↑ a b c Małgorzata Oczak, O możliwości stosowania procedury „decepcyjnej” z punktu widzenia ogólnych zasad etycznych, „Przegląd Psychologiczny”, 50 (3), 2007, s. 273-286 (pol.).
- ↑ Roksana Zdunek, Better-than-average effect in moral domain and narcissism. A variation on the theme of the Milgram's study [online], 1 września 2020 [dostęp 2023-07-20].
- ↑ Richard A. Griggs, The Disappearance of Independence in Textbook Coverage of Asch’s Social Pressure Experiments, „Teaching of Psychology”, 42 (2), 2015, s. 137–142, DOI: 10.1177/0098628315569939 [dostęp 2017-02-06] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzmanowska A., Empatia oraz decentracja interpersonalna a radykalność postaw społecznych, „Psychologia Społeczna”, VIII (24), 2013, s. 67–79, ISSN 1896-1800 [dostęp 2023-07-20] (pol.).