Irena Dubiska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Irena Dubiska
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 września 1899
Inowrocław

Data i miejsce śmierci

1 czerwca 1989
Warszawa

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

skrzypaczka, pedagog muzyczny

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Ireny Dubiskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Irena Stanisława Aniela Dubiska (ur. 26 września 1899 w Inowrocławiu[1][2], zm. 1 czerwca 1989 w Warszawie) – polska skrzypaczka i pedagog.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w rodzinie Edwarda i Władysławy z Jewasińskich[3]. Była siostrą Ludomiry po mężu Grabianowskiej i Aleksandra (zm. 1939). Mając 5 lat rozpoczęła naukę gry na skrzypcach u Oskara Anderlika[4]. Następnie uczyła się w Konserwatorium Muzycznym im. Juliusza Sterna w Berlinie pod kierunkiem Laury Helbling-Lafont (1905–1908) i Maxa Grünberga (1918–1912), które ukończyła uzyskując dyplom ze złotym medalem. Studia uzupełniające odbyła w latach 1917–1919 pod kierunkiem Bronisława Hubermana. Po 1920 konsultacji udzielał jej wybitny skrzypek i pedagog Carl Flesch[4]. Zadebiutowała w 1908 w Wittenberdze, natomiast w 1919 debiutowała w Warszawie w koncercie pod dyrekcją Emila Młynarskiego. W latach 1919–1939 grała za granicą, głównie w Europie, m.in. w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku dla robotników. W 1930 utworzyła Kwartet Polski (działał do 1939), w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim.

W okresie okupacji występowała w Warszawie w kawiarniach muzycznych Bolesława Woytowicza i Lardelliego oraz na tajnych koncertach. W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego w Warszawie wykonała, wraz z Eugenią Umińską, Suitę na dwoje skrzypiec skomponowaną w tym samym roku przez Grażynę Bacewicz[5]. Brała udział w powstaniu warszawskim jako wolontariuszka przy pracach pomocniczych, grała także dla rannych żołnierzy. Po upadku powstania udała się do Krakowa, gdzie zamieszkała u Władysławy Markiewiczówny[4].

Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych K. Szymanowskiego, z którym koncertowała w kraju i za granicą.

Od 1913 prowadziła działalność pedagogiczną, od 1919 była profesorem konserwatorium, a następnie PWSM w Warszawie. Od 1946 wykładała w PWSM w Łodzi. Wykształciła wielu wybitnych uczniów, m.in. Piotra Janowskiego, Wandę Wiłkomirską i Stefana Rachonia. Była jurorem konkursów skrzypcowych, m.in. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu, Międzynarodowego Konkursu Młodych Skrzypków w Lublinie, a także konkursów m.in. w Genewie, Lipsku i Bukareszcie.

W styczniu 1976 podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[6].

Zmarła 1 czerwca 1989 w Warszawie wskutek szoku po brutalnym napadzie w swoim mieszkaniu[4]. Pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B17-7-2)[7].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia[8][edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Zofia Nałkowska: Dzienniki. 5, 1939–1944 / Zofia Nałkowska ; oprac., wstęp i koment. Hanna Kirchner. Czytelnik, 1975, s. 463. ISBN 978-83-07-02378-6.
  2. W „Czy wiesz kto to jest?”, praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Łozy, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej Warszawa 1938, s. 153 podana jest data urodzenia 26 września 1902.
  3. Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 153.
  4. a b c d Irena Dubiska - biografia [dostęp 2023-12-28].
  5. Małgorzata Gąsiorowska, Bacewicz, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999, s. 137, 453, ISBN 978-83-224-0547-5.
  6. Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 31.
  7. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online] [dostęp 2019-11-14] (pol.).
  8. a b c d e Irena Dubiska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2023-12-28].
  9. Amuz [online], muzyka.bydgoszcz.pl [dostęp 2023-12-28].
  10. M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  11. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  12. Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.