Józef Ćwiertniak

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Stefan Ćwiertniak
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

7 września 1896
Dobczyce

Data i miejsce śmierci

21 września 1939
Hołosko

Przebieg służby
Lata służby

1914–1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

13 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
Wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP, nadany dwukrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Stefan Ćwiertniak[a] (ur. 7 września 1896 w Dobczycach, zm. 21 września 1939 w Hołosku) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 7 września 1896 w Dobczycach, w ówczesnym powiecie wielickim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Tomasza, zarządcy dóbr ziemskich, i Wiktorii z Matusików[2][3][4]. W latach 1907–1914 uczył się w c. i k. Gimnazjum w Wadowicach[5]. Należał do skautingu, a od 1912 także do Związku Strzeleckiego, w którym ukończył szkołę podoficerską[2]. Był dowódcą I Wadowickiej Drużyny Skautowej[2].

Jako członek Strzelca wyruszył w składzie 1 kompanii z Wadowic do Bochni, gdzie został wcielony do 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Marian Porwit, kolega pułkowy, dał świadectwo jego postawie w czasie bitwy pod Rafajłową „(...) Właściwe pokierowanie tym ogniem co do odległości (celownika), celu i rodzaju ognia – to zasługa chorążego Józefa Ćwiertniaka, który przyszedł w ślad za plutonem, objął komendę i wydał stosowne rozkazy, stojąc poza okopem nieczuły na rosyjskie pociski. (...) zerkałem z podziwem w stronę niedużej wzrostem, ale wspaniałej wtedy postaci chorążego Ćwiertniaka. Uradowałem się, przeczytawszy po 68 latach jego nazwisko w rozkazie pochwalnym pułkownika Hallera, gdy niedługo objął komendę Grupy. Wyniósł Ćwiertniak z tej walki ranę – mówi mi pamięć. Nie mam możności sprawdzenia. To Ty elektryzowałeś nas w nocnym ogniu na tyły rosyjskiego wypadu swymi komendami, nieżyjący już Serdeczny Kolego!” 10 listopada 1914 w swoim gimnazjum złożył wojenną maturę[6][5]. Służbę wojskową kontynuował w 3 pułku piechoty Legionów. W czasie służby awansował kolejno na stopień: chorążego (20 października 1914), podporucznika (25 czerwca 1915) i porucznika (1 listopada 1916)[7]. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, był internowany w Chust i Marmarosz-Sziget[8].

W latach 1918–1919 pełnił służbę w Oddziale VIII Geograficznym Sztabu Generalnego na stanowisku szefa Sekcji Geograficzno-Statystycznej. W maju 1919 przeniesiony został z Departamentu I Ministerstwa Spraw Wojskowych do Inspektoratu Szkół Wojskowych i wyznaczony na stanowisko dowódcy batalionu w szkole podoficerskiej w Dęblinie[9]. 2 stycznia 1920 rozpoczął naukę na II Kursie Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego[10]. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front wojny z bolszewikami celem odbycia praktyki sztabowej w dowództwie 1 Armii. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, „w grupie byłych Legionów Polskich”[11]. W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w WSWoj. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 156. lokatą w korpusie oficerów piechoty[12]. Po ukończeniu szkoły przydzielony został do Oddziału III Sztabu Generalnego WP i wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału II Szkół Wojskowych[13]. W tym czasie pozostawał na ewidencji 3 pp Leg. 31 marca 1924 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 66. lokatą w korpusie oficerów piechoty[14]. W 1924 został wykładowcą w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, którego komendantem był gen. bryg. Rudolf Prich[15].

20 października 1926 przeniesiony został do 62 pułku piechoty w Bydgoszczy na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[16]. 31 marca 1927 ogłoszono jego przeniesienie do 12 pułku piechoty w Wadowicach na stanowisko dowódcy pułku[17][18]. 26 lutego 1929 mianowany szefem Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[19][20]. 1 stycznia 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 11. lokatą w korpusie oficerów piechoty[21]. Na tym stanowisku ujednolicił i unowocześnił uzbrojenie piechoty oraz, przy poparciu gen. bryg. Kazimierza Fabrycego, doprowadził do powstania Centrum Wyszkolenia Piechoty. W połowie 1932 obowiązki szefa departamentu przekazał płk dypl. Kazimierzowi Bogumiłowi Janickiemu[22] i objął wakujące stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty w Grodnie, którą w tym czasie dowodził gen. bryg. Franciszek Kleeberg[23]. W czerwcu 1934 został przeniesiony do 6 Dywizji Piechoty w Krakowie na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej[24].

28 stycznia 1938 został mianowany dowódcą 13 Kresowej Dywizji Piechoty w Równem. W maju 1939 ówczesny płk dypl. Stefan Rowecki scharakteryzował swojego starszego kolegę w sposób następujący „przeszłość bojowo-liniowa nie wyróżniająca. Bardzo dobry był jako szef Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ruszył moc zagadnień i spraw piechoty z miejsca. Obecnie bardzo się roztył. Podobno jako dowódca dywizji – słaby. Kiepsko wypadł na manewrach wołyńskich 1938”[25].

W dniach 14–15 sierpnia 1939 przeprowadził mobilizację alarmową swojej dywizji, która została przetransportowana na Pomorze i włączona w skład Korpusu Interwencyjnego. Według Jerzego Kirchmayera „po kilku dniach pobytu na Pomorzu złożył pisemny meldunek dość nieoczekiwanej treści. Mianowicie prosił w nim Naczelnego Wodza, drogą służbową przez gen. Skwarczyńskiego i gen. Bortnowskiego, o zwolnienie go ze stanowiska dowódcy dywizji, gdyż w obliczu oczekujących nas groźnych wypadków nie czuje się na siłach – ze względu na zły stan zdrowia (serce) – dowodzić dywizją w polu. Meldunek był napisany wzruszająco, niemniej jednak robił niedobre wrażenie. Jakoś zbyt późno pułkownik, zresztą dobrze i z dobrej strony znany w naszym wojsku, zdecydował odsunąć się od dowodzenia. Śmigły przychylnie załatwił prośbę i dowództwo 13 DP objął dotychczasowy dowódca piechoty dywizyjnej, płk dypl. Władysław Kaliński”[26]. W ocenie Mariana Romeyki rezygnację z dowodzenia dywizją należy „uznać za bardzo uczciwe”[27]. Ze stanowiska dowódcy 13 DP został zwolniony 30 sierpnia 1939 zarządzeniem prezydenta RP, z jednoczesnym pozostawieniem w dotychczasowym garnizonie (Równe).

W nocy z 20 na 21 września 1939 popełnił samobójstwo w miejscowości Hołosko (obecnie dzielnica Lwowa)[5][28].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ 6 lipca 1929 na podstawie wyciągu metryki urodzenia ogłoszono sprostowanie imion pułkownika Ćwiertniaka z „Stefan Józef” na „Józef Stefan”[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 229.
  2. ↑ a b c Ćwiertniak Józef Stefan. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2024-03-17].
  3. ↑ Łoza 1938 ↓, s. 127.
  4. ↑ Encyklopedia Wojskowa 1932 ↓, s. 106.
  5. ↑ a b c d Siwiec-Cielebon 2018 ↓, s. 110.
  6. ↑ Sprawozdanie 1915 ↓, s. 43.
  7. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 10.
  8. ↑ a b c d Encyklopedia Wojskowa 1932 ↓, s. 107.
  9. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 49 z 6 maja 1919.
  10. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 28, 586.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 597.
  12. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 29.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 10, 131, 400.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 127, 343, 1370.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 20 października 1926, s. 366.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927, s. 98.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 28, 163.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929, s. 85.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 435.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929, s. 1.
  22. ↑ Płk dypl. Kazimierz Bogumił Janicki do 1932 r. był dowódcą 1 Pułku Strzelców Podhalańskich
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 407.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 153.
  25. ↑ Rowecki 1988 ↓, s. 101.
  26. ↑ Kirchmayer 1975 ↓, s. 550.
  27. ↑ Romeyko 1983 ↓, s. 536.
  28. ↑ A. K. Kunert, Z. Walkowski, Kronika kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo Edipresse Polska, Warszawa 2005, ISBN 83-60160-99-6, s. 91.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 14.
  30. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  31. ↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352.
  32. ↑ Monitor Polski nr 260, poz. 634. 1928-11-10. [dostęp 2022-11-16].
  33. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 404.
  34. ↑ M.P. z 1939 r. nr 45, poz. 76.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Ćwiertniak&oldid=73157419”