Jacek Kurek

Jacek Kurek

Jacek Kurek w 2020
Data i miejsce urodzenia	28 lipca 1966 Chorzów
Zawód, zajęcie	historyk, eseista, poeta

Jacek Kurek (ur. 28 lipca 1966 w Chorzowie) – polski historyk, eseista, poeta, animator kultury, pedagog, wykładowca uniwersytecki. Od 2016 roku związany z Muzeum w Chorzowie, które od stycznia 2022 r. połączone zostało z Muzeum Hutnictwa w Chorzowie.

Absolwent III Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Chorzowie Batorym, w którym po ukończeniu studiów w 1990 r. na kierunku historia Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach rozpoczął pracę jako nauczyciel historii, prowadząc jednocześnie jako wychowawca wraz z żoną Aleksandrą eksperymentalną klasę autorską o profilu dziennikarskim. W tym samym czasie jako pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego i nauczyciel akademicki prowadził zajęcia na macierzystej uczelni.

W 1999 roku otrzymał stopień doktora nauk humanistycznych, broniąc pracę opublikowaną później pt. U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729−1733) (Katowice 2003). W latach 2014-2015 związany z Instytutem Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Od 1995 r. współorganizator chorzowskich sesji naukowych „Medium Mundi”. Tutor studentów Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych oraz opiekun Koła Naukowego Studentów MISH w latach 1999–2003, a od 2005 r. opiekun Koła Naukowego Studentów Historii, sekcji rybnickiej. Do 2014 roku honorowy prezes Stowarzyszenia Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy. W latach 2008–2012 pełnił funkcję zastępcy prezesa, a od początku roku 2013 jest prezesem Stowarzyszenia Przyjaciół Uniwersytetu Śląskiego.

Od 1995 roku współpracownik „Śpiewaka Śląskiego”. Założyciel (1996 r.) i redaktor naczelny miesięcznika społeczno-kulturalnego „Hajduczanin”. W latach 1997–2001 autor cyklicznych audycji muzycznych Radia Plus „Noc nie bez końca” wznowionych w roku 2005 (Radio eM). W latach 2001–2003 współpracował z miesięcznikiem „Sound & Vision”, redagując stałą rubrykę „Strony dla wirtuozów”. Od roku 2003 związany był także z „Życiem Muzycznym. Miesięcznikiem Literacko-Muzycznym Polskiego Związku Chórów i Orkiestr”. W latach 2010–2012 współpracownik kwartalnika muzycznego „Lizard”. Członek Rady Programowej „Chorzowskiego Centrum Kultury” i „Zeszytów Chorzowskich” (od 2013 r. pełni funkcję ich redaktora).

Od lat zaangażowany w działalność Hospicjum Chorzowskiego; w latach 2011–2012 Twórca i przewodniczący Rady Programowej Centrum Afirmacji Życia działającego przy tej placówce. W latach 2013-2015 był felietonistą „Gazety Uniwersyteckiej UŚ”.

Członek Laboratorium Animal Studies Trzecia Kultura, działającego od 2014 r. na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego. W roku 2014 został wybrany wiceprzewodniczącym Krajowej Rady Katolików Świeckich.

Twórczość/działalność

Zainteresowania badawcze

Zajmuje się kulturą i dziejami Europy, Polski, Śląska, zwłaszcza Chorzowa, w XIX i XX w., w tym dziejami obyczajowości, religii, idei, zagadnieniami związanymi z estetyką oraz sztuką w wiekach XIX i XX, przede wszystkim muzyką, malarstwem i literaturą jako źródłami historycznymi do dziejów Śląska i Polski w wiekach XIX i XX. Jego publikacje podejmują problematykę pogranicza, m.in. Galicji, Zagłębia i Śląska na przełomie XIX i XX w. oraz współcześnie, a także pogranicza rozumianego metaforycznie (pogranicze miejsc, epok, dziedzin nauki), jak również zajmują się związkami rocka z kulturą wcześniejszych stuleci. Określa się zwolennikiem interdyscyplinarnego podejścia do nauki.

Autor publikacji dotyczących głównie dziejów i kultury Polski doby nowożytnej i czasów najnowszych oraz dziejów i kultury Śląska (szczególnie Chorzowa), m.in. książek: Śląski Machabeusz. Józef Czempiel i jego parafia (Chorzów Batory–Wielkie Hajduki) 1997, Historia Wielkich Hajduk (Chorzów Batory–Wielkie Hajduki 2001), Błogosławiony ks. Józef Czempiel (Włocławek 2001), U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733) (Katowice 2003), Z dziejów kościoła i parafii św. Jadwigi w Chorzowie (Chorzów 2009). Eseista (m.in. W najwspanialszej chwili naszego życia. Myśli o Śląsku, Chorzów 2003), pedagog (m.in. książka, której jest pomysłodawcą, współautorem i współredaktorem: Dzieje zachwytu, czyli rzecz o szkole, Chorzów 2000) i poeta (m.in. tomik wierszy Budzenie firanek, Chorzów 2001). Autor lub współautor pięciu tomów z serii „Biblioteka Chorzowska” (m.in. Światło jest najważniejsze. Piotr Naliwajko i jego obrazy, Chorzów 2008). Autor wielu biogramów słownikowych i szkiców biograficznych, zwłaszcza księży rzymskokatolickich (m.in. Józef Czempiel, Teodor Krząkała, Franciszek Gębała, August Schwierk, Rajmund Klytta, Henryk Markwica, Alojzy Tomecki).

„Nauczanie przez zachwyt”

"Nauczanie przez zachwyt" jest autorską metodą nauczania opracowaną i stosowaną przez Jacka Kurka. Za najważniejsze źródło historyczne uznaje wyobraźnię, a zachwyt czyni początkiem poznania. Autor tak wypowiada się o swojej metodzie:

„Doświadczenie, o którym piszę, wyrasta z nadziei, że zachwyt jest początkiem poznania. Prawdziwe poruszenie, dotknięcie… Jak określił to onegdaj kardynał Joseph Ratzinger – ugodzenie strzałą piękna, swoiste zranienie, które sprzyja przebudzeniu, otwarciu oczu i prowadzi dalej ku poznaniu, ku światłu i prawdzie. Nie pozwala zapomnieć i dalej spać spokojnie. Dotknięcie piękna, zachwyt – jak zakochanie, które miłością jeszcze nie jest, ale otwiera do niej drogę”.

Metodę swoją opisał w wydanej wspólnie z żoną książce pt. Dzieje zachwytu, czyli rzecz o szkole oraz w artykule Nauczanie przez zachwyt, czyli o roli estetyki i wartości kultury europejskiej w nauczaniu historii.

Sesje naukowe „Medium Mundi”

Chorzowskie sesje naukowe organizowane od 1995 roku, pierwotnie miały dotyczyć historii miasta. Tematyka kolejnych edycji rozszerzyła się stopniowo na cały Górny Śląsk, później szeroko rozumiane pogranicze, a od 2006 r. sesje są otwarte na dowolne zagadnienia. W latach 2006 -2016 organizowane były pod szyldem "Medium Mundi".

Po każdej sesji wydano tom materiałów pokonferencyjnych. Tom Śląsk – miejsce spotkania, ukazał się jako pierwszy tom serii „Medium Mundi”. W latach 2006–2016 ukazywały się kolejno: Śląsk – kamień drogocenny, Z tęsknoty za mistrzem, Miasto i czas, W przestrzeni dotyku, Widma pamięci, Zwierzęta i ludzie, Przebaczenie, Utrata. Wobec braku i ubywania, Muzyka i wartości, Przyjaźń, W kręgu Medei. Seria ma charakter ponadregionalny i interdyscyplinarny. Prezentowane w jej ramach rozprawy i eseje dotyczą zagadnień pogranicza i obejmują różne dziedziny wiedzy: historię, historię sztuki, historię literatury, językoznawstwo, teologię, filozofię, pedagogikę oraz nauki ścisłe.

Tematy organizowanych sesji naukowych od 1995

• 1995 Z dziejów tradycji, historii i kultury Wielkich Hajduk
• 1996 Chorzów w kulturze Śląska
• 1997 Z dziejów oświaty w Chorzowie
• 1998 Nasz lokalny świat
• 1999 Bożogrobcy. Jerozolima – Miechów – Chorzów
• 2000 Kultura i obyczajowość mieszkańców Chorzowa w XIX i XX wieku
• 2001 Sto lat kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chorzowie Batorym
• 2003 U przemysłowych źródeł kultury. Z dziejów Chorzowa i Śląska w XIX i XX wieku
• 2004 Śląsk – miejsce spotkania
• 2005 Śląsk – kamień drogocenny
• 2006 Z tęsknoty za mistrzem
• 2007 Miasto i czas
• 2008 W przestrzeni dotyku
• 2009 Widma pamięci
• 2010 Zwierzęta i ludzie
• 2011 Przebaczenie
• 2012 Wobec braku, utraty i ubywania
• 2013 Muzyka i Wartości
• 2014 Przyjaźń
• 2015 W kręgu Medei
• 2016 Muzyka w Chorzowie
• 2017 Idźcie i głoście. XXXV Dni Kultury Chrześcijańskiej, Misterium śląskiej sztuki intuicyjnej
• 2018 Idźcie i głoście. XXXVI Dni Kultury Chrześcijańskiej, Śląscy strażnicy pogranicza
• 2018 Musica Mundi I, Power of Young Power
• 2019 Musica Mundi II, Zanim zwiędną kwiaty, czyli… pół wieku po Woodstock
• 2019 Małe centrum Świata. Lokalność w horyzoncie uniwersum
• 2021 Musica Mundi III, Ze słowem biegnę do Ciebie w 50. rocznicę SBB.

Czasopisma

W latach 2001–2003 współpracował z miesięcznikiem „Sound & Vision”, redagując stałą rubrykę „Strony dla wirtuozów” i recenzując płyty z muzyką rockową, głównie o inspiracjach klasycznych (rock progresywny). Był stałym i wieloletnim (od 1995 do 2010 r.) współpracownikiem „Śpiewaka Śląskiego”. W latach 2003–2010 związany był także z „Życiem Muzycznym. Miesięcznikiem Literacko-Muzycznym Polskiego Związku Chórów i Orkiestr”, w którym był odpowiedzialny za dział recenzji muzycznych. Założyciel i redaktor naczelny miesięcznika społeczno-kulturalnego „Hajduczanin” (pierwszy numer ukazał się w styczniu 1996 r.). W latach 2010–2012 stały współpracownik kwartalnika „Lizard”. Autor felietonów z cyklu „Nasz lokalny świat” drukowanych swego czasu co dwa tygodnie w „Kurierze Tarnogórskim”. Autor artykułów, recenzji, drobnych notek drukowanych w prasie śląskiej (i ogólnopolskiej np. „Teraz Rock”, "Twój Blues" „Dziennik Zachodni”) – zarówno historycznych, jak i niedotyczących problemów historycznych. W latach 2013-2015 był felietonistą „Gazety Uniwersyteckiej UŚ”.

Autorska audycja „Noc nie bez końca”

Motto audycji – „I believe that music is God’s voice” (Brian Wilson).

W latach 1997–2001 autor cyklicznych audycji muzycznych „Noc nie bez końca” w Radiu „Plus” Katowice, które zostały wznowione w roku 2005 w tym samym radiu (obecnie eM). Audycje poświęcone są w dużej mierze ambitnej, dawnej i współczesnej, muzyce rockowej silnie inspirowanej klasyką i tradycją.

Brał udział w licznych programach radiowych i telewizyjnych.

Programy radiowe i telewizyjne:

• Noc dla Śląska (24 czerwca 2009 r.),
• Audycja autorska Noc nie bez końca emitowana na falach Radia eM,
• Felietonista Radia eM, od 2014 – 2017,
• Szkoła Bardzo Wieczorowa w Polskim Radio Katowice (regularna współpraca).

Filmy:

• Piotr Naliwajko z cyklu „Sztuka ekranowana” w reżyserii Piotra Fika (2009),
• Perła Rodu Ballestremów w reżyserii Adama Kraśnickiego (2012),
• Bulwar Franza Waxmana w reżyserii Marka Kosmy Cieślińskiego (2012)
• „Ocalić od zapomnienia” Wirtualne Muzeum Kultury Miasta Chorzowa, Dzielnica Batory Hajduki Wielkie, Stowarzyszenie Dziedzictwo Kultury, 2014,
• Hajduki Wielkie – nasza mała ojczyzna.Ludzie, Miejsca, Zdarzenia. Telpol Info. 2018,
• Marzyciele. Karlik z Kocyndra, scenariusz dr Paweł Nowakowski, TVP Historia 2019,
• Machabeusz z Hajduk – rzecz o ks. Józefie Czempielu, reżyseria Adam Kraśnicki, TVP 2019.

Cykle filmowe

• U źródeł wyobraźni, od marca 2020,
• Podróże ze sztuką, od kwietnia 2020,
• Wspominamy Ruch, od maja 2020.

Poezja

• Tomik wierszy Budzenie firanek. Chorzów 2001.
• Wiersze w zbiorze Jak smagnięcie gałązką. Antologia twórczości literackiej. Chorzów 2002.

Centrum Afirmacji Życia

W latach 2011-2012 był Przewodniczącym Rady Programowej Centrum Afirmacji Życia, powstałego przy Chorzowskim Hospicjum.

Nagrody

W 2001 r. został laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Chorzów w dziedzinie Kultury. Dwukrotnie (2001, 2004) nominowany do tytułu Chorzowianina Roku. W roku 2006 nagrodzony Złotą Odznaką Honorową Polskiego Związku Chórów i Orkiestr Oddział w Katowicach. W 2007 r. nagrodzony Nagrodą Rektora Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia dydaktyczne. W roku 2015 nominowany do tytułu Człowiek Roku Miasta Rybnik. W 2019 r. otrzymał odznakę Zasłużony dla Kultury Polskiej.

Prace

Książki

1. Śląski Machabeusz. Ksiądz Józef Czempiel i jego parafia. Chorzów Batory–Wielkie Hajduki 1997, s. 228+ XVLIII (współautor Z. Hojka), ISBN 83-86293-11-X.
2. Z dziejów kościoła i parafii św. Jadwigi w Chorzowie. Chorzów 1999, s. 32, ISBN 83-86293-26-8.
3. Błogosławiony ks. Józef Czempiel. Włocławek 2001, s. 67. Publikacja ukazała się w serii „Męczennicy 1939–1945”, z. 19, ISBN 83-88921-05-3.
4. Historia Wielkich Hajduk. Chorzów Batory–Wielkie Hajduki 2001, s. 239 + XXXII, ISBN 83-86293-29-2.
5. U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729-1733). Katowice 2003, s. 222, ISBN 83-226-1205-2.
6. W najwspanialszej chwili naszego życia. Myśli o Śląsku. Chorzów 2003, s. 157, ISBN 83-908549-1-0.
7. Powstanie „wielkiego” Chorzowa w latach 1934–1939. Chorzów 2004, s. 52, ISBN 83-918706-7-7 (współautor M. Gałuszka).
8. Święty Florian patron Chorzowa. Chorzów 2004, s. 36, ISBN 83-918706-8-5 (współautor ks. T. Pietrzyk).
9. Od miasta węgla i stali do miasta nauki i sztuki. Z dziejów Chorzowa w latach 1989–2005. Chorzów 2005, s. 52, ISBN 83-60360-00-6.
10. Wiem, dokąd idę. Ksiądz prałat Franciszek Gębała (1932–2005). Chorzów 2006, s. 56, ISBN 83-60360-04-9.
11. Chorzów (Stary) 1257–1934. Chorzów 2007, s. 60, ISBN 978-83-60360-11-8 (współautor M.K. Witkowski).
12. Światło jest najważniejsze. Piotr Naliwajko i jego obrazy. Chorzów 2008, s. 80, ISBN 978-83-60360-20-0.
13. Rock i romantyzm. Notatki o muzyce i wyobraźni. (Wstęp Z. Kadłubek). Sosnowiec 2011, s. 194, ISBN 978-83-61637-13-4.
14. Obecność. Błogosławiony ks. Emil Szramek w XXI wieku. Katowice 2012, s. 38. Publikacja ukazała się w serii „Kościół Mariacki w Katowicach. Fakty i ludzie”, cz. V, ISBN 978-83-7593-153-2.
15. Machabeusze. Bł. ks. Józef Czempiel wśród chorzowskich „towarzyszy”. Chorzów 2012, s. 59. ISBN 978-83-926587-9-5.
16. 85 lat na pograniczu... Z dziejów Kolonii im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Katowicach 1928–2013. Katowice 2013, s. 88, ISBN 978-83-937811-0-2 (współautor A. Piontek).
17. Rock i tożsamość. Notatki o muzyce i wartościach. Sosnowiec 2014, s. 254, ISBN 978-83-61637-21-9.
18. Jacek Kurek: Dźwięki światłem opowiadane. Muzyczność malarstwa Marii Wollenberg-Kluza. Fundacja Sztuki Współczesnej PALETA, Stanisław Kluza, Warszawa 2018, s. 128, ISBN 978-83-948573-1-8.
19. Jacek Kurek: Widok z okna. Fotografie Maciej Niesłony. Wydawnictwo eSPe, Kraków 2019, s. 226, ISBN 978-83-7482-986-1.
20. Jacek Kurek: Andrzej Matysik. Mój Blues. (wywiad rzeka). Wydawnictwo eSPe, Kraków 2020, s. 205, ISBN 978-83-8201-018-3
21. Jacek Kurek: Tysiąclecie. Historia katowickiego osiedla. Muzeum Historii Katowic, Katowice 2021, s. 191, ISBN 978-83-64356-26-1.

Wystawy

Muzeum w Chorzowie

• Machabeusze. Bł. ks. Józef Czempiel wśród chorzowskich „towarzyszy” (jesień/ zima 2012/2013),
• „Życzeniem moim było pracować dla niego...” wystawa zorganizowana z okazji 100. rocznicy urodzin ks. Jana Machy (wiosna 2014), współautor ks. D. Bednarski,
• Śląsk na winylu (2016),
• „Truskawkowe Pola na zawsze…” (2017),
• Nie tylko wspomnienia. Chorzów w obiektywie Czesława Polańskiego (2018),
• Z tradycji muzycznych Wielkich Hajduk (Chorzowa Batorego) – wystawa z okazji 80-lecia Chorzowa Batorego (2019),
• Ostatnia Dekada. Chorzowianie wobec schyłku PRL – wystawa plenerowa z okazji 30-lecia wyborów parlamentarnych z czerwca 1989 r. (2019),
• Światło i czas. Fotografie Macieja Niesłonego. Kurator i autor tekstów (2019)
• Relaks w Chorzowie czasów PRL - wystawa plenerowa. Współautor (2021)
• Wolność z nami. 50-lecie SBB. Kurator i współautor (2021).

Muzeum Historii Katowic

• Muzyka dopowiedziana Światłem (2018)

Parafia św. Barbary w Chorzowie Batorym

• Wystawa towarzysząca obchodom 165 lat erygowania parafii (2017).

Linki zewnętrzne

• Dr Jacek Zygmunt Kurek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2012-07-26] .
• Noc nie bez końca