Jaminy
53°39′48″N 23°01′28″E/53,663333 23,024444| wieś | |
.JPG) Budynek OSP w Jaminach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
16-310[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BAU |
| SIMC |
0769500[5] |
Położenie na mapie gminy Sztabin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu augustowskiego  | |
| 53°39′48″N 23°01′28″E/53,663333 23,024444[1]
| |
Jaminy (lit. Jominai) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim, w gminie Sztabin[5][6]. Leży na skraju Biebrzańskiego Parku Narodowego. Około 200 mieszkańców (2006).
Wieś królewska ekonomii grodzieńskiej położona była w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[7]. Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Dębowo, następnie, aż do 1972 r., należała i była siedzibą gromady Jaminy. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie suwalskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XVII w. Nad rzeczką Jaminą powstała rudnia, prowadzona przez Stanisława Reszkę. W 1703 roku Rudę i Puszczę Jaminy przejął miecznik litewski i generał artylerii Kazimierz Sienicki. Bezprawnie pozabierał okolicznym osadnikom łąki i pozakładał nowe wsie (Mogilnice, Czarniewo, Lipowo, Wrotki). Rozbudował też osadę Jaminy, niszczejącą rudnię przekształcił w młyn wodny a obok wystawił dwór. W 1707 roku podczas wojny północnej Kazimierz Sienicki trafił do niewoli rosyjskiej, a w 1711 roku zmarł na Syberii. Po jego śmierci dzierżawę ziem przejął Kasper Dewicz, który kontynuował akcję osadniczą na tych terenach. W 1713 roku posesorem wsi leżących na terenie Puszczy Jaminy został wojewoda mścisławski Jerzy Stanisław Sapieha (zm. 1732) i wdowa po nim – Teodora z Sołtanowa. W 1755 roku Teodora Sapieha wystawiła w Jaminach na piaszczystym pagórku drewniany kościół parafialny pw. św. Mateusza, który spłonął w 1789 roku. Rok później parafianie zbudowali tymczasową kaplicę. W 1793 Król Stanisław August Poniatowski nadał parafii grunt i nakazał budowę nowej świątyni. Zanim jednak do tego doszło, nastąpiły rozbiory, a budulec przeznaczono na budowę kościoła w Suchowoli. Obecny kościół drewniany z 1780 roku został przeniesiony z Augustowa w 1845 roku. Przy kościele jest krzyż upamiętniający rozstrzelanie przez Niemców 22 czerwca 1944 roku 24 mieszkańców wsi za zabicie niemieckiego żandarma.
Zamordowani mieszkańcy wsi[edytuj | edytuj kod]
22 czerwca 1944 roku 24 mieszkańców wsi zostało rozstrzelanych w odwecie za zabicie niemieckiego żandarma. Miejscem egzekucji jest lasek koło Jamin (Ług przy polu Nowinka). Po ekshumacji przeniesieni zostali na cmentarz parafialny w Jaminach, gdzie stoi pamiątkowy krzyż. Na placu w centrum wsi znajduje się pamiątkowy pomnik z nazwiskami wszystkich zamordowanych osób postawiony w 1969 roku.
Lista zamordowanych osób (w nawiasie podano wiek)[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Kolenkiewicz (50)
- Stanisław Kolenkiewicz (18)
- Jan Panasewicz (30)
- Bolesław Panasewicz (33)
- Beniamin Panasewicz (25)
- Romuald Panasewicz (35)
- Feliks Łapiński (30)
- August Suchwałko (32)
- Czesław Mróz (30)
- Wacław Arciuk (20)
- Witold Rzepnicki (40)
- Lucjan Kuklis (50)
- Czesław Śmigielski (38)
- Piotr Suchwałko (49)
- Feliks Jabłoński (37)
- Teodor Kapla (22)
- Teodor Haraburda (27)
- Wiktor Talkowski (35)
- Lucjan Talkowski (40)
- Stanisław Misiewicz (20)
- Tadeusz Suchwałko (30)
- Jan Żukowski
- Kazimierz Wysocki
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajdują się ciekawe świronki (zabytkowe spichlerze z podcieniami). Na cmentarzu żeliwne pomniki i krzyże wytapianie niegdyś w Hucie Sztabińskiej. W okolicy zachowały się również kapliczki drewniane o konstrukcji zrębowej z XIX w.
- zespół kościoła parafialnego, nr rej.:36 z 23.05.1979
- drewniany kościół pod wezwaniem św. Mateusza, 1780, przeniesiony z Augustowa w 1849[8], nr rej.230 z 24.10.1966
- 2 kaplice, 1881
- ogrodzenie z bramami, 4 ćw. XIX
- rzymskokatolicki cmentarz parafialny, XIX-XX, nr rej.:A-873 z 18.11.1991
- drewniana plebania, obecnie dom nr 16, 1831, nr rej.:A-148 z 6.12.2005
- drewniana stodoła plebańska, 1860, nr rej.:A-148 z 6.12.2005[9].
Inne[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 43592
- ↑ Wieś Jaminy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-05] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 364 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 414
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jaminy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 390.
- Jaminy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 631.
- Strona gminy Sztabin
- Siedziba gminy: Sztabin
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
| Kolonia wsi |
