Jan Andrzej Borch

Jan Andrzej Borch
	; Trzy Kawki
Rodzina	Borchowie herbu Trzy Kawki
Data urodzenia	1713
Data i miejsce śmierci	3 października 1780 ; Warszawa
Ojciec	Jerzy Gotard Borch
Matka	Ludwika von Stock
Żona	Ludwika Anna Zyberk
Dzieci	Michał Jan Borch; Józef Henryk Borch; Izabela Ludwika
	Odznaczenia

Jan Jędrzej (Andrzej) Józef Borch (Borek) herbu Trzy Kawki (ur. 1713, zm. 3 października 1780 w Warszawie) – kanclerz wielki koronny w 1780 roku, podkanclerzy koronny w latach 1767–1780, wojewoda inflancki w latach 1765–1767, podkomorzy inflancki w latach 1744–1765, starosta brodajski w 1746 roku, starosta człuchowski w latach 1771–1773, starosta ludecki w 1761 roku, starosta lucyński w latach 1762–1772, starosta markowski w 1746 roku, starosta wilczański w 1746 roku^[1], asesor Kompanii Manufaktur Uprzywilejowanej w 1769 roku^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze spolszczonej rodziny inflanckiej. Był posłem w 1735, 1758, 1760, 1761, 1762. Poseł inflancki z województwa inflanckiego na sejm 1746 roku^[3]. Poseł inflancki z województwa inflanckiego na sejm 1760 roku^[4].

Na sejmiku inflanckim przed sejmem konwokacyjnym (luty 1764) został wybrany posłem jako reprezentant Wielkiego Księstwa Litewskiego (był wtedy podkomorzym inflanckim). W obradach sejmu nie wziął jednak udziału^[5].

Od 1758 związał się z księciem Kurlandii Karolem Krystianem. Poseł inflancki na sejm nadzwyczajny 1761 roku z województwa inflanckiego^[6].

W 1763 posłował do Rosji w sprawach kurlandzkich. W roku 1740 książę Kurlandii i Semigalii Ernest Jan Biron został wygnany na Sybir, a Kurlandia dostała się pod wpływy Sasów. Wprawdzie stany kurlandzkie powołały (1741) na tron Ludwika Ernesta Brunszwickiego, ale reakcja Polski na tę decyzję była negatywna. Po walkach doszło do wyboru (1758) księcia saskiego Karola Krystiana, polskiego królewicza (syna Augusta III). Tymczasem Biron powrócił z wygnania, a gdy Katarzyna II Wielka zażądała zwrócenia mu wszystkich urzędów, Karol został zmuszony do ustąpienia (1763).

Borch bezskutecznie protestował przeciw usunięciu Karola w Petersburgu, przy okazji przekonując się naocznie o poparciu jakim cieszy się w u Katarzyny II, Stanisław Poniatowski, (niedługo już (1764) król Polski). W 1764 Polska nadała tytuł księcia Kurlandii Bironowi. Poseł województwa inflanckiego z Litwy na sejm konwokacyjny 1764 roku^[7]. W 1764 roku na sejmie koronacyjnym wyznaczony do komisji do compositio inter status^[8]. 23 października 1767 wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej^[9]. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku^[10].

W 1767 przyjął podkanclerstwo koronne. W 1767 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[11], w 1768 odznaczony Orderem Orła Białego^[12], posiadał holsztyński Order Świętej Anny^[13].

Biernie popierał konfederację barską, sprzeciwił się sekwestracji dóbr Pułaskich przez Rosjan. Gdy poseł rosyjski Michaił Wołkoński groził mu aresztem, Borch replikował mu głośno : "zginąć od miecza konfederacji byłoby hańbą, od miecza ambasadorskiego zaszczytem". W 1770 jego dobra zasekwestrowali Rosjanie. Członek konfederacji 1773 roku, podpisał się na pierwszym zniszczonym egzemplarzu aktu konfederacji, następnie 16 kwietnia 1773 roku złożył przyrzeczenie (sponsję), że podpisze ponownie konfederację^[14]. Jako członek delegacji na Sejmie Rozbiorowym 1773-1775 był przedstawicielem opozycji^[15]. W 1775 został wojewodą inflanckim. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski^[16]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku i poseł na sejm 1776 roku^[17].

W 1780 mianowany został kanclerzem wielkim koronnym.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Urzędnicy inflanccy XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Mikulski i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 216.
↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 11.
↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 242.
↑ Dyaryusz sejmu walnego warszawskiego 6 października 1760 r. zaczętego, dodatek spis posłów, w: Przegląd Archeologiczny, z. IV, Lwów 1888, s. 182.
↑ T. Szwaciński, Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXIII, 2006, 1, s. 44
↑ Porządek JJ WW Ich Mciow Panow Posłow Obranych na Seym Extraordynaryiny Warszawski, Dnia 27. Kwietnia 1761, [b.n.s]
↑ Tomasz Szwaciński, Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., w: Kwartalnik Historyczny R. 113 nr 1 (2006), s. 44.
↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1850, s. 150.
↑ Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.
↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 225.
↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 179.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 208.
↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 225.
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 557, 559.
↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 529.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 387.

Literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]

Władysław Konopczyński: Borch Jan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 311–312. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Jan Andrzej Józef Borch h. Trzy Kawki

[1] Urzędnicy inflanccy XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Mikulski i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 216.

[2] Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 11.

[3] Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 242.

[4] Dyaryusz sejmu walnego warszawskiego 6 października 1760 r. zaczętego, dodatek spis posłów, w: Przegląd Archeologiczny, z. IV, Lwów 1888, s. 182.

[5] T. Szwaciński, Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXIII, 2006, 1, s. 44

[6] Porządek JJ WW Ich Mciow Panow Posłow Obranych na Seym Extraordynaryiny Warszawski, Dnia 27. Kwietnia 1761, [b.n.s]

[7] Tomasz Szwaciński, Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., w: Kwartalnik Historyczny R. 113 nr 1 (2006), s. 44.

[8] Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1850, s. 150.

[9] Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.

[10] Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 225.

[11] Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 179.

[12] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 208.

[ab-13] Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 225.

[14] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.

[15] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 557, 559.

[16] Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.

[17] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 529.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]