Jan Chrzciciel
| prorok[1] | |
 Jan Chrzciciel | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Czczony przez | |
| Wspomnienie |
w katolicyzmie: |
| Patron |
m.in. państw: Austrii, Francji, Holandii, Malty, Niemiec oraz miast: Awinionu, Bonn, Florencji, Frankfurtu n. Menem, w Polsce: Chojnic, Mysłowic, Nysy, Wrocławia i Stargardu, archidiecezji warszawskiej i wrocławskiej, wielu zakonów (m.in. joannitów), mnichów, dziewic, pasterzy i stad, kowali, krawców, kuśnierzy, rymarzy; abstynentów, niezamężnych matek, skazanych na śmierć; jest orędownikiem podczas gradobicia i w chorobach epilepsji |
Jan Chrzciciel, Jan Baptysta, cs. Prorok, Priedtiecza i Krestitiel Gospodień Ioann, łac. Ioannes Baptista, hebr. יוחנן המטביל Jehohanan ben Zekarijahu (ur. pomiędzy 6 p.n.e.-2 p.n.e. w En Kerem, zm. ok. 32 n.e. w Macheront) – pustelnik, prorok żydowski, święty katolicki i prawosławny. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej (Communicantes) Kanonu rzymskiego.
Wstęp
Jan Chrzciciel prawdopodobnie był zwolennikiem szkoły esseńczyków, jednak nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy był jej członkiem, a jego nauczanie w niektórych aspektach jest sprzeczne z esseńskimi doktrynami. Przez wielu swoich słuchaczy uznawany był za Mesjasza. O jego działalności misyjnej i kaznodziejskiej wspominają Ewangelie i żydowski historyk Józef Flawiusz. Flawiusz pisze o Janie Chrzcicielu w Dawnych dziejach Izraela (znane też pod tytułem Starożytności żydowskie), że Jan nie chrzcił dla oczyszczenia z grzechu, lecz dla oczyszczenia ciała.
Przez chrześcijan jest uznawany za ostatniego biblijnego proroka przed nadejściem Chrystusa. Mandejczycy uznają go za największego z proroków. Muzułmanie uznają go za jednego z proroków, poprzednika Jezusa i Mahometa.
Życiorys
Według Nowego Testamentu Jan Chrzciciel urodził się pół roku przed Jezusem z Nazaretu w „mieście w Judzie” (Łk 1,39), przez późniejszą tradycję zidentyfikowanym z wioską Ain Karim[2]. Był synem żydowskiego kapłana Zachariasza i Elżbiety, która była krewną Marii z Nazaretu. Jego narodziny zapowiedziane były jako dowód prawdziwości zapowiedzi przez Archanioła Gabriela Marii w czasie zwiastowania, a także przepowiedziane były jego ojcu przez anioła w Świątyni Jerozolimskiej.
W dość młodym wieku Jan, zapewne po śmierci podeszłych wiekiem rodziców, zrezygnował z możliwości zostania kapłanem i rozpoczął życie pustelnika na Pustyni Judzkiej, gdzie prawdopodobnie zetknął się z esseńczykami. Na pustyni został powołany na proroka, a jego głównym zadaniem stało się wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej służby Mesjasza. Głosił potrzebę nawrócenia wewnętrznego i odnowy duchowej ludzi. Symbolem tego przygotowania był chrzest udzielany przez proroka słuchaczom jego nauk w rzece Jordan.
Niedługo po spotkaniu i ochrzczeniu Jezusa Jan został wtrącony do więzienia za jawne krytykowanie niemoralnego małżeństwa tetrarchy Galilei, Heroda Antypasa. Na skutek spisku żony Heroda, Herodiady, Jan został ścięty ok. 32 roku.
Dokładna data śmierci Jana Chrzciciela nie jest znana. Badacze datują moment śmierci proroka na koniec lat dwudziestych I wieku n.e.[3] albo okres między 34 a 36 rokiem[4].
Kult
Cześć oddawana Janowi w chrześcijaństwie czerpie w dużej mierze z postawy samego Jezusa. W Ewangelii św. Mateusza Jezus określił Jana jako swego poprzednika i największego człowieka, który kiedykolwiek narodził się na ziemi:
- Coście wyszli oglądać na pustyni? (...) Proroka zobaczyć? Tak, powiadam wam, nawet więcej niż proroka. On jest tym, o którym napisano: Oto ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela[5].
W tekstach liturgicznych
Liturgia chrześcijańska ukazuje znaczenie Jana i jego misji w perspektywie historii zbawienia i jej wypełnienia w oczekiwanym Zbawicielu i Mesjaszu, Jezusie Chrystusie. Hymn oficjum czytań Liturgii godzin mówi m.in.:
Inni prorocy w duchu przeczuwali/ Promienne światło mające zabłysnąć,/ Ty zaś swym palcem ukazałeś / Tego, Co gładzi grzechy.
Jedna z antyfon z Jutrzni ukazuje misję Jana w świetle misji Eliasza, który odnowił wiarę Izraela, przywracając jej charakter monoteistyczny:
On pójdzie przed Panem / w duchu i mocy Eliasza / przygotować Panu lud doskonały.
Grób i relikwie
Według tradycji chrześcijańskiej i muzułmańskiej grób Jana Chrzciciela znajduje się w Wielkim Meczecie Umajjadów w Damaszku. Poczerniałe relikwie prawej ręki, tzw. Prawica-która-ochrzciła-Pana, która była przez wieki główną relikwią zakonu joannitów znajduje się w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie. Skrzynka do dziś ozdobiona jest krzyżami maltańskimi, a do Rosji trafiła po zajęciu Malty przez Napoleona Bonaparte. Relikwie palców Jana Chrzciciela przechowywane są w Sienie i Stambule. W 2010 fragmenty szczątków świętego znaleziono w ruinach prawosławnego klasztoru na wysepce Świętego Iwana niedaleko Sozopola, na południowym wybrzeżu Morza Czarnego w Bułgarii. Relikwie wraz z alabastrowym relikwiarzem były zamurowane w ołtarzu nieczynnego od stuleci klasztoru[6]. Relikwie znajdują się także w Polsce np. w kościele św. Jana Chrzciciela w Gnieźnie[potrzebny przypis].
Patronat
Jan Chrzciciel jest patronem wielu państw i miast, m.in. :
- państw: Austrii, Francji, Holandii, Malty, Niemiec, Prowansji, Węgier oraz Akwitanii i Aragonii
- miast na świecie: Amiens, Awinionu, Bonn, Florencji, Frankfurtu n. Menem, Kolonii, Lipska, Lyonu, Neapolu, Norymbergi, Turynu i Wiednia,
- miast w Polsce: Rypina, Chojnic, Mysłowic, Nysy, Kutna, Wrocławia, Stargardu, Łazisk Górnych i Zdun,
- setek parafii na całym świecie.
Jest patronem wielu zakonów, m.in. joannitów (Kawalerów Maltańskich), mnichów, dziewic, pasterzy i stad, kowali, krawców, kuśnierzy, rymarzy; abstynentów, niezamężnych matek, skazanych na śmierć. Jest orędownikiem podczas gradobicia i w chorobach epilepsji.
Dzień obchodów
Wspomnienie św. Jana Chrzciciela w Kościele katolickim obchodzone jest dwukrotnie:
- 24 czerwca – Narodzenie św. Jana Chrzciciela (uroczystość liturgiczna)
- 29 sierpnia – Męczeństwo św. Jana Chrzciciela[7] (wspomnienie obowiązkowe)
Cerkiew prawosławna wspomina świętego proroka i poprzednika Pańskiego sześciokrotnie:
- 7/20 stycznia[8], tj. 20 stycznia według kalendarza gregoriańskiego (Sobór św. Jana Chrzciciela)
- 24 lutego/9 marca, tj. 9 marca (rocznica pierwszego i drugiego odnalezienia głowy)
- 25 maja/7 czerwca, tj. 7 czerwca (rocznica trzeciego odnalezienia głowy)
- 24 czerwca/7 lipca, tj. 7 lipca (rocznica narodzin)
- 29 sierpnia/11 września, tj. 11 września (rocznica ścięcia głowy)
- 23 września/6 października, tj. 6 października (rocznica poczęcia).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ kategorie i tytuły świętych prawosławnych
- ↑ Małgorzata Głowacka: Ain Karim – źródło winnicy. kosciol.wiara.pl, 2010-02-11. [dostęp 2017-07-30].
- ↑ J. Gnilka, Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje, Kraków 1997, s. 53.
- ↑ Tak Wolfgang Schenk, zob.: J. Gnilka, Jezus z Nazaretu, s. 53 przypis 16.
- ↑ Mt 11, 7-11; Łk 7, 24-27
- ↑ za: tvn24.pl. Relikwie Jana Chrzciciela odnalezione; dostęp 8.08.2010
- ↑ Męczeństwo św. Jana Chrzciciela – materiały na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 20.07.2010]
- ↑ podwójne datowanie
Bibliografia
- Krzysztof Gołębiowski. Poznaj swego patrona. Co oznacza twoje imię?. Warszawa 1994. ISBN 83-85207-65-1
Źródła internetowe:
- Święty Jan Chrzciciel – materiały na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 27.05.2010]
- prorok Jan Chrzciciel, prorok i poprzednik Pański na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
|
