Jan Dąbrowski (historyk)

Jan Konstanty Dąbrowski

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1890 Krosno, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	17 lipca 1965 Kraków, Polska
profesor
Specjalność: historyk mediewista
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1912
Habilitacja	1919
Profesura	1924
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Jan Konstanty Dąbrowski (ur. 21 grudnia 1890 w Krośnie, zm. 17 lipca 1965 w Krakowie) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Jagiellońskiego, członek PAN.

Życiorys

Był synem Konstantego (właściciela niedużej posiadłości rolnej, tartaku i garbarni) i Emilii z Krupińskich. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Krośnie, następnie gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie; w latach 1908-1912 studiował historię i historię prawa na UJ (m.in. pod kierunkiem Franciszka Bujaka i Stanisława Krzyżanowskiego), uzupełniał wykształcenie w późniejszych latach na uniwersytetach w Budapeszcie, Wiedniu i Paryżu (1917-1918). W czasie nauki działał w organizacji niepodległościowej „Zarzewie” (1908-1910) oraz w organizacji „Armia Polska” i Drużynach Strzeleckich (1910-1914). Był więziony w Piotrkowie Trybunalskim i Butyrkach. W 1912 obronił na UJ pracę doktorską Elżbieta Łokietkówna, pracował jako nauczyciel historii w gimnazjach im. Sobieskiego i św. Jacka w Krakowie. Prowadził badania naukowe na Węgrzech, reprezentując tam jednocześnie Naczelny Komitet Narodowy; działał na rzecz niepodległości Polski oraz zwolnienia internowanych na Węgrzech żołnierzy Legionów Polskich. Lata 1917-1918 spędził na pracy naukowej w Wiedniu i Paryżu. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa z 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego.

Praca naukowa

W 1919 habilitował się na podstawie Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. Został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Wileńskiego i kierownikiem Katedry Historii Polski i Litwy. Rok później przeniósł się na UJ, gdzie został profesorem w Katedrze Historii Średniowiecznej, w 1924 kierownikiem tej katedry i profesorem zwyczajnym. Został aresztowany przez Niemców w trakcie Sonderaktion Krakau, był więziony w Krakowie i Wrocławiu, ale uzyskał zwolnienie po interwencji władz węgierskich; brał udział w tajnym nauczaniu. Po wojnie był dziekanem Wydziału Humanistycznego (1945-1947) i prorektorem (1948-1952). W 1952 został kierownikiem Katedry Historii Powszechnej Średniowiecznej, był również od 1954 dyrektorem Biblioteki PAN w Krakowie. W 1961 przeszedł na emeryturę.

Był członkiem-korespondentem (1925), następnie członkiem czynnym PAU (1936), a także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1932). W 1952 powołano go na członka rzeczywistego PAN. W latach 1945-1952 pełnił funkcję sekretarza Wydziału II PAU, 1948-1952 sekretarza generalnego PAU; od 1952 zasiadał w Prezydium PAN. W PAU był ponadto sekretarzem Komisji Historycznej (1921-1945), przewodniczącym Komisji Historii Wojskowości w Polsce (1928-1952), członkiem i przewodniczącym (1948-1952) Rady Biblioteki oraz przewodniczącym Rady Muzeum Archeologicznego PAU (1949-1952), a w PAN sekretarzem Oddziału w Krakowie, członkiem Prezydium i przewodniczącym Komisji Nauk Historycznych tego oddziału. Zainicjował serie wydawnicze PAU: Z życia literatury, Prace Onomastyczne, Historia nauki polskiej w monografiach, był organizatorem jubileuszu 75-lecia PAU (1948). Brał również udział w pracach innych akademii i towarzystw naukowych (polskich i węgierskich), m.in. Towarzystwa Literackiego im. Petöfiego w Budapeszcie (od 1924), Węgierskiej Akademii Umiejętności (1924), Węgierskiego Towarzystwa Historycznego (1929 członek honorowy), Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (1945-1964 prezes, potem prezes honorowy), Polskiego Towarzystwa Historycznego (1947-1950 prezes), Towarzystwa Polsko-Węgierskiego w Krakowie (prezes).

Znany był na UJ ze wspierania studentów pochodzenia chłopskiego. UJ oraz uniwersytet w Budapeszcie uhonorowały go doktoratami honoris causa. Na 70-lecie urodzin historycy polscy i węgierscy dedykowali mu tom rozpraw Mediaevalia (1960); został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Węgierskim Krzyżem Komandorskim Zasługi z Gwiazdą, Krzyżem Komandorskim Orderu Orderu Korony Włoch. Organizował sesje naukowe poświęcone stosunkom Krakowa z Pomorzem (1952) oraz „Krakowskie Odrodzenie” (1954). Był zaprzyjaźniony z wieloma historykami polskimi, co nie przeszkadzało mu w prowadzeniu z nimi ostrych polemik naukowych (np. z Oskarem Haleckim na temat roli i życia Władysława Warneńczyka).

W pracy naukowej zajmował się dziejami średniowiecznej Polski i Węgier oraz stosunków polsko-węgierskich i polsko-włoskich. Badał m.in. związki Krakowa z miastami węgierskimi w średniowieczu. Wiele uwagi poświęcił rządów dynastii Andegawenów w Polsce.

Publikacje

Opublikował materiały dotyczące historii Polski znalezione w archiwach budapeszteńskich. Zainicjował prace nad wydaniem krytycznym Historia Polonica Długosza, badał m.in. opis bitwy pod Grunwaldem Długosza. Współpracował z „Czasem”, był członkiem Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego oraz redaktorem „Rocznika Biblioteki PAN w Krakowie”.
Ogłosił ponad 600 prac naukowych,m.in.:

• Kraków a Węgry w wiekach średnich (1911)
• Pochodzenie rodu Amadejów (1912)
• Średniowieczne kroniki węgierskie w świetle ostatnich badań (1914)
• Nowa historjografia węgierska (1915)
• Znaczenie literatury historycznej węgierskiej dla historji polskiej (1920)
• Bitwa Grunwaldzka: (z historii Polski) (1920)
• Władysław Łokietek (1921)
• Polityka andegaweńska Kazimierza Wielkiego (1922)
• Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech, 1440-1444 (1922)
• Organizacja naczelnych władz wojskowych a ustrój Rzeczypospolitej (1924)
• Węgry (1924)
• Dzieje Polski średniowiecznej (1926, z Romanem Grodeckim i Stanisławem Zachorowskim)
• Dzieje polityczne Śląska w latach 1290-1402 (1932, w: Historia Śląska)
• Portret Kazimierza Wielkiego (1933)
• Dzieje Europy od X do schyłku XIV wieku (1937)
• Wielka Wojna 1914-1918 (1937, w: Wielka historia powszechna)
• Kraków pod rządami worga (1946, redaktor)
• Korona Królestwa Polskiego w XIV wieku (1956)
• Kraków. Studia nad rozwojem miasta (1957, redaktor)
• Studia nad początkami państwa polskiego (1958)

Bibliografia, linki

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
• Piotr Hübner, Krakowski szkodnik, Forum Akademickie 5/2017