Jan Herburt (zm. 1577)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Jan Herburt (ok. 1524-1578))
Jan Herburt z Felsztyna
Ilustracja
Jan Herburt kasztelan sanocki, łac. Joannes Herborth de Fulstin[1]
Herb
Herburt
Data i miejsce urodzenia

po 1524
Felsztyn

Data i miejsce śmierci

16 lub 17 listopada 1577
Felsztyn

Ojciec

Jan Herburt podkomorzy przemyski

Matka

Jadwiga córka Piotra Chwala z Rozłowa, dziedzica na Pełniatyczach

Dzieci

Jadwiga, Barbara, Elżbieta, Jan Szczęsny, Kasper Szymon oraz Krzysztof

Jan Herburt (łac. Joannes Herborth de Fulstin) herbu Herburt (ur. po 1524 Felsztyn, zm. 16 lub 17 listopada 1577[2] Felsztyn) – kasztelan sanocki w latach 1568–1577, podkomorzy przemyski w latach 1553–1567, starosta przemyski w latach 1569–1577[3], sekretarz królewski w 1565 roku[4], polski historyk, prawnik, humanista, autor wielu dzieł o tematyce dyplomatycznej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Jana Herburta podkomorzego przemyskiego i Jadwigi, córki Piotra Chwala z Rozlowa, dziedzica na Pełniatyczach. Ożeniony z Katarzyną Drohojowską h. Korczak. Szwagier Piotra Kmity. Był absolwentem Katedry Reguł Prawa Akademii Krakowskiej. Studia kontynuował w Lowanium w Belgii i Niemczech w zakresie filozofii oraz prawa. Po powrocie do kraju został mianowany sekretarzem króla Zygmunta II Augusta, a następnie podkomorzym przemyskim, kasztelanem sanockim, starostą przemyskim, mościckim i medynieckim. W spadku po ojcu otrzymał w roku 1555 wieś Buniowice wraz z dobrami Pietnica, Podgrodzie i Tarnawa w dystrykcie sanockim. Na prośbę kanclerza koronnego Jana Osieckiego ułożył alfabetyczny zbiór praw polskich. Jest również autorem dzieł o tematyce religijnej, dogmatyczno-polemicznej „Locorum de fide communium”, w której bronił wiary katolickiej przed rozmaitymi sektami. Autor historii Polski do roku 1548. Poseł na sejm krakowski 1553 roku, sejm warszawski 1556/1557 roku z ziemi przemyskiej[5]. Jako przedstawiciel Korony Królestwa Polskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku[6]. Po śmierci Zygmunta Augusta był posłem do Francji po nowo wybranego króla Henryka Walezego. W 1573 roku potwierdził elekcję Henryka Walezego na króla Polski[7]. Sędzia sądów generalnych województwa ruskiego w 1575 roku[8]. W okresie bezkrólewia stronnik cesarza Maksymiliana II jako pretendenta do tronu polskiego, a następnie Stefana Batorego oraz stronnik Jana Zamoyskiego.

Wydał w Bazylei (Joannes Herbertus de Fulstin, Chronica sive historiae Polonicae compendiosa, Basileae, 1571, p. 338), Gdańsku i Królewcu i to kilkakrotnie Historię Polski napisaną po łacinie[9]. Opisał w niej m.in. bitwę pod Grunwaldem, a także Historię królów i książąt polskich (fr. Histoire des roys et princes de Poloigne, composée en latin et divisée en XX livres par, Jean Herburt de Fulstin, Traduite de latin en françois [par Fr. Bauduin], Paris, P. L’Huilier, 1573). Z innych opracowań wydane po śmierci Statuta Regni Poloniae[1][10]. W okresie panowania Stefana Batorego uczestniczył w rokowaniach sojuszniczych Rzeczypospolitej ze Szwecją celem wspólnego ataku na Rosję. Brał czynny udział w redagowaniu uchwał konfederacji warszawskiej o pokoju religijnym i praw wyznaniowych, którą podpisał[11], był jednym z redaktorów artykułów zwanych henrykowskimi. Potomstwo; córki Jadwigę za Marcina Ossolińskiego, Barbarę za Czernego, Elżbietę za Hieronima Wołłowicza, synów Jana Szczęsnego, Kaspra Szymona kanonika krakowskiego oraz Krzysztofa zmarłego w młodym wieku w roku 1558.

Rodzeństwo Jana Herburta:

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Ważniejsze dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Statua Regni Poloniae, Kraków 1563, drukarnia Łazarz Andrysowic (według G. Korbuta jest to wyd. 2 – jednak o istnieniu wyd. wcześniejszego: Zamość 1557 – Estreicher powątpiewa); wyd. następne: Kraków 1567; Zamość 1597; Gdańsk-Warszawa 1613; Gdańsk-Frankfurt 1620; Gdańsk-Warszawa 1693; Lublin 1756; przekł. polski pt. Statuta i przywileje koronne, Kraków 1570, drukarnia M. Szarffenberg; fragm. dedykacji przekł. polskiego przedr. W. Taszycki „Obrońcy języka polskiego. Wiek XV-XVIII”, Wrocław 1953, seria I, nr 146 (dzieło było używane w sądach przez 2 wieki, aż do wydania Volumina legum przez S. Konarskiego)
  • Locorum de fide communium latino-polonorum liber I... Głównych o wierze artykułów po polsku i po łacinie pisanych księgi I, Kraków 1569, drukarnia M. Siebeneicher (tekst polski i łaciński, więcej ksiąg tego dzieła nie wyszło drukiem)
  • Chronica sive Historiae Polonicae compendiosa... descriptio, Bazylea 1571, drukarnia Oporiniana; inne wyd. Bazylea 1571, drukarnia Oporiniana; wyd. następne: pt. Historiae Polonicae compendiosa descriptio, Bazylea 1584 (egz. tego wydania nieznane); Gdańsk 1609; Bazylea 1615; Gdańsk 1647; Królewiec 1658 (jest to skrót pracy M. Kromera De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX), Bazylea 1555; przekł. francuski: F. Balduin pt. Histoire de Roys et Princes de Poloigne, Paryż 1573, drukarnia Olivier de Pierre l’Huillier; przeróbka franc.: B. Vigenère pt. Les Chroniques et annales de Poloigne, Paryż 1573 (najprawdopodobniej na podstawie pracy J. Herburta, a nie bezpośrednio M. Kromera).

Listy i materiały[edytuj | edytuj kod]

  • Do Mikołaja Mieleckiego, wojewody podolskiego, Warszawa, 21 czerwca 1576; wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 208–209
  • List Jana i Stanisława Herburtów do Jana Ruebera, Gródek, 26 lutego 1576; wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 207
  • Dokument i kwit z 1566 dot. pensji; wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 129, t. 2, Warszawa 1904, s. 16
  • Rewers z sierpnia 1575, wyd. K. W. Wójcki Biblioteka starożytna pisarzy polskich, t. 1, Warszawa 1843, s. 343–345; wyd. 2: Warszawa 1854

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ „Then obras kształt y postacz czlowieka zacnego Herburta Jana kastel Sanocz’ starosti Przemi’, Wirażon oznacza twarz także z uroda, Liecz rozum ... s cnoty Które w nim tak istaniały, że miedzy walieczne Moga bycz poczytany senathory zaczne, Acz twarz liecz wieczej cznota iego y zdobiła Po śmierczi nieśmiertelnym prawie uczyniła. Chocz byl rodu zacznego zacznieiszi cznotami Mial w rodzie kastellany drugie z infulami, W nim prawie w infula szenatorskim królem ...tni tak roda pokoiem W poszestwiech w czudzich stronach pospolitei rzeczi Sluzjil thes do Franczy ieźdżacz dlia iei rieczy. Także y do Sweczie thesz piorem iei slużil ...Pisacz wiele praczy uzyl. Sława i dlia cznoth iego cziny nieśmiertelnim W niebie dożywoczie thim życie skazytelnym Potomkom obraz twarzi tu s kstaltem zostawil W piśmiech y w swych poslugach cnoth wzorem byl Przypacz że się potomku w nich wonimiarknia Życiem dobrim do cznoti y w iego zaslugi Nasladniacz cznot ... wiziiesz wiek dlugi.” (Wiersz z epoki umieszczony u dołu obrazu. Trzy kropki oznaczają, że tekst jest nieczytelny).
  2. ↑ Roman Żelewski, Jan Herburt, w: Polski Słownik Biograficzny, t. IX, 1960–1961, s. 441.
  3. ↑ Urzędnicy województwa ruskiego XIV-XVIII wieku. (Ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy”. Oprac. Kazimierz Przyboś. 1987, s. 337.
  4. ↑ Mirosław Korolko, Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991, s. 205.
  5. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 118, 128.
  6. ↑ Akta Unji Polski z Litwą: 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 340.
  7. ↑ Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, Kraków 1917, s. 150.
  8. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wskutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. 29.
  9. ↑ Jan Herburt. Chronica sive historiae Poloniae compendiosa, ac per certa librorum capita ad facilem memoriam recens facta descriptio. Bazylea 1571. Zaktualizowana kronika biskupa warmińskiego Marcina Kromera. Oryginał, [w:] Druki XVI w. w Bibliotece Głównej SGH.
  10. ↑ Jan Herburt Statuta Regni Poloniae in ordinem alphabetici digesta, Zamość 1597 (pierwsze wydanie 1563). Ogół norm prawnych dotyczących całego terytorium Królestwa Polskiego, zebrany i ułożony w jedną całość. Oryginalny układ, zapewniający zarazem łatwe korzystanie. Pomimo braku oficjalnego sejmowego zatwierdzenia, był przez ponad dwa stulecia w stałym użyciu i doczekał się kolejnych wydań. Oryginał, [w:] Druki XVI wieku w Bibliotece Głównej SGH.
  11. ↑ Włodzimierz Budka, Kto podpisał konfederację warszawską 1573 R.?, w: Reformacja w Polsce. R.1 1921 nr 4, s. 318.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Herburt_(zm._1577)&oldid=73384128”