Jan Karol I

	Hiszpańska rodzina królewska
	Król i królowa Księżna Asturii; Infantka Zofia; Król Jan Karol I (poprzedni król); Królowa Zofia (poprzednia królowa, żona Jana Karola I) Księżna de Lugo Felipe de Marichalar y Borbón; Victoria de Marichalar y Borbón; ; Infantka Krystyna; Iñaki Urdangarin Juan; Pablo; Miguel; Irene; ; Księżna Soria i książę Soria Księżna Alicja (księżna wdowa Kalabrii) Księżna Kalabrii;

Juan Carlos I
	Król Hiszpanii
Okres	od 22 listopada 1975; do 19 czerwca 2014
Poprzednik	Alfons XIII Burbon
Następca	Filip VI Burbon
	Dane biograficzne
Dynastia	Burbonowie
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1938 ; Rzym
Ojciec	Jan Burbon, hrabia Barcelony
Matka	Maria Mercedes Burbon Sycylijska
Żona	Zofia Glücksburg
Dzieci	Helena, Krystyna, Filip
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 14 sty 2018, była oparta na tej wersji.

Juan Carlos I^[1]^[2]^[3]^[4], właśc. hiszp. Juan Carlos I Alfonso Víctor María de Borbón y Borbón-Dos Sicilias^[5] (ur. 5 stycznia 1938 w Rzymie) – król Hiszpanii z dynastii Burbonów od 1975 do 2014 r. Syn Jana Burbona, hrabiego Barcelony, i Marii de las Mercedes, księżniczki Obojga Sycylii.

Urodził się w amerykańskim szpitalu w Rzymie, 5 stycznia 1938, jako pierwszy syn hrabiego Barcelony, wnuk króla Hiszpanii – Alfonsa XIII Burbona. Otrzymał imiona na cześć ojca – Jana (Juana) i dziadka Karola Tankreda (Carlosa Tancredi). Jan Karol I Burbon ma dwie siostry: starszą Pilar (ur. 1936) i młodszą Małgorzatę (ur. 1939). Miał także młodszego brata Alfonsa (1941–1956), który zginął tragicznie, czyszcząc rewolwer.

Młodość w Hiszpanii

Ojciec przyszłego króla, don Juan de Borbón, opuścił Hiszpanię po abdykacji swojego ojca Alfonsa XIII w 1931 r. i proklamowaniu republiki. Zarówno ojciec Alfons XIII jak i don Juan znani byli z liberalnych poglądów. Generał Francisco Franco poszukując dla siebie następcy złożył don Juanowi, znanemu z ambicji odzyskania tronu dla Burbonów, propozycję, by oddał mu na wychowanie syna jako swojego następcę. Franco chciał zagwarantować sobie w ten sposób, że wychowa Jana Karola zgodnie ze swoimi przekonaniami. Ostatecznie don Juan wyraził zgodę i dziesięcioletni Jan Karol przyjechał w 1948 r. do Hiszpanii, gdzie trafił do specjalnie stworzonej dla niego szkoły^[6] i razem ze swoim kuzynem – Karolem Burbon-Sycylijskim, rozpoczął naukę.

Po ukończeniu szkoły odbył studia w akademiach marynarki wojennej, sił lądowych i lotnictwa, a następnie ukończył prawo i ekonomię^[6].

Przez generała Francisco Franco był uważany za przyszłego przywódcę kraju i przygotowywany do objęcia tej funkcji. Zgodnie z radą otrzymaną od ojca przed wyjazdem do Hiszpanii, nie prezentował poglądów, był wycofany i uległy, dzięki czemu zyskał akceptację Franco. Jednocześnie pełnił funkcje reprezentacyjne, jednak był mało rozpoznawalny w społeczeństwie. W 1967 roku gen. Franco wydał dekret, w którym ogłosił Jana Karola swoim następcą^[6]. Pod koniec życia Franco, w latach 1973–1975 pełnił obowiązki głowy państwa.

W listopadzie 1975 roku król Maroka Hassan II zorganizował tzw. Zielony Marsz, podczas którego 300 tysięcy marokańskich kobiet i dzieci weszło na teren Sahary Hiszpańskiej. Wówczas Jan Karol wezwał do siebie ministrów oraz dowódców sztabów i kategorycznie zabronił im rozpoczynania wojny z Marokiem, a następnie pomimo ich oporu poleciał do stolicy kolonii, by wyegzekwować wykonanie rozkazu przez miejscową administrację. Dwa tygodnie później doprowadził do zawarcia umów madryckich, które umożliwiły przekazanie Maroku saharyjskich terytoriów^[6].

Król Hiszpanii

Dwa dni po śmierci Francisco Franco, 22 listopada 1975 objął tron jako Jan Karol I. Po wstąpieniu na tron opowiedział się za demontażem systemu zbudowanego przez Franco i za przyjęciem przez Hiszpanię ustroju demokratycznego. Prawowitość panowania Jana Karola została potwierdzona, kiedy jego ojciec zrzekł się praw do tronu na jego rzecz w 1977.

Stanowisko króla zdecydowało o porażce wojskowego zamachu stanu 23 lutego 1981 r., gdy z polecenia dowódcy okręgu Walencji gen. Jaime Milansa del Boscha płk Antonio Tejero Molina opanował parlament i aresztował posłów. Sprawcą ich działań był dowódca okręgu Léridy gen. Alfonso Armada y Comyn, który powoływał się na rzekome poparcie Jana Karola dla zamachu. Dzięki natychmiastowej reakcji monarchy, który telefonicznie skontaktował się ze wszystkimi najważniejszymi generałami, zamach został zduszony^[6].

Jego rola w rządach spadła w grudniu 1978 roku, wraz z uchwaleniem konstytucji, która odebrała mu możliwość sprawowania władzy^[6]. Jego aktywna rola w hiszpańskiej polityce zakończyła się wraz z rozpoczęciem rządów socjalistycznego premiera Felipe Gonzáleza w 1982. Został odznaczony m.in. polskim Orderem Orła Białego (2001).

Miał udział w transformacji od dyktatury do demokracji w Argentynie, Brazylii, Chile i Urugwaju^[6].

Wielka popularność monarchy (w 2008 roku był najpopularniejszym politykiem w Iberoameryce^[7]) zaczęła od 2012 roku słabnąć po skandalach w rodzinie; części społeczeństwa przeszkadzał tryb życia króla, podczas gdy kraj zmagał się z kryzysem finansowym. W dodatku Jan Karol zaczął podupadać na zdrowiu. 2 czerwca 2014 zapowiedział abdykację na rzecz swego syna, księcia Filipa^[8].

Po decyzji tej doszło do demonstracji w wielu hiszpańskich miastach, inspirowanych przez partie lewicowe, w których domagano się plebiscytu w sprawie dalszej formy ustrojowej państwa. 18 czerwca podpisał przyjętą przez Kortezy Generalne ustawę abdykacyjną^[9]. O północy 19 czerwca, gdy ustawa weszła w życie, przestał być panującym królem Hiszpanii. Po abdykacji zachował prawo do tytułu królewskiego. Król pozostanie też osobą nietykalną, czyli będzie całkowicie chroniony prawnie, nie będzie go można pociągnąć do odpowiedzialności za działania z okresu panowania^[10].

Małżeństwo i potomstwo

W 1962 ożenił się w Atenach z księżniczką grecką Zofią Glücksburg, córką króla Grecji, Pawła I Glücksburga. Para królewska ma troje dzieci:

Helena (ur. 20 grudnia 1963), infantka, księżna de Lugo;
Krystyna (ur. 13 czerwca 1965), infantka, księżna Palma de Mallorca;
Filip (ur. 30 stycznia 1968), król Hiszpanii.

Ciekawostki

Jan Karol zna kilka języków. Podobnie jak jego żona, mówi po hiszpańsku, angielsku i francusku. Król zna również włoski, portugalski i kataloński, nie zna za to niemieckiego (w przeciwieństwie do królowej Zofii), ani ojczystego języka żony (czego bardzo żałuje) – greckiego^{[potrzebny przypis]}.

Król jest kuzynem pierwszego stopnia księcia Adama Karola Czartoryskiego de Bourbon ze strony matki (polski arystokrata jest synem Maria de los Dolores de Borbon y Orleans, księżniczki Obojga Sycylii, która była rodzoną siostrą Marii de las Mercedes de Bourbon y Orleans).

Choć Jan Karol na co dzień posługuje się jedynie tytułem króla Hiszpanii, jego pełna tradycyjna tytulatura brzmi: z Bożej łaski król Hiszpanii, Kastylii, Leónu, Aragonii, Sycylii, Neapolu, Jerozolimy, Portugalii, Nawarry, Grenady, Toledo, Walencji, Galicji, Majorki, Sewilli, Sardynii, Kordoby, Korsyki, Murcji, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltaru, Wysp Kanaryjskich, Wschodnich i Zachodnich Indii oraz innych wysp i ziem na zachodnim brzegu Atlantyku, hrabia Barcelony, pan Biskajów i Moliny, książę Aten i Neopatrii, hrabia Roussillon i Cerdagne, margrabia Oristano i Goceano, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji i Mediolanu, hrabia Habsburga, Flandrii, Tyrolu etc. Jest ona rezultatem rozmaitych historycznych perturbacji, w trakcie których królowie hiszpańscy uzyskiwali i tracili władzę nad kolejnymi krajami. Tytuł arcyksięcia Austrii pochodzi z czasów, gdy w Hiszpanii panowali Habsburgowie.

Jest krótkofalowcem, posiada znak EA0JC.

Odznaczenia

Wielki Mistrz Orderu Złotego Runa (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Karola III (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Świętego Ferdynanda (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Świętego Hermenegilda (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Montesy (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Alcántara (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Kalatrawy (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Santiago (Hiszpania)
Wielki Mistrz Orderu Alfonsa X Mądrego (Hiszpania)
Krzyż Wielki Orderu Zasług Sportowych (Hiszpania)
Order Świętego Januarego
Łańcuch Orderu Króla Abdulaziza al Sauda (Arabia Saudyjska)
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)
Order Lwa Białego I klasy (Czechy)
Order Słonia (1980, Dania)^[11]
Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania)
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia)
Wielki Łańcuch Orderu Salmona (Etiopia)
Łańcuch Orderu Królowej Saby (Etiopia)
Krzyż Wielki Orderu Lakanduli (Filipiny)
Wielki Łańcuch Orderu Sikatuny (Filipiny)
Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi (Francja)
Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia)
Order Pahlawiego (Iran)
Medal 2500-lecia Imperium Perskiego (Iran)
Order of Excellence (Jamajka)
Order Chryzantemy (Japonia)
Order Al-Husajna Ibn Alego (Jordania)
Krzyż Wielki Orderu Boyacá (Kolumbia)
Łańcuch Narodowego Orderu Świętego Karola (Kolumbia)
Krzyż Wielki ze Złotą Gwiazdą Orderu Juana Mory Fernándeza (Kostaryka)
Order Zasługi Stopnia Specjalnego (Liban)
Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)
Order Domowy Nassauski Lwa Złotego (Luksemburg)
Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
Łańcuch Orderu Orła Azteków (Meksyk)
Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi RFN (Niemcy)
Wielki Komandor Orderu Republiki Federalnej (Nigeria)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia)
Krzyż Wielki Specjalny Order Vasco Núñeza de Balboa (Panama)
Order Orła Białego (Polska)
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Wieży i Miecza (Portugalia)
Wielki Łańcuch Orderu Wojskowego Wieży i Miecza (Portugalia)
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Chrystusa (Portugalia)
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Avis (Portugalia)
Wielki Łańcuch Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
Wielki Łańcuch Orderu Wolności (Portugalia)
Order Niepokalanej Matki Boskiej z Vila Viçosa (Portugalia)
Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (RPA)
Order Gwiazdy SRR I klasy (1979, Rumunia)
Łańcuch Orderu Gwiazdy Rumunii (2003, Rumunia)
Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja)
Order Królewski Serafinów (Szwecja)
Order Rajamitrabhorn (Tajlandia)
Złoty Łańcuch Orderu Piusa IX (1977, Watykan)^[12]
Order Podwiązki (Wielka Brytania)
Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)
Królewski Łańcuch Wiktoriański (Wielka Brytania)
Order Annuncjaty (Włochy)
Łańcuch Orderu Zasługi Republiki (Włochy)
Krzyż Wielki Orderu śś. Maurycego i Łazarza (Włochy)
Krzyż Wielki Orderu Korony (Włochy)
Wielka Wstęga Narodowego Orderu Lamparta (Zair)
Krzyż Wielki Konstantyńskiego Orderu Wojskowego św. Jerzego
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Zakonu Kawalerów Maltańskich
Złoty Order Wolności (2002, Słowenia)^[13]

Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Sokoła (1985, Islandia)

Genealogia


Prapradziadkowie	Franciszek de Asís Burbon (1822–1902) ∞ 1846 królowa Hiszpanii Izabela II Burbon (1830–1904)	Karol Ferdynand Habsburg (1818–1874) ∞ 1854 Elżbieta Franciszka Habsburg (1831–1903)	Aleksander Hessen-Darmstadt (1823–1888) ∞1851 Julia Hauke (1825–1895)	Albert Sachsen-Coburg-Gotha (1819–1861) ∞ 1840 Królowa Wielkiej Brytanii Wiktoria Hanowerska (1819–1901)	król Obojga Sycylii Ferdynand II Burbon (1810–1859) ∞1837 Maria Teresa Habsburg (1816–1867)	Franciszek Burbon (1827–1892) ∞1850 Maria Izabella Habsburg (1834–1901)	Ferdynand Filip Orleański (1810–1842) ∞1837 Helena Luiza Elżbieta Mecklenburg-Schwerin (1814–1858)	Antoni Orleański (1824–1890) ∞1846 Ludwika Ferdynanda Burbon (1832–1897)
Pradziadkowie	król Hiszpanii Alfons XII Burbon (1857–1885) ∞1879 Maria Krystyna Habsburg (1858–1929)		Henryk Battenberg (1858–1896) ∞1885 Beatrycze Koburg (1857–1944)		Alfons Burbon (1841–1934) ∞1868 Maria Antonietta Burbon (1851–1918)		Filip Orleański (1838–1894) ∞1864 Maria Izabela Orleańska (1848–1919)
Dziadkowie	król Hiszpanii Alfons XIII Burbon (1886–1941) ∞1806 Wiktoria Eugenia Battenberg (1887–1969)				Karol Tankred Burbon (1870–1949) ∞ 1907 Ludwika Orleańska (1882–1958)
Rodzice	Jan Burbon (1913–1993) ∞1935 Maria Mercedes Burbon (1910–2000)
Jan Karol I Burbon (ur. 5 stycznia 1938), król Hiszpanii
Żona	∞ 14 maja 1962 Zofia Glücksburg (ur. 2 listopada 1938)
Dzieci	Helena Burbon (ur. 20 grudnia 1963) ∞ 1995 Jaime de Marichalar (ur. 4 lipca 1963)		Krystyna Burbon (ur. 13 czerwca 1965) ∞ 1997 Iñaki Urdangarin (ur. 15 stycznia 1968)				król Hiszpanii Filip VI Burbon (ur. 30 stycznia 1968) ∞ 2004 Letycja (ur. 15 września 1972)
Wnuki	Filip de Marichalar y Burbon (ur. 17 lipca 1998)	Wiktoria de Marichalar y Burbon (ur. 9 września 2000)	Juan Valentin Urdangarín y Burbon (ur. 29 września 1999)	Pablo Nicolás Urdangarín y Burbon (ur. 6 grudnia 2000)	Miguel Urdangarín y Burbon (ur. 30 kwietnia 2002)	Irena Urdangarín y Burbon (ur. 5 czerwca 2005)	Eleonora Burbon (ur. 31 października 2005)	Zofia Burbon (ur. 29 kwietnia 2007)

Przypisy

↑ Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r.
↑ Hiszpańska droga do demokratycznej konstytucji. Kancelaria Sejmu. Biuro Studiów i Ekspertyz, listopad 1991, s. 2–5.
↑ Parlament Hiszpanii przyjął abdykację króla Juana Carlosa I. TVP Info.
↑ Olpiński: Leksykon postaci. Katowice: Videograf II, 2006, s. 244. ISBN 83-7183-422-5.
↑ Jan Karol Alfons Wiktor Maria z Burbonów i z Burbonów Obojga Sycylii.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g WłodzimierzW. Kalicki WłodzimierzW., Król Hiszpanii Juan Carlos I. Przez ćwierć wieku krył się za maską idioty [online], wyborcza.pl, 13 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-16] .
↑ Elmundo (hiszp.).
↑ Su Majestad el Rey abdica la Corona de España. Casa de Su Majestad el Rey de España. [dostęp 2014-06-02]. (hiszp.).
↑ tvn24.pl.
↑ IAR.
↑ Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).
↑ Peter Bander van Duren: Orders of knighthood and of merit. Londyn, 1995, s. 10.
↑ Seznam vseh odlikovancev od leta 1992 do decembra 2012. up-rs.si. [dostęp 2015-05-16]. (słoweń.).

Bibliografia

Kazimierz Kozub: Politycy z pierwszych stron gazet. Warszawa: Iskry, 1976.
Tadeusz Pasierbiński: Blaski i cienie europejskich dworów. Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-990-7.

Linki zewnętrzne

Strona oficjalna Rodziny Królewskiej

Szablon:Wielcy mistrzowie zakonu Montezy

[1] Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r.

[2] Hiszpańska droga do demokratycznej konstytucji. Kancelaria Sejmu. Biuro Studiów i Ekspertyz, listopad 1991, s. 2–5.

[3] Parlament Hiszpanii przyjął abdykację króla Juana Carlosa I. TVP Info.

[4] Olpiński: Leksykon postaci. Katowice: Videograf II, 2006, s. 244. ISBN 83-7183-422-5.

[5] Jan Karol Alfons Wiktor Maria z Burbonów i z Burbonów Obojga Sycylii.

[:0-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g WłodzimierzW. Kalicki WłodzimierzW., Król Hiszpanii Juan Carlos I. Przez ćwierć wieku krył się za maską idioty [online], wyborcza.pl, 13 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-16] .

[7] Elmundo (hiszp.).

[8] Su Majestad el Rey abdica la Corona de España. Casa de Su Majestad el Rey de España. [dostęp 2014-06-02]. (hiszp.).

[9] tvn24.pl.

[10] IAR.

[11] Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).

[12] Peter Bander van Duren: Orders of knighthood and of merit. Londyn, 1995, s. 10.

[13] Seznam vseh odlikovancev od leta 1992 do decembra 2012. up-rs.si. [dostęp 2015-05-16]. (słoweń.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Habsburgowie	Karol I (1516–1555) Filip II (1556–1598) Filip III (1598–1621) Filip IV (1621–1665) Karol II (1665–1700)
Burbonowie	Filip V (1700–1724) Ludwik I (1724) Filip V (1724–1746) Ferdynand VI (1746–1759) Karol III (1759–1788) Karol IV (1788–1808)
Bonaparte	Józef I (1808–1813)
Burbonowie	Ferdynand VII (1813–1833) Izabela II (1833–1868/1870) Francisco Serrano (regent 1869–1870)
Sabaudczycy	Amadeusz I (1870–1873)
Burbonowie	I Republika Hiszpańska (1873–1874) Alfons XII (1874–1885) Alfons XIII (1885–1931) II Republika Hiszpańska (1931–1939) Państwo Hiszpańskie (1936–1975) Juan Carlos I (1975–2014) Filip VI (od 2014)