Janowo (powiat nidzicki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janowo
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

nidzicki

Gmina

Janowo

Liczba ludności (2011)

1040[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

13-113[3]

Tablice rejestracyjne

NNI

SIMC

0476330

Położenie na mapie gminy Janowo
Mapa konturowa gminy Janowo, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Janowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Janowo”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Janowo”
Położenie na mapie powiatu nidzickiego
Mapa konturowa powiatu nidzickiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Janowo”
Ziemia53°18′58″N 20°40′22″E/53,316111 20,672778[1]

Janowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Janowo. Siedziba gminy Janowo.

Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1421 roku, zdegradowany w 1869 roku[4]. Jako Janów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Janowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

W okresie międzywojennym Janów był siedzibą komisariatu Straży Celnej „Janowo” oraz ulokowana była tu Placówka Straży Celnej „Janowo”[6].

W Janowie znajduje się parafia pw. św. Rocha[7] oraz cmentarz żydowski.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwotnie na terenie dzisiejszej wsi istniała osada i kościół, o których wspomina przywilej lokacyjny Janowa. Z założeniem miejscowości wiąże się legenda. Książę Jan Starszy podczas polowania spadł z konia i złamał nogę. Znalazł go Jan (cieśla) i zabrał do wioski, gdzie kolejni Janowie (zielarz, piekarz, medyk i wielu innych) zadbali o zdrowie księcia. Za udzieloną opiekę Jan lokował gród w miejsce ówczesnej wsi. Nadał jej też herb i pieczęć z wizerunkiem Jana Chrzciciela, który był jego patronem.

Kościół powstał w 1374 r. i stał się symbolem miasta. Janowo stanowiło dawniej (po lokacji) miasteczko rządowe nad rzeką Orzyc. Jan Starszy – książę mazowiecki – w 1421 r. nadał przywilej niemiecki, w którym ustanowił w miejscowości łaźnię i postrzygalnię. Miejscowość lokowano na 30 łanach. Mieszkańcy wsi otrzymali prawo do korzystania z lasu, a kupcy zostali zwolnieni z ceł – oprócz wywozu towarów poza Mazowsze. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia księcia Jana. Pierwszym wójtem Janowa był Mikołaj zwany Wańkiem.

Przed 1437 r. w obrębie miejscowości znalazła się wieś Mączki. Natomiast po inkorporacji Mazowsza do Polski Janowo zostało miastem królewskim. W XV w. odbywały się tu mazowiecko–krzyżackie zjazdy sądowe. Książęta mazowieccy wprowadzili targ i trzy jarmarki w ciągu roku. Zygmunt I w 1553 r. uwolnił miasto od podatków na okres 4 lat. W połowie XVI w. Janowo było trzecim co do wielkości miastem na ziemi ciechanowskiej. Miało swoich kowali, zdunów, kuśnierzy, cieśli, bednarzy, szewców, rzeźników, piekarzy i komorników.

W 1782 r. dzieci uczyły się jedynie zimą, gdyż latem musiały pracować na roli. W 1827 r. Janowo posiadało: synagogę, kościół murowany, młyn, urząd gminy i dwa wiatraki. W tym roku stanowiło odrębną gminę. W obszarze miasta znajdowało się 140 domów. Mieszkańców zaś było 2059. W 1862 r. w Janowie mieszkało 1616 osób, w tym: 1095 katolików, 11 ewangelików, 629 starozakonnych. Ci ostatni trudnili się rolnictwem i wyrobem płótna domowego. Janowo straciło prawa miejskie po powstaniu styczniowym.

Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44184
  2. ↑ Wieś Janowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 374 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
  5. ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
  6. ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 172.
  7. ↑ Parafia pw. św. Rocha. diecezjaplocka.pl. [dostęp 2016-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Janowo
Siedziba gminy
Wsie
Osady
Osada leśna
Integralne
części wsi

Herb gminy Janowo

Powiat przasnyski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janowo_(powiat_nidzicki)&oldid=72570721”