Janusz Bokszczanin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janusz Bohdan Bokszczanin
Sęk, Wir, Bartek Lech
Ilustracja
pułkownik dyplomowany kawalerii pułkownik dyplomowany kawalerii
Data i miejsce urodzenia

29 października 1894
Grodno, gubernia grodzieńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

1 sierpnia 1973
Paryż, Francja

Przebieg służby
Lata służby

1914–1953

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość

Jednostki

4 pułk huzarów,
I Korpus Polski w Rosji,
III Korpus Polski w Rosji,
16 Pułk Ułanów Wielkopolskich,
3 Pułk Ułanów Śląskich,
Brygada Kawalerii „Równe”,
7 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich,
10 Pułk Strzelców Konnych,
Komenda Główna Armii Krajowej

Stanowiska

dowódca pułku,
szef sztabu KG AK,

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa,
wojna obronna 1939 r.,
działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Odznaka dyplomowanych oficerów Sztabu Generalnego II Rzeczypospolitej

Janusz Bohdan Bokszczanin, ps. „Sęk”, „Wir”, „Bartek”, „Lech”[1] (ur. 17 października?/29 października 1894 w Grodnie, zm. 1 sierpnia 1973 w Paryżu) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego ojcem był Emanuel, poległy w wojnie rosyjsko–japońskiej, a matką Paulina Godlewska[2]. Uczył się od 1905 w gimnazjum w Grodnie i od tego samym roku należał do konspiracyjnego koła młodzieży polskiej. Uczeń Korpusu Kadetów w Pskowie, Połocku i ponownie w Pskowie od 1906, gdzie otrzymał świadectwo dojrzałości (1914)[2]. W sierpniu 1914, po wybuchu I wojny światowej, został zmobilizowany do armii rosyjskiej po ukończeniu Mikołajewskiej Szkoły Kawalerii w Petersburgu. Od grudnia 1914 służył w 4 pułku huzarów[2]. Od listopada 1917 walczył w I Korpusie Polskim w Rosji, był jednocześnie czynny w Związku Wojskowych Polaków, a w lutym 1918 był wysłany jako kurier do dowódcy III Korpusu Polskiego w Rosji i pozostał tam na stanowisku dowódcy szwadronu karabinów maszynowych[1]. W lipcu 1918 po rozbrojeniu III Korpusu służył na stanowisku dowódcy plutonu w 4 pułku huzarów Armii Ochotniczej gen. Antona Denikina[2].

Powrócił do Polski i w marcu 1919 wstąpił do Wojska Polskiego jako oficer kawalerii. Początkowo był zastępcą dowódcy 6 pułku ułanów, a następnie od października dowódcą szwadronu zapasowego w 26 pułku ułanów[1]. Dowódca 2 szwadronu 16 pułku ułanów od czerwca 1920, a od lipca dowódca spieszonego szwadronu 1 Dywizji Jazdy. Dowódca szkoły podoficerskiej 16 pułku ułanów od sierpnia tego samego roku, a dowódca szwadronu zapasowego 26 pułku ułanów od listopada 1920. Dowódca szkoły podoficerskiej tego pułku od marca 1921[2]. Instruktor w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu od czerwca 1922 do listopada 1924. Dowódca 2 szwadronu i od października 1927 1 szwadronu w 26 pułku ułanów, a w 3 pułku ułanów był od sierpnia 1929 dowódcą szwadronu zapasowego[2]. W latach 1930–1932 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[1]. Z dniem 1 listopada 1932, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, przydzielony został do dowództwa Brygady Kawalerii „Równe” na stanowisko szefa sztabu[3]. 22 grudnia 1934 ogłoszono jego przeniesienie do 7 pułku strzelców konnych w Poznaniu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[4]. Od listopada 1937 był szefem Wydziału Wyszkolenia Departamentu Kawalerii MSWojsk[2]. Uczestniczył w kursie (jesień 1938–wiosna 1939) dla szefów sztabu i kwatermistrzów armii. We wrześniu 1939 dowódca 10 pułku strzelców konnych, pierwszej całkowicie zmotoryzowanej polskiej jednostki taktycznej[1].

W czasie kampanii wrześniowej, jego pułk przeprowadził udaną mobilizację w Łańcucie i walczył w składzie 10 Brygady Kawalerii płk. Stanisława Maczka w walkach w okolicach Pcimia, Lubnia i Myślenic. Później w okolicach Wojnicza i Tarnowa. Od 9 września 1939 pułk bronił Łańcuta. Następnie wycofał się w kierunku Jarosławia i dalej w kierunku Lwowa. 16 września 1939 roku w czasie walk w obronie Lwowa, pod Zboiskami, płk Bokszczanin został ciężko ranny i zmuszony był opuścić pułk. Odwieziony został do szpitala w Dublanach, a następnie przedostał się do Warszawy.

W czasie okupacji, w lutym 1940 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, później przekształconego w AK. W maju był aresztowany w łapance i przebywał na Pawiaku oraz w przejściowym obozie przy ul. Skaryszewskiej[5]. W październiku po „kwarantannie” został zwolniony i powrócił do działalności w ZWZ. Rozkazem Naczelnego Wodza z 24/25 marca 1943 mianowany pułkownikiem służby stałej ze starszeństwem z dniem 20 marca tego roku[5]. Do 1943 był szefem Referatu Broni Szybkich lub Wojsk Pancernych w Oddziale III (Operacyjno-Szkoleniowym) Komendy Głównej Armii Krajowej. W 1944 przygotowywał akcję „Burza” – przejścia AK do działań zaczepnych[1]. Został szefem Oddziału III i z dniem 5 lipca II zastępcą[6] szefa sztabu Komendy Głównej AK. W dniu 31 lipca 1944 roku wziął udział w porannej naradzie w Komendzie Głównej AK na ulicy Pańskiej, na której publicznie wypowiadał się przeciwko decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego[7]. Przed wybuchem powstania przebywał w Boernerowie. W czasie powstania warszawskiego bezskutecznie próbował się przebić do stolicy. Został ranny i wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. W końcu września 1944 udało mu się uciec i powrócić do kraju. Od października 1944 był szefem Sztabu KG AK, od kwietnia 1945 – zastępcą Delegata Sił Zbrojnych na Kraj[1]. Wstąpił do organizacji Wolność i Niezawisłość, w październiku 1945 opuścił kraj jako jej emisariusz i udał się do Londynu, skąd po rocznym pobycie osiadł na jesieni 1946 w Paryżu. Do 1953 był członkiem delegatury WiN-u za granicą[1].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: 1990, s. 428.
  2. a b c d e f g Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945. Warszawa: 1987, s. 45.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 405.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 261.
  5. a b Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945. Warszawa: 1987, s. 46.
  6. Rozkaz L.1307 z 13 lipca 1944 r.
  7. Ten oficer AK robił wszystko, by wstrzymać decyzję o wybuchu powstania. "Mówił rzeczy, których nie chcieliśmy słyszeć" [online], naTemat.pl [dostęp 2023-08-17] (pol.).
  8. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  9. M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  10. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
  11. a b c d Na podstawie

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]