Janusz Przymanowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janusz Przymanowski
Ilustracja
Janusz Przymanowski (1967)
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

20 stycznia 1922
Warszawa

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1998
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1939–1974

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Czerwona
ludowe Wojsko Polskie

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Późniejsza praca

pisarz, poeta oraz dziennikarz

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy II klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1943–1989) Złoty Krzyż Zasługi Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Srebrny Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Uśmiechu Order Przyjaźni Narodów Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Janusz Przymanowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 stycznia 1922
Warszawa

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1998
Warszawa

Poseł VIII kadencji Sejmu PRL
Okres

od 23 marca 1980
do 31 sierpnia 1985

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Premiera serialu Czterej Pancerni i pies w Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki (1966), drugi z prawej płk Janusz Przymanowski
Grób Janusza Przymanowskiego i jego żony na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Janusz Przymanowski (ur. 20 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 4 lipca 1998 tamże) – polski pisarz, poeta i dziennikarz, scenarzysta, tłumacz literatury rosyjskiej, pułkownik ludowego Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL VIII kadencji. Autor powieści Czterej pancerni i pies.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Skończył Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie. Był uczestnikiem wojny obronnej w 1939; maturę zdał w 1940 w Szkole nr 21 w Brześciu nad Bugiem. W latach 1940–1943 internowany i więziony przez władze sowieckie pracował w kamieniołomie bazaltu, w fabryce metalurgicznej, w sowchozie i w kołchozie jako traktorzysta.

W 1943 wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej, jako szeregowiec piechoty morskiej. W listopadzie 1943 przeszedł do I Korpusu Polskiego w ZSRR, otrzymał przydział do 5 Brygady Artylerii Ciężkiej, w której jako oficer polityczny 4 baterii pozostał aż do okresu walk o Warszawę. W listopadzie 1944, w stopniu porucznika, został specjalnym korespondentem i zastępcą naczelnego redaktora gazety 1 Armii Wojska Polskiego „Zwyciężymy”, relacjonującym m.in. szturm Berlina[1].

Po zakończeniu II wojny światowej wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Pracował w redakcjach kilku czasopism o tematyce wojskowej: redaktor naczelny „Skrzydlatej Polski”, zastępca redaktora naczelnego „Żołnierza Polskiego”, publicysta miesięcznika „Wojsko Ludowe”.

W 1961 awansowany do stopnia pułkownika. W latach 1962–1964 członek warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (należał do tej partii przez cały okres jej istnienia). Od 1959 studiował na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, pracę magisterską obronił w 1966[2]. W latach 1980–1985 był posłem na Sejm PRL. Deklarował się jako zwolennik wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981[3]. Jako poseł na Sejm aktywnie brał udział w budowaniu w kręgach partyjnych atmosfery zagrożenia rzekomą zemstą „Solidarności”[4]:

Były przygotowywane listy proskrypcyjne, kogo i w jakiej kolejności na latarnie, a niektóre regiony wymieniały na tych listach również i dzieci. Co prawda powyżej lat sześciu. Ale Dżyngis-chan był bardziej łaskawy, wyrzynając bowiem podbite narody, wyrzynał je powyżej osi wozu, a wozy miał na wysokich kołach

Przemówienie Janusza Przymanowskiego w Sejmie w 1982

W stan spoczynku przeszedł w 1974. W latach 80 XX wieku był członkiem Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego Komitetu Centralnego PZPRNowe Drogi”.

Przez wiele lat był członkiem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[5].

Zadebiutował w 1950 na łamach prasy jako prozaik. Był autorem wielu książek o tematyce wojskowej i wojennej. Zajmował się głównie udziałem Polaków w II wojnie światowej. Największą sławę przyniosła mu powieść Czterej pancerni i pies, a na podstawie jego scenariusza nakręcono serial telewizyjny o tym samym tytule. W końcowej scenie ostatniego, 21. odcinka serialu zagrał epizodyczną rolę fotografa. Spod jego pióra wyszło też ponad 200 tekstów piosenek i 2 musicale.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Był trzykrotnie żonaty. Drugą[6] żoną była Maria Hulewiczowa[7], trzecią Aleksandra Przymanowska[3].

Zmarł 4 lipca 1998. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 11-3-10)[8].

Wybrane utwory[edytuj | edytuj kod]

  • Młodym, Wyd. „Krajowa Agencja Wydawnicza”, Warszawa 1989, ISBN 83-03-02628-3
  • Odsiecz Europy, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1983, ISBN 83-10-08527-3
  • Tarcza i miecz, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1980 ISBN 83-10-07855-2
  • Trójca grzeszna, Wyd. MON, Warszawa 1980 ISBN 83-11-06445-8
  • Fortele Jonatana Koota (dla dzieci; na jej podstawie nakręcono serial animowany w latach 1980–1981), Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1978 ISBN 83-10-08105-7
  • Czy na pewno jesteś patriotą?, Wyd. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1977
  • Drogi do zwycięstwa, Wyd. MON, Warszawa 1977
  • Rycerze srebrnej tarczy, Wyd. Literackie, Warszawa 1976
  • Zawzięty, Wyd. MON, Warszawa 1976
  • Wszyscy i nikt, Wyd. MON, Warszawa 1976
  • Polacy na drogach do zwycięstwa, Wyd. „Interpress”, Warszawa 1975
  • Znużony, Wyd. MON, Warszawa 1974
  • Listy siwiejące O wyborze celu: dróg i sposobów skutecznego postępowania ku pożytkowi wchodzących w życie napisane, Wyd. „Iskry”, Warszawa 1973
  • Studzianki (reportaż historyczny), Wyd. MON, Warszawa 1971
  • Czterej pancerni i pies, Wyd. MON, Warszawa 1964 ISBN 83-11-06419-9 (w PRL pierwsza część była lekturą do klasy V szkoły podstawowej) – pierwowzór serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem
  • Tajemnica wzgórza nr 117, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1969 (w PRL była lekturą do klasy IV szkoły podstawowej)
  • Rozpoznania i szarże, Wyd. MON, Warszawa 1968
  • Wezwany, Wyd. MON, Warszawa 1968
  • Minerzy podniebnych dróg (książka i film dla telewizji ZSRR z O. Gorczakowem), Wyd, Książka i Wiedza, Warszawa 1970
  • Ze 101 frontowych nocy, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1961
  • Chłopiec znad Wisły, Wyd. MON, Warszawa 1951
  • Żołnierze czterech rzek, Wyd. MON, Warszawa 1953
  • Bagnet z uralskiej stali, Wyd. Czytelnik, 1953
  • Seria z Pazurem:

Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]

  • Błękitny promień (tyt. oryg. Аппарат „СЛ-1”, Władimir Niemcow), Wyd. „Prasa Wojskowa”, Warszawa 1950
  • Tajemnicze zniknięcie inżyniera Bobrowa (tyt. oryg. Исчезновение инженера Боброва, Wiktor Saparin), Wyd. MON, Warszawa 1949
  • Wąwóz Batyrłar-Dżoł (tyt. oryg. Uszczel'je Batyrłar-Dżoł, Aleksandr Studitski), Wyd. MON, Warszawa 1949

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Janusza Przymanowskiego.

Filmy fabularne[edytuj | edytuj kod]

  • 1963 – Вызываем огонь на себя (miniserial ZSRR) – materiały do scenariusza (opowiadanie)
  • 1966–1970 – Czterej pancerni i pies – scenariusz
    • 1970 – Czterej pancerni i pies (odc. 21. „Dom”) – obsada aktorska (fotograf)
  • 1973 – Zasieki – scenariusz, dialogi
  • 1977 – Wszyscy i nikt – scenariusz, dialogi

Krótki metraż, dokument, animacja[edytuj | edytuj kod]

  • 1961 – Aby kwitło życie... – komentarz
  • 1963 – Wioska mała jak Płowce – scenariusz, komentarz
  • 1964 – Na piastowskim szlaku – scenariusz
  • 1980–1981 Fortele Jonatana Koota – dialogi, słowa piosenki (-nek)
  • 1981 – Glac-Plac w Fortele Jonatana Koota – słowa piosenki (-nek)

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. „Retro”, luty 2017, s. 22.
  2. Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk: Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945–2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 271.
  3. a b Gdzie są chłopcy z tamtych lat.... "Gazeta Wyborcza”, 23 grudnia 1994.
  4. Paweł Smoleński: Sejm w Polsce Ludowej. Non possumus posła Zawieyskiego. 2016.
  5. Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl.
  6. Janusz Przymanowski: Poprzez fronty i afronty. Pomorze, 1989, s. 45.
  7. Gmitruk 2010 ↓, s. 41–42.
  8. Wyszukiwarka grobów w Warszawie. cmentarzekomunalne.com.pl.
  9. M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 369 („za gorliwą pracę i wzorowe wypełnianie obowiązków służbowych”)
  10. 150 żołnierzy Września otrzymało medale „Za udział w wojnie obronnej 1939” [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 175, 2 września 1981, s. 2.
  11. Płk Janusz Przymanowski Kawalerem Krzyża BKGB. bkgb.pl, 21 października 1988.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]