Jarzmianka większa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jarzmianka większa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

jarzmianka

Gatunek

jarzmianka większa

Nazwa systematyczna
Astrantia major L.
Sp. pl. 1:235. 1753
Synonimy
  • Astrantia maior L.
Kwiatostan
Owoce

Jarzmianka większa (Astrantia major L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae). Występuje w południowej i środkowej Europie, głównie w górach. W Polsce występuje głównie na południu (jest to północna granica jego zasięgu). Roślina niezbyt pospolita, w górach występuje częściej niż na niżu. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Wzniesiona, naga, żebrowana, ulistniona. Wysokość 40–80 cm[3].
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Zarówno liście odziomkowe[3], jak i łodygowe na długich ogonkach, głębokodłoniastodzielne, nagie. Ich odcinki mają odwrotnie jajowaty kształt, są wrębne i ząbkowane.
Kwiaty
Kwiatostan złożony – kwiaty zebrane w baldaszki, a te z kolei w nieregularne grono[3]. Swoim wyglądem przypomina pojedynczy kwiat. Baldaszki otoczone białawymi lub czerwonymi pokrywkami o takiej samej długości, jak baldaszek. Błoniaste pokrywki są zwarte, całobrzegie i mają lancetowaty kształt. Korona kwiatów złożona z 5 białych, lub różowawych płatków.
Owoc
Rozłupka o długości ok. 6 mm, wyrastająca na szypułkach o długości kwiatów, lub nieco dłuższych.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Przedprątne, owadopylne kwiaty kwitną od lipca do sierpnia[4].
Siedlisko
Rośnie w lasach liściastych, zaroślach, ziołoroślach, na łąkach. W górach rośnie od regla dolnego po piętro kosówki, rzadko można ją spotkać także w piętrze halnym. Występuje zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym.
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia i Ass. Astrantio-Fraxinetum.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n= 28[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jest uprawiana czasami jako roślina ozdobna, zwłaszcza w parkach. Szczególnie nadająca się na rabaty, oraz do kompozycji z innymi roślinami. Dobrze rośnie w półcienistych miejscach. Wymaga stale wilgotnej gleby. Oprócz typowej formy istnieją bardziej ozdobne kultywary, np.: 'Rosea' o różowych kwiatach, 'Sunningdale Variegated' o liściach dużych, żółto i kremowo kropkowanych i różowych kwiatach[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
  3. a b c Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Wydawnictwo"Sport i Turystyka", 1990, s. 135. ISBN 83-217-2710-7.
  4. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  • Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.