Jerzy Stempowski

Jerzy Stempowski
*Paweł Hostowiec*
Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1893 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	4 października 1969 ; Berno
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	literatura współczesna
	Ważne dzieła
	Chimera jako zwierzę pociągowe; Eseje dla Kassandry;
	Odznaczenia
	Nagrody
	nagroda Polskich Oddziałów Wartowniczych i Technicznych w Niemczech (1950), Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego, nagroda „Kultury” (1967)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Jerzy Czesław Stempowski ps. Paweł Hostowiec (ur. 10 grudnia 1893 w Krakowie, zm. 4 października 1969 w Bernie) – polski eseista, krytyk literacki, wolnomularz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Stanisława Stempowskiego, który w latach 20. XX w. był Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Narodowej Rytu Szkockiego. Pochodził z zamożnej ziemiańskiej rodziny osiadłej około 1750 roku na Ukrainie (majątek Szebutyńce nad Dniestrem).

Jerzy dzieciństwo spędził w majątku Szebutyńce (inna nazwa:Szebutyniec) na Podolu a od roku 1897 w Warszawie, gdzie uczęszczał do szkoły Zgromadzenia Kupców. W roku 1906 powrócił na Podole, zamieszkał w majątku Winikowiec, pobierając prywatnie nauki. W roku szkolnym 1907/08 chodził w Warszawie do prywatnego gimnazjum im. gen. Chrzanowskiego, ale po konflikcie z katechetą przerwał naukę i znów wyjechał na Podole. Zdał eksternistycznie maturę w Niemirowie (1911)^[2]. Studiował w Krakowie, Monachium, Genewie, Zurychu i Bernie.

W 1919 roku podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, podróżował do Niemiec, Francji, i Szwajcarii, gdzie pracował w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym w Bernie. W 1920 roku wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

W latach 1921–1925 był korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Telegraficznej. W okresie międzywojennym był między innymi szefem gabinetu w Prezydium Rady Ministrów premiera Bartla (maj 1926) oraz wykładowcą w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.

18 września 1939 roku przekroczył granicę węgierską i wiosną 1940 roku dotarł do Berna. Od 1941 roku zamieszkał w Muri, gdzie przebywał na emigracji. Współpracę z paryską „Kulturą” nawiązał w 1946 roku i w latach 1954–1969 publikował w niej kolumnę Pamiętnik niespiesznego przechodnia (felietony i eseje). W tym czasie korespondował m.in. z Marią Dąbrowską.

Jego grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 107–I–29/30)^[3], urnę z prochami sprowadzono ze Szwajcarii w 1994 roku^[4].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Pielgrzym (Warszawa, 1924)
Pan Jowialski i jego spadkobiercy (1931)
Chimera jako zwierzę pociągowe (1933)
Nowe marzenia samotnego wędrowca (1935)
Pełnomocnictwa recenzenta (1938)
Europa w 1938–1939 (1939)
Dziennik podróży do Austrii i Niemiec (listopad-grudzień 1945) (Rzym, 1946)
Ziemia berneńska (La Terre bernoise, Genewa, 1954, wydanie polskie 1990, wznowienie 2012)
Eseje dla Kassandry (Paryż, 1961)
Od Berdyczowa do Rzymu (Paryż, 1971)
Listy z ziemi berneńskiej (Londyn, 1974)
Eseje (1984)
Szkice literackie (1988)
Listy do Jerzego Giedroycia (1991)
Zapiski dla zjawy (oryginał francuski: Notes pour une ombre suivi de Notes d’un voyage dans le Dauphiné) (2004)
W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie (2014, oprac. Andrzej Stanisław Kowalczyk)

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Złoty Krzyż Zasługi (17 listopada 1958)^[5]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Sylwia Majewska. Jerzy Stempowski. Szkic do portretu. „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”. 7, s. 90-91, 2003.
↑ Culture.pl: Jerzy Stempowski - Życie i twórczość. [dostęp 2023-10-15].
↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
↑ „Kultura” 1994 nr 11/566, s. 154.
↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 52, Nr 7 z 12 grudnia 1959.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jacek Hajduk, Fantazje mimowolnego podróżnika, Wojnowice 2016.
Pan Jerzy. Śladami niespiesznego przechodnia. Wspomnienia, szkice i artykuły o Jerzym Stempowskim, Warszawa 2005, Biblioteka „Więzi”, ISBN 83-88032-82-8.
Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Tower Press, 2000, s. 391.
Andrzej Stanisław Kowalczyk, Nieśpieszny przechodzień i paradoksy: rzecz o Jerzym Stempowskim, Wrocław 1997.

[1] Sylwia Majewska. Jerzy Stempowski. Szkic do portretu. „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”. 7, s. 90-91, 2003.

[2] Culture.pl: Jerzy Stempowski - Życie i twórczość. [dostęp 2023-10-15].

[3] Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.

[4] „Kultura” 1994 nr 11/566, s. 154.

[5] Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 52, Nr 7 z 12 grudnia 1959.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]