Jerzyk palmowy

Jerzyk palmowy
	Cypsiurus parvus
	(Lichtenstein, 1823)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	jerzykowate
Podrodzina	jerzyki
Plemię	Apodini
Rodzaj	Cypsiurus
Gatunek	jerzyk palmowy
Synonimy
	Cypselus parvus Lichtenstein, 1823;
	Cypselus parvus Lichtenstein, 1823;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania jerzyka palmowego oraz jerzyka skromnego (Madagaskar, Komory)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzyk palmowy^[3] (Cypsiurus parvus) – gatunek małego ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae). Zasiedla Afrykę Subsaharyjską oraz południowo-zachodnią część Półwyspu Arabskiego. Nie jest zagrożony.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek został opisany w 1823 roku przez niemieckiego lekarza, odkrywcę i zoologa Martina Lichtensteina pod nazwą Cypselus parvus. Okaz, na podstawie którego opisano gatunek, pochodził z Nubii^[4]^[5].

Jerzyk palmowy jest blisko spokrewniony z jerzykiem jaskółczym (Cypsiurus balasiensis), dawniej były one uznawane za ten sam gatunek^[4]. W 2019 roku z Cypsiurus parvus wydzielono dwa podgatunki zamieszkujące Madagaskar (gracilis) i Komory (griveaudi) do osobnego gatunku o nazwie jerzyk skromny (Cypsiurus gracilis)^[6]^[7].

Obecnie wyróżnia się 6 podgatunków Cypsiurus parvus^[7]^[8]:

C. p. parvus (Lichtenstein, 1823) – Senegal i Gambia do północnej Etiopii oraz południowo-zachodni Półwysep Arabski
C. p. brachypterus (Reichenow, 1903) – Sierra Leone do północno-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i Angoli, wyspy na Zatoce Gwinejskiej
C. p. myochrous (Reichenow, 1886) – południowy Sudan do północno-wschodniej RPA
C. p. laemostigma (Reichenow, 1905) – południowa Somalia do środkowego Mozambiku
C. p. hyphaenes Brooke, 1972 – północna Namibia i północna Botswana
C. p. celer Clancey, 1983 – południowy Mozambik do wschodniej RPA

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Jest to mały ptak, mierzy około 16 cm i waży 14 g^[9]. Ogólnie cały jest beżowobrązowy, z ciemniejszymi lotkami. Mocno rozwidlony ogon oraz spiczaste skrzydła.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Monogamiczny^[9]. Gniazduje zwykle na palmach, niekiedy także na strukturach zbudowanych przez człowieka (wysokich mostach, pod dachami i strzechami)^[10]. Składa 2 jaja w gnieździe zbudowanym z piór zlepionych śliną. Służy ona również jerzykom do przytwierdzenia gniazda do liścia i jaja do gniazda. W trakcie inkubacji jaja ułożone są pionowo. Po wykluciu młode wczepiają się pazurami w gniazdo, aż nauczą się latać.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jerzyk palmowy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity, lokalnie bardzo liczny. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako wzrostowy ze względu na poszerzenie zasięgu występowania tego gatunku spowodowane głównie sadzeniem palm Washingtonia robusta^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Cypsiurus parvus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Cypsiurus parvus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Apodini Olphe-Galliard, 1887 (1836) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-28].
↑ ^a ^b Chantler, P. & Kirwan, G.M.: African Palm-swift (Cypsiurus parvus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-08)].
↑ M.M. Lichtenstein M.M., Verzeichniss der Doubletten des Zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin, Berlin 1823, s. 58 (łac.).
↑ M.S.L. Mills, P. Boesman, N.J. Collar. Species limits in the African Palm Swift Cypsiurus parvus. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 139 (1), s. 75–82, 2019. DOI: 10.25226/bboc.v139i1.2019.a6. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Owlet-nightjars, treeswifts, swifts. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-28]. (ang.).
↑ D. Lepage: jerzyk palmowy Cypsiurus parvus. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2020-02-28].
↑ ^a ^b African Palm-Swift (Cypsiurus parvus, family: Apodidae). [w:] The Kruger National Park [on-line]. [dostęp 2010-07-07]. (ang.).
↑ G.M.G.M. Kirwan G.M.G.M., P.P. Chantler P.P., P.F.D.P.F.D. Boesman P.F.D.P.F.D., African Palm Swift Cypsiurus parvus, version 1.2, [w:] Birds of the World (red. G.M. Kirwan) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-11-30] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jenni Bruce, Caren McGhee, Luba Vangelova, Richard Voght, Przemysław Chylarecki (tłum.): Encyklopedia zwierząt świata, tom 3: Ptaki (dodatek do „Gazety Wyborczej”). T. 3. 2009, s. 275. ISBN 978-83-7552-605-9.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Cypsiurus parvus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Cypsiurus parvus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Apodini Olphe-Galliard, 1887 (1836) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-28].

[hbwa-4] Chantler, P. & Kirwan, G.M.: African Palm-swift (Cypsiurus parvus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-08)].

[oryg-5] M.M. Lichtenstein M.M., Verzeichniss der Doubletten des Zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin, Berlin 1823, s. 58 (łac.).

[Mills2019-6] M.S.L. Mills, P. Boesman, N.J. Collar. Species limits in the African Palm Swift Cypsiurus parvus. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 139 (1), s. 75–82, 2019. DOI: 10.25226/bboc.v139i1.2019.a6. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Owlet-nightjars, treeswifts, swifts. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-28]. (ang.).

[avibase-8] D. Lepage: jerzyk palmowy Cypsiurus parvus. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2020-02-28].

[kp-9] African Palm-Swift (Cypsiurus parvus, family: Apodidae). [w:] The Kruger National Park [on-line]. [dostęp 2010-07-07]. (ang.).

[botw-10] G.M.G.M. Kirwan G.M.G.M., P.P. Chantler P.P., P.F.D.P.F.D. Boesman P.F.D.P.F.D., African Palm Swift Cypsiurus parvus, version 1.2, [w:] Birds of the World (red. G.M. Kirwan) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-11-30] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]