Jezioro Góreckie
52°15′46″N 16°47′53″E/52,262778 16,798056.jpg)
| |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
64,9-66,3 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
92,0-104,1 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Objętość |
9340,0 tys. m³ |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody |
słaby stan ekologiczny (2013)[2] |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie gminy Stęszew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |
| 52°15′46″N 16°47′53″E/52,262778 16,798056
| |
.jpg)
Jezioro Góreckie – jezioro w woj. wielkopolskim, w pow. poznańskim, w gminie Stęszew, leżące na terenie Pojezierza Poznańskiego. Stanowi jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz najpopularniejszy cel wycieczek turystycznych w Parku[3].
Opis ogólny[edytuj | edytuj kod]
Jest to jezioro rynnowe (jedno z trzech w rynnie górecko-budzyńskiej), położone w centralnej części Wielkopolskiego Parku Narodowego. Powstało w czasie recesji ostatniego lądolodu skandynawskiego, jak pokrył obszar Wielkopolski[4].
W systemie gospodarki wodnej jest jednolitą częścią wód powierzchniowych o kodzie PLLW10141 i typie 2a (jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane) i leży na obszarze dorzecza Odry[5].
Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, stoki strome, w około 60% porośnięte lasami, a zlewnia asymetryczna względem misy - rozciąga się przede wszystkim na północ i wschód od akwenu[4]. Kształt jeziora przypomina literę "L" (w północnej części przebieg równoleżnikowy, w południowej południkowy). Na jeziorze znajdują się dwie wyspy: mniejsza Kopczysko i większa Wyspa Zamkowa[6], z ruinami romantycznego zamku Klaudyny Potockiej z Działyńskich.
Z jeziora wypływa okresowy strumień łączący Jezioro Góreckie z Jeziorem Dymaczewskim.
Akwen zasilany jest wodami opadowymi, wodami podziemnymi poziomu wodonośnego międzyglinowego górnego i poziomu wodonośnego wielkopolskiej doliny kopalnej (dominuje to trzecie źródło)[4].
Dane morfometryczne[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 92,0 ha[7] do 104,1 ha[1]. Zwierciadło wody położone jest na wysokości 64,9 m n.p.m.[7] lub 66,3 m n.p.m.[1] Średnia głębokość jeziora wynosi 9,0 m[1], natomiast głębokość maksymalna 17,2 m[1]. Długość linii brzegowej to 8300 m[8].
Naturalna płycizna, która przebiega w poprzek misy jeziornej na wysokości Wyspy Zamkowej, dzieli akwen na dwa baseny - południowy i północno-zachodni[9]. Południowy charakteryzuje się brzegami o stromych spadach i większą głębokością, która na prawie ⅓ obszaru waha się w granicach od 10 do 15 m (istnieją tu dwa siedemnastometrowe głęboczki). Basen północno-zachodni jest natomiast znacznie bardziej płytki (średnia głębokość waha między 5, a 10 m przy maksymalnej 12 m)[3].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Akwen jest przedmiotem licznych badań naukowych od 1928. W latach 1935-1938 badał go z użyciem krążka Secchiego prof. Gabriel Brzęk. Badania czystości wód w latach 1974-1975, przeprowadził zespół kierowany przez Izabelę Dąmbską, a w latach 1992-1993 zespół Jerzego Zerbego[3]. W 1995, w związku z pogarszającym się stanem wód, wprowadzono całkowity zakaz kąpieli w jeziorze[4]. Część Jeziora Góreckiego stanowi obszar ochrony ścisłej. W oparciu o badania przeprowadzone w 2005 wody jeziora zaliczono do III klasy czystości[7]. Na podstawie badań z roku 2013 stan ekologiczny wód jeziora sklasyfikowano jako słaby, o czym zadecydowała IV klasa fitoplanktonu. Stan makrofitów był wówczas umiarkowany, a normy dobrego stanu przekraczała m.in. zawartość azotu całkowitego. W tym samym roku żadna z badanych substancji priorytetowych nie przekroczyła norm dobrego stanu chemicznego[2]. Od grudnia 2009 na jeziorze pracuje aerator pulweryzacyjny z napędem wietrznym[10].
W obrębie roślin wodnych i szuwaru wyróżniono jedenaście zbiorowisk roślinnych w randze zespołu, reprezentujących dwie klasy fitosocjologiczne: Potametea i Phragmitetea australis[4]. Na łąkach zachodniego brzegu odkryto w latach 50. XX wieku stanowisko ślimaka – Truncatellina costulata (poczwarówka żeberkowana). Było to jego jedyne stanowisko w okolicach Poznania. Wyginęła doszczętnie (przed 1955) kaldezja dziewięciornikowata, występująca w strefie brzegowej akwenu. W wodach jeziora wykryto natomiast rzadkie rdestnice – włosowatą i nitkowatą, jak również makroglon – Lychnothamnus barbatus[11].
W 2007 stwierdzono w akwenie wysokie wartości koncentracji chlorofilu-a (11,30-72,22 µg dm-3) oraz biomasy fitoplanktonu (1,90-36,50 mg dm-3). Zbiorowisko fitoplanktonu było wówczas zdominowane przez sinice, a w szczególności przez Aphanizomenon flos-aquae, Planktothrix agardhii, Pseudanabaena limnetica i Limnothrix redekei. Inne wykryte w jeziorze gatunki sinic to Anabaena flos-aquae i Limnothrix redekei. Żyją tu też m.in. zielenice: Elakatothrix spirochroma, Chlamydomonas globosa, Oocystis lacustris, Treubaria triappendiculata, Oocystis rhomboides, Monoraphidium contortum, złotowiciowce Erkenia subaequiciliata, kryptofity: Cryptomonas marssonii, Cryptomonas reflexa, Rhodomonas minuta, Cryptomonas rostrata, Chroomonas acuta i bruzdnice: Peridiniopsis berolinense i Peridiniopsis polonicum[4]. W wodach jeziora odkryto bakteriofaga ΦAGATE infekującego bakterie Bacillus pumilus, który okazał się być przedstawicielem nowego, nie znanego wcześniej gatunku[12].
Badania roślinności wodnej i szuwarowej wykazały wysoki poziom trofii wód jeziora[4].
Na brzegach akwenu rośnie kilka drzew pomnikowych, zwłaszcza od strony Jezior. Na brzegu południowo-zachodnim (tzw. Ogrodowiec) rośnie dąb szypułkowy o dwóch zrośniętych gałęziami pniach (obwody 530 i 360 cm)[9].
W okresie jesiennych przelotów ptactwa, akwen gromadzi tysiące osobników gęgawy, nurogęsi[9], gęsi zbożowej i białoczelnej[4].
Otoczenie i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Nad jeziorem lub w bezpośrednim jego otoczeniu znajdują się: Muzeum Przyrodnicze Wielkopolskiego Parku Narodowego, Głaz Izabeli Dąmbskiej, Stacja Ekologiczna UAM, Głaz Franciszka Jaśkowiaka i obszar ochrony ścisłej Grabina. Wzdłuż południowego i północno-wschodniego brzegu prowadzi 
czerwony szlak pieszy nr 186 z Osowej Góry do Puszczykówka[13].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Jezioro Góreckie -
Zamek Klaudyny Potockiej na Jeziorze Góreckim -
Zamek Klaudyny Potockiej na Jeziorze Góreckim zimą -
Aerator pulweryzacyjny na akwenie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f według IRŚ za Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 552. ISBN 83-232-1732-7.
- ↑ a b Ocena stanu jednolitych części wód jezior w latach 2011-2016 [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
- ↑ a b c Tadeusz Sobczyński, Tomasz Joniak, Co zagraża ekosystemowi Jeziora Góreckiego?, w: Wielkopolski Park Narodowy w badaniach przyrodniczych, Poznań–Jeziory, 2009
- ↑ a b c d e f g h Aleksandra Pełechata, Barbara Walna, Mariusz Pełechaty, Lech Kaczmarek, Przemysław Ossowski, Michał Lorenc, Sezonowa dynamika zbiorowiska glonów i sinic planktonowych Jeziora Góreckiego na tle cech fizyczno-chemicznych wód powierzchniowych i stopnia rozwoju makrofitów, w: Wielkopolski Park Narodowy w badaniach przyrodniczych, Poznań–Jeziory, 2009
- ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 listopada 2022 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (Dz.U. z 2023 r. poz. 335)
- ↑ Geoportal.gov.pl [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2017-04-10].
- ↑ a b c Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 552. ISBN 83-232-1732-7.
- ↑ Jerzy Siepak, Lubomira Burchardt, Mariusz Pełechaty, Artur Osowski, Badania hydrochemiczne na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, UAM, Poznań, 1999, s.9 ISBN 83-908178-4-5
- ↑ a b c Paweł Anders, Krzysztof Kasprzak, Beata Raszka, Wielkopolski Park Narodowy, Wydawnictwo WBP, Poznań, 1999, s. 32, ISBN 83-85811-71-0
- ↑ Aerator [online].
- ↑ Jarosław Urbański, Wielkopolski Park Narodowy, PWN, Poznań, 1955, s.35,87,109
- ↑ Jakub Barylski, Charakterystyka nowo odkrytego bakteriofaga ΦAGATE wyizolowanego z wody i osadów Jeziora Góreckiego, UAM, Poznań, 2012, s. 105
- ↑ Wielkopolski Park Narodowy, mapa turystyczna, Cartomedia, Poznań, 2012, ISBN 978-83-7445-150-5
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Opis ruin na Wyspie Zamkowej
- Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Narodowy koło Poznania” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa
| Obszary ochrony ścisłej |
|
|---|---|
| Jeziora | |
| Inne obiekty na terenie parku | |
| Szlaki turystyczne |
