Jeżyna popielica
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Species plantarum, edition 1; 1753 493 1753[1] | |
Jeżyna popielica Rubus caesius L.[3] (ostrężyna, popielica[4]) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji[5]. W Polsce jest pospolity[6]. Jedna z nielicznych jeżyn stosunkowo łatwa do rozpoznania i dlatego popularna. Nazwa jest jednak często nadużywana i podawana w odniesieniu do innych jeżyn z podrodzaju Rubus.
Morfologia
- Pokrój
- Krzew o wysokości 0,5-2 m. Pędy w całkości kolczaste, czołgające się lub wspinające[6].
- Łodyga
- Pędy płonne (roczne), obłe, proste, cienkie, nagie lub słabo owłosione, woskowato oszronione, o prostych kolcach, pokryte gruczołkami na trzoneczkach, zielne sinawe. Dwuletnie, częściowo zdrewniałe u podstawy, rozgałęziają się, kwitną i owocują[7].
- Liście
- 3- listkowe o listkach eliptycznych, niekiedy klapowanych, brzegiem wcinano-piłkowanych, czasami wrębnych lub klapowanych. Przylistki wąskolancetowate[7].
- Kwiaty
- Białe, szerokie, pomięte, mniej lub bardziej gruczołowate, tworzące baldachogrona lub grona. Kielich kutnerowato omszony, o wygiętych działkach, płatki korony podługowate, na szczycie wycięte. Na owocu działki są wyciągnięte w długi koniec. Są ogruczolone, na owocu zwrócone do góry. Pręciki o tej samej długości co słupek[7][6].
- Owoce
- Złożony z dużych i nielicznych pestkowców. Zrośnięte owocki tworzą nibyowoc, nazywany jeżyną. W przeciwieństwie do malin pełny, gdyż odpada z częścią rozrośniętego dna kwiatowego. Podobnie jak pędy owoc jest niebieskawo oszroniony (stąd nazwa gatunkowa – popielica od popielatego koloru owoców)[7]. W smaku kwaśny.
Biologia i ekologia
Nanofanerofit, chamefit. Siedlisko: lasy aluwialne, zwłaszcza łęgi wierzbowe, wierzbowo-topolowe i w zbiorowiskach dla nich zastępczych, zarośla i przydroża, zwłaszcza w miejscach bogatych w związki azotu, na siedliskach świeżych. Kwitnie od maja do września[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea, a odmiana var. dunensis dla związku zespołów (All.) Salicion arenariae[8].
Tworzy mieszańce z maliną właściwą (R. idaeus L.) oraz z licznymi innymi gatunkami[7].
.jpg) |
.jpg) |
 |
 |
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Ma podobne własności lecznicze, jak jeżyna fałdowana. W medycynie ludowej liście i owoce jeżyny były wykorzystywane już w starożytności[9].
- Surowiec zielarski: Liść – Folium Rubi caesii, "owoc" – Fructus rubi caesii. Liście zawierają garbniki, flawonoidy, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, witaminę C, witaminę B, witaminę P, inozyt, pektyny[9].
- Działanie. Liście regulują przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, grzybobójcze, ściągające, napotne, wykrztuśne, moczopędne i przeciwcukrzycowe. Suszone owoce wykorzystuje się podobnie jak owoce maliny w stanach podgorączkowych i jako środek wypotny[9].
- Inne zastosowania
- Świeże owoce można wykorzystywać zaraz po zebraniu jako dodatek do ciast i deserów, wytwarzać z nich koktajle i galaretki. Wykonuje się z nich także przetwory: soki, konfitury, dżemy i kompoty[9].
- Z owoców wytwarza się nalewki i wina. W smaku przypominają szlachetne wina hiszpańskie. Zalecany okres leżakowania – 2 lata[9].
- Z młodych, suszonych lub przefermentowanych liści można sporządzać herbatę[9].
- Suszone owoce są składnikim niektórych herbat owocowych[9].
- Z młodych pędów, iści i korzeni dawniej wytwarzano żółty barwnik[9].
Przypisy
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-09-11].
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-01-23]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Janina Szaferowa: Poznaj 100 roślin. Klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970, s. 40.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
- ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c d e Władysław Szafer: Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-0587-2.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b c d e f g h Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.