Józef Lewoniewski

Józef Lewoniewski
	kapitan pilot
Data i miejsce urodzenia	20 marca 1899 ; Petersburg
Data i miejsce śmierci	11 września 1933 ; we wsi Zasurskoje koło Jadrina, pod Kazaniem
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Czerwona; Wojsko Polskie; Siły Powietrzne RP
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; wojna polsko-bolszewicka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 24 mar 2018, była oparta na tej wersji.

Józef Lewoniewski (ur. 20 marca 1899 w Petersburgu, zginął 11 września 1933 we wsi Zasurskoje koło Jadrina pod Kazaniem) – polski lotnik wojskowy i sportowy, kapitan pilot Wojska Polskiego, inżynier.

Życiorys

Rodzice Józefa Lewoniewskiego (matka Teofila z Biziuków^[1], ojciec Aleksander) pochodzili z Sokółki. W 1898 wyjechali do Petersburga w poszukiwaniu pracy. Starszy syn państwa Lewoniewskich, Józef urodził się w Rosji (Petersburg). Tam też ukończył gimnazjum (1917) i wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Petersburskiego. Powołany z innymi kolegami-studentami do Armii Czerwonej (służył w niej do 1918), przerwał studia. Z powodu choroby został zwolniony ze służby wojskowej, zaś w maju 1919 przybył do Polski i wstąpił do 1 pułku szwoleżerów. W sierpniu 1920 otrzymał przydział do grudziądzkiej Szkoły Podchorążych Kawalerii. Po jej ukończeniu, jako podchorąży, został przeniesiony do 11 pułku ułanów, gdzie uzyskał awans na podporucznika. Od grudnia 1922 służył w 3 pułku strzelców konnych. W sierpniu 1924 ukończył wojskową Szkołę Pilotażu w Bydgoszczy, uzyskując stopień porucznika i specjalność pilota. Przydzielony do warszawskiego 1 Pułku Lotniczego pełnił służbę młodszego oficera w 18 Eskadrze. Od listopada 1926 szkolenie kontynuował we Francji. Po powrocie służył w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie jako pilot myśliwski. W 1928 pełnił służbę w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie.

W lipcu 1930 Lewoniewski wziął udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930 na samolocie PWS-51 (rej. SP-ADC), lecz 28 lipca musiał się wycofać na skutek awarii przewodu olejowego, uszkadzając samolot przy przymusowym lądowaniu^[2]. W dniach 24 września – 6 października zajął 4 miejsce samolotem PWS-52 w III Krajowym Konkursie Awionetek. Wysunął następnie pomysł przeróbki PWS-52 na samolot rajdowy do lotu dookoła świata. 15 sierpnia 1931 na zmodyfikowanym PWS-52, ze zwiększonym maksymalnie do 760 l zapasem paliwa, wykonał lot dookoła Polski bez lądowania, z jednym pasażerem, pokonując 1755 km w 12 godzin 35 minut. 1 września 1931 wykonał na nim lot z Warszawy do Salonik i z powrotem (2700 km). Miał to być lot bez lądowania, lecz z powodu awarii iskrownika lądował dwukrotnie, na Węgrzech i w Grecji. Z powodu braku funduszy wytwórni PWS zrezygnowano z użycia samolotu do lotu dookoła świata^[3]. W 1932 pełnił służbę w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od marca 1933 Lewoniewski był pilotem doświadczalnym Stacji Doświadczalnej Płatowców Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie.

11 września 1933 Józef Lewoniewski podjął z ppłk. obs. Czesławem Filipowiczem próbę pobicia międzynarodowego rekordu długości lotu w linii prostej bez lądowania dla samolotów turystycznych I kategorii (w 1929 ustanowionego przez pilota Lalouetta) , na trasie Warszawa - Kazań – Swierdłowsk – Omsk (3400 km) oraz ewentualnie – Krasnojarsk (4600 km), na specjalnie przerobionym samolocie PZL.19 (m.in. dodanie dodatkowych zbiorników z paliwem) ze znakami SP-AHH. Po starcie z lotniska Okęcie i ośmiu i pół godzinach lotu, w wyniku silnej turbulencji w chmurach, doszło do przeciągnięcia i wejścia w niezamierzony korkociąg. Samolot udało się wyprowadzić z korkociągu tuż nad ziemią, jednak maszyna zahaczyła skrzydłem o ziemię i rozbiła się we wsi Zasurskoje koło miejscowości Jadrino pod Kazaniem. Pilot Józef Lewoniewski zginął, a Czesław Filipowicz został lekko ranny^[4]^[5]. Zbiegiem okoliczności, wypadek miał miejsce dokładnie rok po wypadku śmiertelnym Żwirki i Wigury. Do wypadku mogła się przyczynić cecha samolotu PZL.19 jaką była mała stateczność w ślizgu i przesunięty do tyłu środek masy (w wyniku zabudowy dodatkowych zbiorników z paliwem) - co zmniejszało zapas stateczności podłużnej.

Józef Lewoniewski był rodzonym bratem Zygmunta Lewoniewskiego (1902-1937), lotnika radzieckiego, znanego z akcji pomocy rozbitkom parowca Czeluskin i z dalekodystansowych przelotów na samolocie ANT-25, który poniósł śmierć podczas próby przelotu nad biegunem północnym. Józef Lewoniewski był żonaty od 1932 z Aliną Rzyszczewską, Wicemiss Polonia 1929.

Awanse

porucznik - ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1922
kapitan - 12 marca 1933 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 30. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych

Odznaczenia

Przypisy

↑ Życiorysy poległych lotników. W: Adam Popiel: Pamięci poległych lotników 1933-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 41-42. ISBN 83-206-0613-6.
↑ A. Glass, op.cit., s.187
↑ A. Glass, op.cit., s.189-190
↑ A. Glass, op.cit., s. 243-244
↑ Sytuacje niebezpieczne podczas prób w locie i demonstrowania sprzętu lotniczego – cz. 1. „Polska Technika Lotnicza”, s. 4, Nr 6 / 2010.

Bibliografia

Andrzej Glass, Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939, Warszawa, WKiŁ, 1977
Marian Romeyko (red), Polska lotnicza, Warszawa 1937
Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924
Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928
Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932
niebieskaeskadra.pl. [dostęp 18 października 2014]. (pol.).

Linki zewnętrzne

NAC - Józef Lewoniewski, pogrzeb. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).

[1] Życiorysy poległych lotników. W: Adam Popiel: Pamięci poległych lotników 1933-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 41-42. ISBN 83-206-0613-6.

[2] A. Glass, op.cit., s.187

[3] A. Glass, op.cit., s.189-190

[4] A. Glass, op.cit., s. 243-244

[5] Sytuacje niebezpieczne podczas prób w locie i demonstrowania sprzętu lotniczego – cz. 1. „Polska Technika Lotnicza”, s. 4, Nr 6 / 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]