Język awarski
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
{{{klasyfikacja}}} | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| UNESCO | 2 wrażliwy↗ | ||||||
| Ethnologue | 3 środek szerszej komunikacji↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | av | ||||||
| ISO 639-2 | ava | ||||||
| ISO 639-3 | ava | ||||||
| IETF | av | ||||||
| Glottolog | avar1256 | ||||||
| Ethnologue | ava | ||||||
| GOST 7.75–97 | ава 014 | ||||||
| WALS | ava | ||||||
| SIL | AVA | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język awarski (aw. МагIарул мацI) – jeden z języków kaukaskich, używany przez Awarów, głównie na obszarze Dagestanu, w pewnej liczbie także na pozostałym obszarze Federacji Rosyjskiej oraz na terenie Azerbejdżanu, Gruzji i Turcji. Awarski należy do zespołu awaro-didojskiego, tworzącego podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
Język ten używany, według różnych szacunków, przez ok. 556 tys. osób (1989 r.) do ponad 650 tys. Głównymi użytkownikami tego języka są Awarowie, jest on także wykorzystywany jako lingua franca oraz język literacki dla wielu dagestańskich plemion, których języki nie wykształciły normy pisanej.
Wyróżnia się kilka głównych dialektów języka awarskiego oraz drobniejsze gwary lokalne. Podstawowy ich podział polega na przeciwstawieniu sobie dialektów północnych i południowych.
Podstawą języka literackiego stał się tzw. bolmac (awar. болмац), ponaddialektalna norma, spontanicznie wykształcona dla potrzeb porozumiewania się użytkowników różnych dialektów awarskich. W tym właśnie wariancie języka powstało najwięcej dzieł ustnej literatury ludowej. Początki piśmiennictwa w języku awarskim sięgają XV w., kiedy to zaczęto zapisywać alfabetem arabskim, teksty przeznaczone głównie do celów religijnych. W późniejszym czasie (XVII-XIX w.) zapisywano także awarskie teksty niereligijne, takie jak np. pieśni ludowe, bajki, opowieści. Prace nad stworzeniem współczesnego awarskiego języka literackiego rozpoczęto na przełomie XIX i XX w., choć intensywniejszy rozwój datuje się dopiero na lata dwudzieste XX w. Początkowo, od 1928 r. awarski był on zapisywany alfabetem łacińskim, później jednak (1938 r.), na mocy państwowych decyzji wprowadzono jako obowiązujący alfabet cyrylicę, opartą na rosyjskiej.
Język awarski należy dziś do najlepiej rozwiniętych literackich języków Dagestanu. Po awarsku ukazują się gazety codzienne, publikuje się literaturę piękną, opracowania naukowe (poświęcone głównie kulturze ludowej Awarów, obyczajom, literaturze). Język ten jest nauczany na poziomie podstawowym, średnim oraz wyższym jako oddzielny przedmiot.
Oprócz swego własnego języka, większość Awarów dagestańskich doskonale zna także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej.
Pierwsze materiały naukowe dotyczące języka awarskiego opublikowano w XVIII w., choć poważniejsze i pełniejsze prace wyszły dopiero w drugiej połowie XIX w., opublikowane przez Piotra Uslara i Franza Antona Schiefnera.
Liczebniki
| 1 | цо | co |
| 2 | кIиго | kʼigo |
| 3 | лъабго | łabgo |
| 4 | ункъо | unqʼo |
| 5 | щуго | ššugo |
| 6 | анлъго | anłgo |
| 7 | анкьго | anƛʼgo |
| 8 | микьго | miƛʼgo |
| 9 | ичIго | ičʼgo |
| 10 | анцIго | ancʼgo |
Przykładowe zwroty
| Cześć (do mężczyzny) | ВорчӀами! | Worčʼami! |
| Cześć (do kobiety) | ЙорчӀами! | Jorčʼami! |
| Cześć (do grupy osób) | РорчӀами! | Rorčʼami! |
| Jak się masz? | Щиб хӀal бугеб? | Ššib ħal bugeb? |
| Jak się nazywasz? | Дуда цӀа щиб? | Duda cva ššib? |
| Ile masz lat? | Чан сон дур бугеб? | Čan son dur bugeb? |
| Dokąd idziesz? | Киве мун унев вугев? | Kiwe mun unew wugew? |
| Przepraszam | ТӀа лъугьа! | Tʼa łuha! |