Kębliny

Kębliny

wieś
Dwór i fragment parku w Kęblinach – obecnie ośrodek stowarzyszenia Monar
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	zgierski
Gmina	Zgierz
Wysokość	145 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	366
Strefa numeracyjna	42
Kod pocztowy	95-001
Tablice rejestracyjne	EZG
SIMC	0416960
Położenie na mapie gminy wiejskiej Zgierz Kębliny
Położenie na mapie Polski Kębliny
Położenie na mapie województwa łódzkiego Kębliny
Położenie na mapie powiatu zgierskiego Kębliny
51°55′58″N 19°30′03″E

Kębliny – wieś sołecka w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie zgierskim, w gminie Zgierz. W latach 1975–1998 podlegała administracyjnie pod ówczesne województwo łódzkie. Nazwa pochodzi od staropolskiego słowa kębło – gniazdo, leże, legowisko (zwłaszcza zajęcy). Niektórzy wiążą pochodzenie nazwy z nazwiskiem Kembel lub Kombel, pojawiającym się w dokumentach z końca XIV w.

Położenie

Wieś położona jest 12 km na północ od Zgierza, na północnej krawędzi Wyżyny Łódzkiej nad Moszczenicą, jedną z czystszych rzek powiatu zgierskiego, tworzącej tu liczne meandry, typowych dla małych rzek nizinnych. Wieś i jej okolice leżą w obszarach chronionego krajobrazu.

Lewy brzeg Moszczenicy sąsiaduje z Lasem Kęblińskim (albo Szczawińskim), w którym wyznaczono rezerwat Grądy nad Moszczenicą ([1]) o powierzchni 46 ha. Las Kębliński jest lasem mieszanym, z licznymi starymi bukami i dębami (tzw. kwaśna buczyna niżowa). W Lesie Kęblińskim do niedawna rósł potężny, zabytkowy dąb (o obwodzie pnia 364 cm), o którym mówiono, że Rosjanie powiesili na nim kilku powstańców z 1863 r. po przegranej bitwie pod Dobrą (ok. 10 km na wschód). Na południowym skraju lasu w odległości 5 km przebiega autostrada A2 (E30) Nowy Tomyśl – Stryków, a przez samą wieś biegnie droga wojewódzka nr 708 Ozorków – Brzeziny.

Dzieje

W pobliżu wsi znajduje się neolityczne stanowisko archeologiczne odkryte przez Władysława Kasińskiego (1917–1944). Znaleziono także ślady po tzw. mielerzach, w których w średniowieczu przygotowywano węgiel drzewny do wytopu żelaza w tzw. kuźnicach.

Pierwsza wzmianka o wsi Kambliny pochodzi z 1520 r. i informuje, że wchodziła ona w skład parafii Gieczno (7 km na północ od Kęblin). W tym czasie właścicielami Kamblin i pobliskiego Besiekierza byli Besiekierscy, a później Gomolińscy. Nazwa wsi Kębliny jest wymieniona w dokumencie z 1793 r. o ustanowieniu powiatu zgierskiego. W XIX w. była wsią folwarczną. Na początku XIX w. Kębliny należały do Józefa Brochockiego, który sprzedał je w 1802 r. Antoniemu Grodzińskiemu. W 1822 r. majątek nabył Roch Trzciński. W 1846 r. na mocy działów rodzinnych właścicielem został Ignacy Urbankowski. Majątek ten skonfiskowały władze rosyjskie, ponownie jednak został on nabyty przez rodzinę Urbankowskich, którzy wybudowali w 1840 r. parterowy murowany dwór (kilkakrotnie przebudowywany) o typowej konstrukcji dworów polskich. Dwór mieści się w parku, założonym w końcu XIX w. W 1896 r. majątek nabyła rodzina Olszewskich.

Walory krajobrazowe wsi już w latach 30. XX w. przyciągały mieszkańców Łodzi i Zgierza, którzy zakładali w niej swoje letnie domy. Z tego okresu zachowały się dwa takie obiekty, obecnie odrestaurowane przez prywatnych właścicieli, m.in. modernistyczna willa łódzkiego fabrykanta Brunona Biedermanna z 1938 r. wyłożona ciekawymi majolikami. W 1938 r. tereny nad Moszczenicą wykupili właściciele francuscy, którzy chcieli tam wybudować sanatorium, ale plany ich przerwała II wojna światowa.

Obelisk upamiętniający bitwę pod Kęblinami

Podczas wojny obronnej Polski w 1939 r., w przededniu bitwy nad Bzurą, w nocy z 7 na 8 września w okolicy wsi toczyły się krwawe walki z udziałem pododdziałów 28 pułku Strzelców Kaniowskich z 10 Dywizji Piechoty i Kresowej Brygady Kawalerii Wojska Polskiego. Przedzierając się w kierunku północnym do miejsca koncentracji w odległym o 8 km Koźlu, jednostki te napotkały pododdziały niemieckiej 24 Dywizji Piechoty, z którymi stoczyły całonocny bój (upamiętniony obeliskiem). Zginęło wtedy i zmarło od ran od 150 do 200 polskich żołnierzy (170 mogił polskich żołnierzy – w większości nieznanych – znajduje się na cmentarzu w pobliskiej wsi Biała). W wyniku tej bitwy czasowo wyparto Niemców z zajętego przez nich folwarku i udało się otworzyć drogę dla pozostałych pododdziałów polskich.

11 września 1939 wkraczające oddziały Wehrmachtu do wsi Jasionka i Kębliny zamordowały 11 osób (nazwiska ofiar zostały ustalone).

W 1940 r. przesiedlony Estończyk van Balten otrzymał Kębliny jako rekompensatę straconego w Estonii majątku. Jego żona zatrudniała w dworze licznych Polaków. Kębliny znajdowały się w pobliżu granicy pomiędzy Generalnym Gubernatorstwem i Krajem Warty (Warthegau) i były miejscowością, w której przerzucano nielegalnie przez granicę wielu Polaków.

Po wojnie dwór przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, a od 1992 r. znajduje się tam ośrodek Stowarzyszenia Monar. Naprzeciw dworu znajduje się stara murowana kuźnia zbudowana na początku XIX w. o ciekawej architekturze (ryzalit frontowy i ganek, a w narożach podparta przyporami).

Obecnie wieś ma charakter letniskowo-rolniczy, znajduje się w niej ok. 50 gospodarstw (zamieszkiwanych przez 290 stałych mieszkańców) i ponad 1000 działek rekreacyjnych, sklepy, punkt felczerski, Ochotnicza Straż Pożarna, dom parafialny, betoniarnia, tartak, stadnina koni, a także zakład przetwórstwa owoców produkujący soki i wino owocowe. Ze względu na dogodne warunki komunikacyjne z Łodzią i Zgierzem we wsi osiedla się na stałe coraz większa liczba mieszkańców tych miast. W 1999 r. założono wodociągi, pobierające wodę z odwiertu z głębokości 190 m z warstw oligoceńskich. W pobliżu wsi wytyczono szlaki rowerowe.

Wieś jest obsługiwana przez urząd pocztowy we wsi Biała i leży w granicach parafii Biała (4 km na południowy zachód, kod pocztowy 95-001).

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisany jest obiekt:

• park dworski, k. XIX, nr rej.: A/291 z 20.12.1983