Kalendarium Boisk

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Boiska – wieś 5 km na N od Solca nad Wisłą, na lewym brzegu Wisły; ok. 60 km na NE od klasztoru, 4 km na W od Braciejowic, położona w 1380 w powiecie radomskim [1], ale w latach 1538 i 1540 powiat sandomierski [2] 1827 powiat opatowski (Tabela 131); 1470 – 80 parafia Solec (Długosz L.B. II 574).

Nazwy patronimiczne wsi[edytuj | edytuj kod]

W roku 1380 „Boiszka”, 1391n. „Boyska”, 1454 „Boÿszka”, 1470-80 „Bogyska”, „Boyska”, 1510, 1540, 1569, 1570, 1577 „Boÿska”, 1517 „Boyska”, 1538, 1553n. „Bogiska”, „1576” „Boÿszka”, „1650” – „Boiska”, w „Boiskach”, o mieszkańcach „Boiszczanie”, do „Boiska”, 1660 „Boiska”[3][4][5][6].

Opis granic, topografia[edytuj | edytuj kod]

Otoczenie Boisk na mapie Perthées'a
Wiodą one od narożnicy między Boiskami, Białobrzegami i miastem Solec wzdłuż 9 kopców i 4 znaków krzyża na drzewach przez bór „Brins” ponad oranym łęgiem, drogą z Boisk do Świesielic, wzdłuż 2 kopców i 3 znaków krzyża do nowo wykarczowanej roli, gdzie usypano nowy kopiec, dalej wzdłuż 9 kopców do drogi publicznej z Solca do Janowca, gdzie poddani z Białobrzegów oskarżeni zostali o zniszczenie granic klasztornych.
Za nią 4 kopce wiodą do rowu Zimny Dół i do Wisły (Istula), dawniej znanej jako Przeria (Przyrya), która stanowi granicę między królewską wsią Jarnołtowice należącą do tenuty soleckiej, a wsiami Goszcza, Braciejowice i Zakrzów klasztoru świętokrzyskiego, tu też umieszczono narożnicę[7].
  • 1660-4 – Wola Solecka graniczy „po jednej stronie od kopanego rowu idąc końcami Baranowa aż do kopców (tu opis przerwany) , także w koniec boru idą oo. świętokrzyskich do wsi Boisków należących, z drugiej strony schodzą się z borem miasta Solec” do Lipska[8] z gruntem Grabowiec wsi Jarnołtowice (obecnie wieś Grabowiec), który „consistit za Wisłą przy lesie jaruntowiczkim, z jednej strony graniczy z lasem oo. świętokrzyskich do Boisk należącym, w ostatku Wisła z 2 stron oblewa” (ib. 185), graniczy też z łanem wójtowskim na przedmieściu Solca[9].
  • 1680, 1780 – następuje rozgraniczenie dóbr klasztoru świętokrzyskiego obejmujące: Boiska, Goszcza, Braciejowice i Głodno od Solca, Woli Soleckiej, Kamienia i Janiszowa[10].
  • 1789 – Boiska graniczą od zachodu z Wolą Solecką [11], zaś Kępa Boiska (dziś nie znajdujemy na mapie) graniczy z wsią Kamień [12].

Kalendarium własności, obciążenia i przywileje ekonomiczne[edytuj | edytuj kod]

Wieś stanowi własność szlachecką, od 1459 r. klasztoru świętokrzyskiego.

  • 1380, 1391, 1459 porównaj z Goszcza.
  • 1437 – znany jest Jan z Boisk[13].
  • 1470-80 – własność klasztoru świętokrzyskiego, 7 łanów kmiecych, karczma z rolą. Kmiecie płacą po 18 gr czynszu, dają po 30 jaj, 2 koguty, 1 serze, nie dają sepu, pracują po 1 dniu tyg. własnym wozem lub pługiem, odrabiają obie powaby 2 kosiarzami i 2 kosami, karczmarz płaci 18 gr czynszu, nie pracuje (Długosz L.B. III 241; II 574);
  • 1510 – pobór z 2,5 łana[14].
  • 1529 – wieś należy do stołu konwentu, daje 10 gr czynszu[15].
  • 1538, 1540 – z Goszczy i Boisk łącznie pobór z 3 łanów[2].
  • 1569, 1576 – dzierżawca Piotr Kowalski (dzierżawił także część Braciejowic) daje pobór z 1,5 ł. [16][17].
  • 1570 – własność opata, pobór z 1,5 łana i karczmy[18].
  • 1577 – starosta solecki daje pobór z 1,5 łana [19]
  • 1650 – konwent świętokrzyski daje pobór z 17 domów i 1,5 łana[20].
  • 1651 – należy do stołu konwentu, dwór (o ile istniał), 6 kmieci, 6 kmieci półrolych, 4 zagrodników, 6 chałupników, 5 komorników, karczma. Wszyscy płacą czynsz na ś. Marcina [11 XI], kmiecie po 9 gr, półrolni po 4,5 gr, zagrodnicy po 3 gr, chałupnicy po 1 gr, karczmarz 24 floreny, oraz za robotę i stróżę dalsze 24 floreny.
Kmiecie dają po 30 jaj, 3 kapłony, 6 mat, 3 łokcie przędzy konopnej, 2 łokcie zgrzebnej i 1 łokieć poczesnej, 1 korce chmielu, 2 korce żołędzi, półrolni po 1 kapłonie, 3 maty, pół korca chmielu, 1 korzec żołędzi, zagrodnicu po 20 jaj, chałupnicy po 1 korcu żołędzi, a komornicy po pół korca żołędzi.
Kmiecie pracują od śródpościa do ś. Marcina po 4 dni tygodniowo, a od ś. Marcina do śródpościa po 3 dni tygodniowo, zagrodnicy po 3 dni tygodniu piechotą, zagrodnicy połowni i chałupnicy po 2 dni tygodniowo pieszo, komornicy po 1 dniu tygodniu. Wszyscy odrabiają 4 dni pomocnego w „lecie i kaczmarce”[21].
  • 1662 – pogłówne od dzierżawcy Melchiora Bleszczowskiego z żoną oraz 72 osób czeladzi folwarcznej i poddanych [22]
  • 1673 – pogłówne od zarządcy Młodkowskiego z żoną, 11 osób czeladzi folwarcznej, 73 mieszkańców wsi oraz od Lignawskiego z żoną, matką i 2 osób jego familii [23].
  • 1674 – w Boiskach mieszka prokurator klasztoru[24]. W tym też czasie Boiska przejmują rolę kluczową w dobrach dotąd braciejowickich klasztoru świętokrzyskiego.
  • 1693 – Michał Polanowski chorąży czernichowski dziedzic z Bronowic każe związać poddanego klasztoru z Boisk, wysłanego w celu policzenia kop zboża w Bronowicach i Łęce[25]. W roku 1712 Kazimierz Łubieński biskup krakowski ekskomunikuje Michała Polanowskiego, po czym ten spłaca klasztorowi rachunki.
  • 1786 – dwór w Boiskach widoczny na mapach (Perthées);
  • 1787 – wieś liczyła 245 mieszkańców (Spis I 394; II 114);
  • 1789 – własność klasztoru świętokrzyskiego, daje 9744 złotych 2 grosze dochodu [26].
  • 1819 – wieś Boiska z folwarkiem należy do stołu konwentu, liczy wówczas 26 domów, jest tu drewniany dwór klasztorny o 4 pokojach, w którym mieszka prokurator klasztoru, i zdezelowana kaplica z ołtarzem[27]
  • 1819 – przebywa tu stale Bernard Suwalski OSB prowizor, prokurator, plenipotent i sekretarz klasztoru[28].
  • 1827 – we wsi było 42 domy i 300 mieszkańców (Tabela I 31).

Powinności dziesięcinne[edytuj | edytuj kod]

Dziesięcina należy do biskupa krakowskiego, okresowo do klasztoru świętokrzyskiego.

  • 1470-80 – z całej wsi dziesięcina snopowa i konopna wartości do 6 lub do 4 grzywien dowożą biskupowi krakowskiemu (Długosz L.B. II 574; III 241).
  • 1529 – dziesięcina snopowa wartości 10 gr pobiera biskup krakowski, a wartości 1 grzywny należy do stołu konwentu świętokrzyskiego [29].
  • 1644, 1647, 1674, 1740 – dziedzice wsi Białobrzegi, Lucimia, Łęka i Janowiec dostarczają do Boisk należne z tych wsi opactwu dziesięciny w naturze lub w pieniądzu[30].
  • 1782 – zamiast dotychczasowych 200 zł, klasztor świętokrzyski ma płacić dziekanowi kieleckiemu za dziesięciny z gruntów dworskich i poddanych w Boiskach 400 zł rocznie[31][32].
  • przed 1819 była we wsi drewniana kaplica ś. Benedykta z ołtarzem tegoż wezwania, który później został przeniesiony do kościoła w Pawłowicach. Przy kaplicy znajdował się dwór klasztorny, w którym mieszkał zazwyczaj jakiś zakonnik[33][34]
  • 1819 – po tym roku (już po supresji) biskup sandomierski podarował sprzęty z kaplicy Badeniemu, dzierżawcy tych dóbr [35]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ ZDM ↓, s. t.I s.161.
  2. ↑ a b ASK ↓, s. I/10 665v; 1/83 11v.
  3. ↑ Kosyl ↓, s. 39,58.
  4. ↑ Kam. ↓, s. 31.
  5. ↑ Kopertowska ↓, s. 209.
  6. ↑ NMP ↓, s. t.I s.264/2.
  7. ↑ AG ↓, s. 6343.
  8. ↑ LS ↓, s. r.1660 s.4 I 189.
  9. ↑ LS ↓, s. r.1660 s.4 I 172.
  10. ↑ ZDP ↓, s. rps 11037 43-69.
  11. ↑ LS ↓, s. r.1789 t.II s.20.
  12. ↑ LS ↓, s. r.1789 t.II s.26.
  13. ↑ ZK ↓, s. CL k.51.
  14. ↑ ASK ↓, s. I/10 44v.
  15. ↑ LR ↓, s. 350.
  16. ↑ ASK ↓, s. I/7 422, 584; 1/8 517.
  17. ↑ Paw. ↓, s. 323.
  18. ↑ ASK ↓, s. I/7 288, 383.
  19. ↑ ASK ↓, s. I/8 725.
  20. ↑ AG nab. ↓, s. 936 9v.
  21. ↑ AG nab. ↓, s. 936 10,16,17–7v.
  22. ↑ AG nab. ↓, s. 936 I/67 102.
  23. ↑ AG nab. ↓, s. 936 270.
  24. ↑ Gacki ↓, s. 282.
  25. ↑ Gacki X ↓, s. 505.
  26. ↑ Osad.rad. ↓, s. t.II s.249.
  27. ↑ AOkup. ↓, s. 6v. 79-84v, 237.
  28. ↑ Gacki ↓, s. 334.
  29. ↑ LR ↓, s. 27,352.
  30. ↑ Gacki ↓, s. 282-3,288.
  31. ↑ Lefebvre ↓, s. V/5 164.
  32. ↑ Gacki ↓, s. 277.
  33. ↑ Gacki ↓, s. 245-6.
  34. ↑ Wiś.Ił. ↓, s. 236.
  35. ↑ Gacki ↓, s. 338.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • M. Kamińska, Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław 1964–1965, (skrót: Kam.).
  • K. Rymut (red.), Nazwy miejscowe Polski. Historia - pochodzenie - zmiany, t. I, A-B; t. II, C-D, Kraków 1996–1997, (skrót: NMP).
  • K. Rymut, Patronimiczne nazwy miejscowe w Małopolsce, Wrocław 1971, (skrót: Rym.).
  • A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe” (14-15), Warszawa 1886, (skrót: Paw).
  • Zbiór dokumentów Małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962–1975, (skrót: ZDM).
  • Czesław Kosyl, Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego, Wrocław 1978: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISSN 0079-4775.
  • Danuta Kopertowska, Nazwy miejscowe województwa radomskiego. Nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy osiedli mieszkaniowych, placów, alei i ulic,, Kielce: Wydaw. Prywatnego Liceum Zarza̜dzania i Administracji, 1994.
  • Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, wyd. W. Ochmański, Wrocław 1963, (skrót: LS).
  • Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu, zobacz też AOkup., (skrót: ZDP).
  • Acta terrestria Cracoviensia, rps w APK w Kr., (skrót: ZK).
  • Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG., „Archiwa Państwowe”, (skrót: ASK).
  • 936 - Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689, AG, nabytki Oddziału I, nr 936., (skrót: AG nab.).
  • J. Gacki, Klasztor świętokrzyski księży benedyktynów na Łysej Górze, cz.
  • Z. Guldon, S. Zieliński, Osadnictwo i gospodarka powiatu radomskiego w XVI-XVIII w., „Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej”, 26 (1-2), (skrót: Osad.rad.).
  • Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456., (skrót: AOkup.).
  • Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968., „Liber retaxationum”, (skrót: LR).
  • Spicilegium sive Collectio veterum aliquot scriptorum qui in Poloniae bibliothecis delituerant..., t. I-VII, Rajhrad 1802, rps Brno, Statni Oblastni Archiv, Kloster Rajhrad,, „Scriptorum qui in Poloniae libris”, (skrót: Lefebvre).
  • J. Gacki, Benedyktyński klasztor na Łysej Górze.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w W.; jeśli nie zaznaczono inaczej, cyfra arabska oznacza numer dokumentu ze zbioru dokumentów pergaminowych., Archiwa Państwowe, (skrót: AG).
  • Jan Wiśniewski, Dekanat Iłżecki, Radom 1909–1911, (skrót: Wiś.Ił.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Boisk&oldid=67661120”