Kalmia szerokolistna

Kalmia szerokolistna
	; Pokrój rośliny kwitnącej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	kalmia
Gatunek	kalmia szerokolistna
	Nazwa systematyczna
	Kalmia latifolia L.; Sp. Pl. 1: 391. 1753
Synonimy
	Chamaedaphne latifolia (Linnaeus) Kuntze;
	Chamaedaphne latifolia (Linnaeus) Kuntze;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kalmia szerokolistna (Kalmia latifolia) – gatunek typowy rodzaju kalmia (Kalmia) z rodziny wrzosowatych. Występuje naturalnie we wschodniej części Ameryki Północnej^[5], na obszarze Stanów Zjednoczonych. Jego zasięg rozciąga się od południowej części stanu Maine po północną część Florydy, na zachodzie sięgając do stanów Indiana i Luizjana. Po raz pierwszy kalmia została odkryta w 1624 roku, ale nazwę naukową zyskała w XVIII wieku od nazwiska botanika Pehr Kalma^[5], który przesłał jej próbki Karolowi Linneuszowi. Gatunek uważany jest za jedną z najbardziej efektownych roślin rodzimych dla Ameryki Północnej^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: W zależności od warunków siedliskowych roślina przyjmuje formę krzewiastą lub małego drzewa o wysokości do 2-8 (rzadko 12) m^[5]^[3]. W warunkach polskich jest to zwykle krzew o pokroju szeroko-kulistym^[6], dorastający do 3 metrów wysokości i podobnej szerokości^[5]^[6]. Pędy wyprostowane, okrągłe na przekroju, gruczołowato owłosione^[3].

Liście: Skrętoległe, choć na wolno rosnących pędach mogą być pozornie okółkowe^[3]. Blaszka liściowa osadzona jest na ogonku długości od 1 do 3 cm. Blaszka jest zimozielona, sztywna, całobrzega, z wierzchu naga i mocno błyszcząca^[6]. Spód liścia jest jaśniejszy, owłosiony na nerwie głównym^[3]. Liście osiągają długość 4-12 cm i szerokość 1,5-5 cm^[3], mają kształt eliptyczny lub eliptycznolancetowaty (szerokolancetowaty)^[6], nasada liścia jest klinowata, szczyt liścia krótko zaostrzony^[5]^[6].

Kwiaty: Skupione po 20–40 w kwiatostanach stanowiących szczytowe baldachrogrona. Rozwijają się na szypułkach o długości 2–4 cm^[3]. Działki kielicha zielone do czerwonawych, owalne, do 3-3,5 mm długości, na szczycie zaostrzone, nagie lub gruczołowato owłosione. Płatki korony zrosłe niemal na całej długości osiągają od 1,5 do 3 cm długości. Od zewnątrz są nieco gruczołowato owłosione, od wewnątrz są omszone. Zwykle mają barwę różową, ale bywają żywo czerwone i czysto białe, zwykle z purpurowymi plamkami we wgłębieniach, w których znajdują się łączniki pylników. Nitki pręcików osiągają długość 4–5 mm, słupek ma długość 10-18 mm^[3]^[7].

Owoce: Kuliste, pięciokomorowe torebki o wymiarach 3-5 × 4-7 mm^[5]^[3]. Nasiona do 1 mm długości jajowate lub nieco wygięte, oskrzydlone^[3].

Korzenie: Płytki system korzeniowy, wrażliwy na uszkodzenia mechaniczne^[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje do 1900 m n.p.m. Zasiedla lasy iglaste na stokach górskich, miejsca skaliste i piaszczyste, urwiska nad strumieniami i rzekami, wąwozy, czasem tworzy gęste zarośla. Kwitnie od kwietnia do czerwca^[3].

Wykorzystanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]

Roślina sprowadzona jako ozdobna do Europy w XVIII wieku. Twarde, ale kruche drewno stosowano dawniej do wytwarzania ogrodzeń, poręczy i wykończeń meblarskich. Roślina uprawiana jest w wielu odmianach, ze względu na walory dekoracyjne kwiatów. Wymaga gleb kwaśnych w zakresie 4,6–6 pH i stanowiska słonecznego do półcienistego^[6].

Toksyczność[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie części zielone rośliny, kwiaty, pędy, pyłek i liście^[7], a także produkty wytworzone z rośliny np. miód, są wysoce toksyczne. Składniki rośliny są trujące dla ludzi, a także niektórych zwierząt m.in.: koni, kóz, bydła czy jeleni. Substancje toksyczne to głównie rododendryna i arbutyna, wywołujące po zażyciu m.in.: trudności w oddychaniu, brak łaknienia, nadmierne wytwarzanie śliny i wydzielin z oczu i nosa, depresję, częste wypróżnienia i wymioty, osłabienie, drgawki, paraliż, a nawet śpiączkę i śmierć^[7].

Znaczenie symboliczne[edytuj | edytuj kod]

Kalmia szerokolistna jest uważana symbolicznie za "kwiat stanowy" stanu Connecticut w Stanach Zjednoczonych^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2041-12-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Kalmia latifolia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-12-27].
↑ Kalmia latifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: PWN, 2011, s. 426. ISBN 978-83-01-15369-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grażyna Maternicka, Lidia Tokarska: Katalog ozdobnych roślin ogrodowych. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 184. ISBN 978-83-7763-214-7.
↑ ^a ^b ^c Kalmia latifolia. NC State University. [dostęp 2014-12-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2041-12-20] (ang.).

[america-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Kalmia latifolia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-12-27].

[iucn-4] Kalmia latifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Seneta-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: PWN, 2011, s. 426. ISBN 978-83-01-15369-4.

[Katalog-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grażyna Maternicka, Lidia Tokarska: Katalog ozdobnych roślin ogrodowych. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 184. ISBN 978-83-7763-214-7.

[NC_State-7] Kalmia latifolia. NC State University. [dostęp 2014-12-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]