Kapliczka

Przydrożna kapliczka z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Bachórcu

Kapliczka w Starym Gierałtowie

Kapliczka Czterech Patronów na Przełęczy Śnieżnickiej

Kapliczka – niewielka budowla kultowa, wznoszona przy drogach lub rozdrożach w celach wotywnych, dziękczynnych, obrzędowych itp., w najprostszej formie drewniana skrzynka z obrazem lub rzeźbą – świątkiem Jezusa, Matki Bożej lub świętego zawieszona na drzewie lub słupie. W formie rozbudowanej niewielka forma architektoniczna drewniana lub murowana, czasami mała kaplica.

Geneza kapliczki

Dokładnie nie wiadomo, kiedy zaczęto budować kapliczki. Geneza tych obiektów kultu jest bowiem bardzo stara i niezbyt jasna, posiadająca przynajmniej kilka sugerowanych źródeł.

• Jedno z nich wskazuje na pochodzenie grecko-rzymskie. Kapliczki występują w greckiej powieści Longosa, poświęcone Dionizosowi i Panowi.

Mieli [ateńczycy] także kaplice, które niegdyś przodkowie ich, mieszkający w organizacji gminnej, czcili jako świętość

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

W świecie rzymskim określano je terminem lararia. Kapliczki takie znajdowały się przy niemal każdych większych skrzyżowaniach, w domach (atrium), czy sypialni. W środku umieszczano obrazek geniusza i Lary oraz cenne przedmioty.

Poza tym w kącie widziałem wielką szafę, a w niej kapliczkę, gdzie umieszczone były srebrne Lary i marmurowy posąg Wenery,
a także niemałą złota puszkę, w której, jak mówiono, przechowywana była broda samego Trymalchiona

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Kapliczkę ustawiono Cezarowi. Następnie były wykorzystywane przez Augusta, który łączył je z propagowaniem kultu swojej osoby.

• Według innej z wersji, nazwa „kapliczka” wywodzi się od łacińskiego wyrazu ~cappa, czyli płaszcz. Domniemywa się, że chodzi tu o płaszcz św. Marcina, biskupa z Tours, który przechowywany był w specjalnej celi – pomieszczeniu wewnątrz specjalnego, niewielkiego kultowego budynku o charakterystycznych kształtach, zwanym właśnie „kaplicą”.

• Według innych przypuszczeń już św. Ambroży, biskup Mediolanu z II poł. IV wieku wspominał o kapliczkach jako o miejscach kultu. Zgodę na odprawianie nabożeństw przy kapliczkach zatwierdził synod w Agde w początkach VI wieku.

• Istnieją też hipotezy dopatrujące się przedchrześcijańskiej genezy kapliczek. Według nich, np. rzadko spotykany na Warmii typ kapliczek słupowych (kapliczek umieszczonych na drewnianych lub murowanych wysokich słupach), jest niezwykle podobny do pogańskich słupów kultowych. O "pogańskich kapliczkach" pisał choćby Nestor w IX w.: (…) jeśli kto umierał, to czynili nad nim tryznę, a potem czynili stos wielki i wkładali na ten stos umarłego i spalali, a potem, zebrawszy kości, wkładali je w małe naczynie i stawiali na słupie przy drogach, jak czynią Wiatycze i dziś. Podobne praktyki pogrzebowe były powszechne u ruskich plemion Kryniczan, Radymiczów, Siewierzan i Wiatyczów. Wpływ tych pogańskich obiektów kultowych na chrześcijańskie kapliczki, według tych opinii, wydaje się dość istotny. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa uważano kapliczki za siedziby demonów.

W okresie późniejszym, kapliczki ustawiano na skrzyżowaniach dróg, w miejscach objawień religijnych lub ważnych dla społeczności lokalnej wydarzeń. Są nieodłącznym elementem krajobrazu polskiego, choć występują też w innych krajach europejskich. Tradycja budowania kapliczek jest nadal żywa, ciągle wznoszone są obiekty tego typu.

Galeria

• 
  Kapliczka w Brennej
• 
  Kapliczka Jezusa Miłosiernego w Jabłonnej
• 
  Kapliczka św. Jana Nepomucena przy kościele św. Krzyża w Rumi
• 
  Drewniana kapliczna mazowiecka w okolicach Radziwia
• 
  Murowana kapliczka w Nowinach Brdowskich, z wizerunkiem MB Licheńskiej
• 
  Barokowa kapliczka św. Floriana w Bączalu Dolnym koło Jasła
• 
  Murowana kapliczka warmińska w Klebarku Małym
• 
  Murowana kapliczka w Garbnie
• 
  Kapliczka prawosławna w Białowieży
• 
  Kapliczka na Przełęczy Puchaczówka
• 
  Kapliczka w Hruszewie
• 
  Kapliczka w Koszycach Małych
• 
  Kapliczka przed kościołem filialnym w Przedwojowie
• 
  Górska kapliczka w Kalnej
• 
  Górska kapliczka w Kalnej
• 
  Murowana Figura w Bączalu Dolnym, sprzed 1643 roku
• 
  Kapliczka domkowa w Marcinowie
• 
  Przydomowa kapliczka w formie groty
• 
  Nadrzewna kapliczka Matki Bożej Częstochowskiej

Zobacz też

• Krzyż przydrożny
• Świątek (zwykle lokalnie nazywany „figurą”)
• Nepomuk
• Latarnie umarłych w Krakowie

Linki zewnętrzne

• Kapliczki, krzyże i figury przydrożne - artykuły o kapliczkach przydrożnych
• O lubelskich kapliczkach - artykuły na stronie Ośrodka "Brama Grodzka – Teatr NN"