Kardynał

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 77.65.95.108 (dyskusja) o 00:11, 1 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Herb kardynała (na taśmie pod tarczą znajduje się dewiza)
sutanna kardynalska
strój chórowy kardynała
Szaty kardynała (2005)
Kardynał (ilustracja z pocz. XX w.)

Kardynał (łac. cardinalis – główny, zasadniczy, mocno z czymś związany), formalnie Kardynał Świętego Kościoła Rzymskiego (łac. Cardinalis Sanctae Romanae Ecclesiae) – najwyższa po papieżu godność kościelna w Kościele katolickim. Wszyscy kardynałowie razem tworzą Kolegium Kardynałów.

Nominacje

Kardynałów mianuje papież, wybierając ich spośród mężczyzn, którzy obecnie mają przynajmniej święcenia prezbiteratu. Papież dokonuje promocji mianowanych kardynałów na konsystorzu.

Kardynałowie są mianowani przez papieża według jego własnego uznania, jednakże po zasięgnięciu opinii członków Kolegium Kardynalskiego na temat kandydatów. Gdyby zamianowany kardynał nie miał święceń biskupich, powinien je przyjąć, choć nie jest to bezwzględnie konieczne, to znaczy nie stanowi przeszkody w wykonywaniu jakichkolwiek uprawnień kardynalskich.

W przeszłości kardynałami mogli zostawać mężczyźni bez święceń. Np. Paweł III został kardynałem w 1493, a święcenia kapłańskie przyjął w 1519.

Stopnie kardynalskie

 Osobny artykuł: stopnie kardynalskie.

Tradycyjnie wyróżnia się trzy stopnie (tytuły honorowe niedające władzy poza udziałem w konklawe) kardynałów:

  • kardynałowie biskupi – którym przydzielono (obecnie tytularnie, bez sankcji kanonicznej od lat 60. XX w.) diecezję podrzymską – suburbikalną. Diecezje suburbikalne to: Ostia, Sabina-Poggio Mirteto, Porto-Santa Rufina, Velletri-Segni, Frascati, Albano i Palestrina. W czasach starożytnych diecezje te okalały diecezję rzymską. Podobnie Dziekan Kolegium Kardynalskiego jest zawsze biskupem tytularnym Ostii, a przy tym zachowuje poprzedni tytuł do diecezji podmiejskiej. Kardynałowie biskupi diecezji podmiejskich mają pierwszeństwo przed kardynałami – patriarchami Kościołów Wschodnich.
    • Kardynał, który jest patriarchą wschodnim otrzymuje automatycznie godność kardynała-biskupa, przy czym zachowuje jako tytuł swój kościół patriarchalny.
  • kardynałowie prezbiterzy – którzy mają przydzielony kościół tytularny w Rzymie, godność tę otrzymują kardynałowie, którzy są ordynariuszami jednej z ważniejszych diecezji na świecie. Najstarszy stażem kardynał, który przewodniczy grupie, to kardynał protoprezbiter,
  • kardynałowie diakoni – mają przydzielony kościół stanowiący diakonię. Najstarszy stażem kardynał, który przewodniczy grupie, to kardynał protodiakon. Godność tę otrzymują zazwyczaj kardynałowie kierujący dykasteriami Kurii Rzymskiej.

Kardynałowie in pectore

Papież może mianować kardynała in pectore (łac. w sercu), nie ogłaszając jego nazwiska z ważnych powodów, takiemu kardynałowi prawa i obowiązki przysługują jednakże dopiero z chwilą ogłoszenia jego nazwiska, wszakże z pierwszeństwem od daty nominacji. Zdarzały się przypadki ogłoszenia nominacji kardynalskiej in pectore dopiero po śmierci nominata (np. Iuliu Hossu mianowany w 1969 roku, ogłoszony w 1973). W dawniejszych czasach (jeszcze za Piusa XII) birety dla kardynałów in pectore spoczywały w prywatnej kaplicy papieskiej pod szklanymi kloszami.

Atrybuty

Pierścień

Każdy nowo mianowany kardynał podczas mszy św. koncelebrowanej otrzymuje od papieża pierścień oznaczający związek ze Stolicą Apostolską oraz czerwony biret, który jest symbolem oddania się kardynała na służbę Kościoła powszechnego aż do złożenia ofiary z życia (dokładniej usque ad sanguinis effusionem – aż do przelania krwi).

Tytulatura

Właściwym szykiem dla pisowni i wymowy nazwiska kardynała (małą literą) jest kardynał Imię Nazwisko (styl prosty). Umieszczenie nazwy godności między imieniem a nazwiskiem w szyku Imię Kardynał Nazwisko stosowane jest w „stylu oficjalnym kościelnym”[1].

Pretendenci

Większość kardynałów stoi na czele ważnych archidiecezji – w Polsce (2018): warszawskiej, niedawno także krakowskiej, gnieźnieńskiej i wrocławskiej. Taka diecezja jest określana jako posto cardinalizio – miejsce kardynalskie. Nie zawsze jednak ich ordynariusze otrzymują czerwony biret na pierwszym konsystorzu po nominacji na daną diecezję. Przykładowo po śmierci kard. Adolfa Bertrama w 1945 roku Bolesław Kominek otrzymał nominację kardynalską dopiero w roku 1973, choć w tym przypadku na opóźnienie nominacji wpływało nieuregulowanie do 1972 roku statusu diecezji wrocławskiej i jej rządcy.

Kardynałami mianowani są również wysocy urzędnicy Kurii rzymskiej (kardynałowie kurialni), którzy nie posiadają własnych diecezji i zobowiązani są rezydować w Rzymie. Kardynałowie, którzy kierują diecezjami, powinni przybyć na każde wezwanie biskupa Rzymu. Ponadto papieże honorują tą godnością wybitnych teologów katolickich oraz – zwyczajowo – byłych rektorów uniwersytetów Gregorianum i Lateranum. Kardynałowie, którzy ukończyli 75. rok życia i stoją na czele dykasterii Kurii Rzymskiej lub Państwa Watykańskiego, proszeni są o złożenie rezygnacji. Są jednak członkami dykasterii na ogół co najmniej do ukończenia 80. roku życia.

Wybór papieża

Od 1059 kardynałowie, zebrani na Kolegium Kardynałów, dokonują wyboru nowego papieża podczas konklawe. Czynne prawo wyborcze w konklawe przysługuje kardynałom, którzy w dniu zaistnienia wakatu Stolicy Apostolskiej nie ukończyli 80 lat (decyzja papieża Jana Pawła II, wyrażona w Konstytucji Apostolskiej Universi Dominici Gregis z 22 lutego 1996). Inną funkcją Kolegium Kardynalskiego jest doradzanie papieżowi.

Kardynał legat

Kardynał legat (a latere) jako specjalny wysłannik (missus specialis) papieża reprezentuje biskupa Rzymu na uroczystościach lub innych zgromadzeniach i wypełnia zlecone mu zadanie.

Świeccy kardynałowie

Na początku ery nowożytnej tytuł kardynała nosili niektórzy szefowie rządów, najbardziej znanym z nich jest Jules Mazarin – pierwszy minister Francji. Te osoby nie pełniły funkcji kościelnych, ale były opłacane z kasy Kościoła zamiast królewskiej. Rzym zgadzał się na taki stan rzeczy w zamian za ochronę swojego stanu posiadania. W przeszłości także niektórzy kardynałowie nie posiadali święceń kapłańskich. Wynikało to z faktu, że najniższy stopień kardynalski, kardynałowie diakoni, wywodził się od najważniejszych diakonów Rzymu, posiadających tylko niższe święcenia, podobnie jak kardynałowie prezbiterzy od najważniejszych prezbiterów (kapłanów) Rzymu, a kardynałowie biskupi od biskupów diecezji podmiejskich Rzymu. (Zob. rangi kardynalskie)

Jednym z ostatnich takich kardynałów był sekretarz stanu Państwa Kościelnego Giacomo Antonelli, którego do godności kardynalskiej wyniósł papież Pius IX. Obecny kodeks prawa kanonicznego z 1983 zabrania wynosić do tej godności osoby nieposiadające święceń kapłańskich. Kwestię tę w obecnym prawie kościelnym reguluje kanon 351 § 1. Kardynałów ustanawia w sposób nieskrępowany Biskup Rzymski, wybierając ich spośród mężczyzn, którzy mają przynajmniej święcenia prezbiteratu, odznaczają się szczególną nauką, obyczajami, pobożnością i roztropnością w załatwianiu spraw. Ci, którzy nie są jeszcze biskupami, powinni przyjąć sakrę biskupią.

Uprawnienia kardynałów

  • spowiadają na całym świecie bez zgody ordynariusza miejscowego
  • używają pastorału (o ile są biskupami) w czasie mszy św. bez zgody ordynariusza miejscowego
  • używają mitry w czasie czynności liturgicznych (nawet gdy nie są biskupami)
  • pełnią funkcje diakonów (zamiast koncelebrować kardynałowie diakoni nie zakładają wtedy ornatu, a jedynie dalmatykę, używając jednak mitry) w czasie mszy św. sprawowanej przez papieża
  • idą w procesji, w której niesie się Sanctissimum zawsze za baldachimem, chyba że przewodniczy jej papież
  • otrzymują obywatelstwo Państwa Watykańskiego na czas pobytu w Rzymie
  • wybierają papieża w czasie konklawe (jeśli mają mniej niż 80 lat)

Polscy kardynałowie

 Osobny artykuł: Polscy kardynałowie.

(nazwiska wytłuszczone oznaczają mogących brać udział w konklawe)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Poradnia Wydawnictwa Naukowego PWN http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=2566.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kardynał&oldid=52618318”