Karol Gajdzik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karol Gajdzik
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 listopada 1883
Przełajce (obecnie Siemianowice Śląskie)

Data i miejsce śmierci

30 sierpnia 1955
Siemianowice Śląskie

poseł na Sejm Śląski IV kadencji
Okres

od 1935
do 1940

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi II stopnia Śląski Krzyż Powstańczy Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Żelazny (1813) II Klasy

Karol Gajdzik (ur. 4 listopada 1883 w Przełajce[a], zm. 30 sierpnia 1955 w Siemianowicach Śląskich) – działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, powstaniec śląski, dowódca pułku piechoty w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów), odegrał istotną rolę w przebiegu III powstania śląskiego. Poseł na Sejm Śląski IV kadencji (w latach 1935–1945).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 4 listopada 1883 we wsi Przełajka, w rodzinie Karola, rolnika, i Bregidy z Wicików. Ukończył szkołę elementarną, a następnie podjął pracę w hucie „Laura” oraz w kopalni „Maks”.

W sierpniu 1914 jako kapral rezerwy wcielony do 6 pułku (4 bateria artylerii ciężkiej) armii niemieckiej. Walczył w czasie I wojny światowej i zasłużył się w walkach na froncie wschodnim, otrzymał Krzyż Żelazny oraz austriacki medal „Za dzielność”. Awansowany do stopnia sierżanta sztabowego.

W listopadzie 1916 reklamowany z armii przez kopalnię „Ficinus”. Pracował jako górnik, zgłosił akces do Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. Członek zarządu Towarzystwa Śpiewaczego „Gwiazda”. W październiku 1918, wraz z grupą Polaków zgłosił akces do koła niemieckiej organizacji gimnastycznej „Turnverein” w Przełajce. Po uzyskaniu większości głosów, Polacy przejęli organizację i przekształcili ją w koło polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Przewodniczący Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Przełajce, komendant miejscowej placówki Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Uczestniczył w I, II oraz III powstaniu śląskim. Przed wybuchem I powstania śląskiego przechowywał w swoim domu ponad sto powstańczych karabinów. Musiał uciekać przed aresztowaniem do Czeladzi, gdzie został komendantem obozu powstańców. Podczas II powstania śląskiego, jako komendant rejonowy POW Górnego Śląska dowodził baonem w walkach pod Siemianowicami i Michałkowicami.

W III powstaniu śląskim dowodził Królewskohuckim pułkiem piechoty, który miał zdobyć Hutę „Laura” w Siemianowicach, Królewską Hutę (obecnie Chorzów), Chorzów (obecnie dzielnica Chorzowa – Chorzów Stary), Nowe i Wielkie Hajduki (obecnie Chorzów Batory), Lipin i Chropaczowa (obecnie dzielnice Świętochłowic) i Łagiewnik (obecnie dzielnica Bytomia).

Po rozruchach 7 maja 1921, decyzją władz międzysojuszniczych, przez kilka tygodni Królewska Huta (obecnie Chorzów) znajdowała się w części pod kontrolą oddziałów francuskich, w części zaś pod kontrolą powstańczego pułku, dowodzonego przez ppor. Karola Gajdzika. Trzy dni później, dowodzone przez niego oddziały przekształcono w 4 pułk im. Czwartaków oraz skierowano do walk w Kotlinie Kłodnickiej. Bataliony dowodzone przez niego liczyły ok. 2,4 tys. żołnierzy i dysponowały prawie 1,9 tys. karabinów. Toczyły zacięte walki, m.in. zatrzymując niemieckie natarcie na przedpolu Kędzierzyna, dzięki czemu III powstanie zakończyło się zwycięstwem powstańców.

Po III powstaniu śląskim wstąpił do Wojska Polskiego. 6 kwietnia 1921 przed Komisją egzaminacyjną z Poznania złożył egzamin z cenzusu naukowego umożliwiającego mianowanie oficerem. Służył jako podporucznik w 23 pułku artylerii polowej w Będzinie. Z dniem 22 lipca 1922 został przeniesiony do rezerwy.

Wsławiony walkami w powstaniach śląskich, mianowany naczelnikiem gminy Przełajka. W sierpniu 1922, na rynku w Katowicach odznaczony przez marszałka Józefa Piłsudskiego, wraz z grupą najbardziej zasłużonych powstańców, Krzyżem Virtuti Militari.

Działacz Związku Powstańców Śląskich, w 1935 z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy wybrany posłem na Sejm Śląski IV kadencji (1935–1945).

W 1939, jako komendant oddziału samoobrony, uczestniczył w walkach obronnych w rejonie Bańgowa i Przełajki (obecnie Siemianowice Śląskie). Po wkroczeniu hitlerowców, aresztowany we wrześniu 1939 przez gestapo, ciężko pobity i osadzony w więzieniu w Siemianowicach. Przetransportowany do Rawicza, osadzony w obozie koncentracyjnym Buchenwald.

Po II wojnie światowej represjonowany przez władze PRL, pomimo wstawiennictwa wicewojewody śląskiego Jerzego Ziętka; m.in. usunięto go ze szpitala, zarekwirowano ulubiony motocykl.

W 1947 prezes komitetu budowy kościoła pw. Najświętszej Marii Panny w Siemianowicach, prowadził także zbiórkę funduszy na budowę oraz ofiarował na ten cel posiadaną wraz z żoną nieruchomość.

Zmarł 30 sierpnia 1955 w Siemianowicach Śląskich, został pochowany na cmentarzu parafii NMP.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. obecnie Siemianowice Śląskie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Franciszek Hawranek, Aleksander Kwiatek, Wiesław Lesiuk, Michał Lis, Bolesław Reiner: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982, s. 133.
  • Zdzisław Janeczek, biogram [w:] Chorzowski Słownik Biograficzny, wyd. Muzeum w Chorzowie, Chorzów 2007, s. 98–100.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]