Karol Zaleski (fitopatolog)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Karol Zaleski (1890-1969))
Karol Zaleski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 listopada 1890
Sanok

Data i miejsce śmierci

19 lipca 1969
Poznań

Miejsce spoczynku

Cmentarz parafialny św. Jana Vianneya w Poznaniu

Zawód, zajęcie

fitopatolog

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor zwyczajny

Edukacja

Państwowe Gimnazjum Męskie w Sanoku

Rodzice

Karol Zaleski
Wilhelmina z d. Leixner

Krewni i powinowaci

Tadeusz, Juliusz, Zygmunt, Władysław, Maria, Jakub, Jadwiga, Zofia (rodzeństwo)

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Rodzina Zaleskich (ok. 1906-1912)
Rodzina Zaleskich (ok. 1912-1918)
Willa Zaleskich w Sanoku w 1. poł. XX wieku
Głaz pamiątkowy w Hucie Pustej

Karol Wilhelm Zaleski herbu Jelita (ur. 27 listopada 1890 w Sanoku, zm. 19 lipca 1969 w Poznaniu) – polski profesor, fitopatolog, żołnierz, działacz harcerski i polonijny podczas I wojny światowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Karol Wilhelm Zaleski urodzi się 27 listopada 1890 w Sanoku[1]. Wnuk Ludwika Zaleskiego z Mikuliczyna, powstańca listopadowego[2][3], syn lekarza i społecznika Karola Zaleskiego (1856-1941) i nauczycielki Wilhelminy z domu Leixner (1859–1912). Miał ośmioro rodzeństwa: (pięciu braci i trzy siostry), byli to kolejno Tadeusz (ur. 1887), Juliusz (ur. 1889), Zygmunt Jan (ur. 1892[4][5]), Władysław (ur. 1894), Maria Elżbieta (1896-1967[6][7], po mężu Hanus[2]), Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900) i Zofia Ludwika (1903-1906, zmarła w dzieciństwie[8][9][10] na zapalenie opon mózgowych[2][11]). Rodzina zamieszkiwała w tzw. Willi Zaleskich. Dwóch z jego braci, Juliusz i Jakub w 1940 zostało ofiarami zbrodni katyńskiej.

W 1909 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Karol Friser, Jakub Mikoś, Władysław Owoc, Jan Scherff, Stanisław Sinkowski, Zygmunt Wrześniowski)[12][13][14][15]. Uchwałą z 1911 został uznany przynależnym do gminy Sanok[16]. Od 1912 był członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dublanach. W 1913 ukończył Akademię Rolniczą w Dublanach, po czym rozpoczął studia teologiczne w Krakowie.

Po wybuchu I wojny światowej powracając z kuracji we Freiburgu zatrzymał się w Krakowie pod koniec sierpnia 1914. Przyłączył się do werbunku TG „Sokół”. Przystąpił do Legionu Zachodniego. 4 września 1914 wstąpił do Legionów Polskich, zostając żołnierzem 3 plutonu 7 kompanii II batalionu w 2 Pułku Piechoty w składzie I Brygady. Brał udział w walkach w Karpatach. Służył w 7 kompanii 3 Pułku Piechoty w składzie II Brygadzie Legionów Polskich. Skierowany do walk w rejonie Marmarosz-Sziget, brał udział w bojach na Przełęczy Panterpas. Po bitwie pod Mołotkowem 29 października 1914 dostał się do niewoli rosyjskiej[17]. Początkowo był przetrzymywany w obozie Buj (Gubernia kostromska), od kwietnia w Zichniewie (Gubernia tambowska), a od lata 1915 w obozie Skobielew (Obwód fergański, Turkiestan), otrzymując numer więźniarski 13408. Tam pozostawał przez kolejne trzy lata. Podczas osadzenia wykładał w tamtejszym Uniwersytecie Ludowym oraz działał na rzecz miejscowej Polonii. Używając sfałszowanych dokumentów zbiegł z obozu 23 kwietnia 1918, po czym dotarł do Samary, gdzie następnie przebywał u spotkanego tam brata Tadeusza, który jako jeniec z armii austriackiej, pracował w charakterze lekarza w samarskim szpitalu. Działał w tamtejszym Domu Polskim. W sierpniu 1918 obaj zgłaszają się w Samarze do punktu zbornego, zorganizowanego przez Polski Komitet Wojenny w Rosji. 6 października Karol i Tadeusz Zaleski z rodziną opuścili pociągiem wraz z ochotnikami polskimi Samarę, po czym żołnierze zostali wysadzeni w Nowonikołajewsku na Syberii. Tam była formowana 5 Dywizja Syberyjska. 2 kwietnia 1919 Karol Zaleski został mianowany kapralem, po czym skierowany do Polskiego Komitetu Wojennego, utworzył przy nim Sekcję Harcerstwa Polskiego i został jej szefem[18]. Tworzył Naczelną Komendę Harcerstwa Polskiego będąc referentem, został redaktorem naczelnym dwutygodnika „Harcerz Polski na Syberii”, wydawanego od 3 maja do września 1919 (łącznie pięć zeszytów)[19], wszedł w skład komendy utworzonego 22 czerwca 1919 w Nikołajewsku obozu harcerskiego dla chłopców i dziewcząt, objeżdżając do jesieni 1919 Daleki Wschód prowadził działalność wychowawczą (m.in. w Krasnojarsku, Mandżurii, Harbinie, Władywostoku), wygłaszając tam odczyty i przemówienia, zakładając nowe drużyny harcerskie, był organizatorem obozów letnich, kursów instruktorskich, bursy harcerskiej. Do 1 grudnia 1919 pełnił funkcję pełnomocnika NKHP, po czym został instruktorem w Okręgu Harcerskim Dalekiego Wschodu, opracowując w tym charakterze raport o stanie polskiego harcerstwa na Dalekim Wschodzie, przekazany do harcerskich władz centralnych w Warszawie. W kolejnych miesiącach przebywał we Władywostoku, gdzie od kwietnia 1920 ponownie służył w 5 Dywizji. 20 czerwca 1920 odpłynął z Władywostoku na statku „Neise Maru”, którym dotarł do Japonii, a stamtąd statkiem „Woroneż” (zarekwirowany przez Brytyjczyków, na pokładzie którego było ok. 1500 ludzi, z czego 1000 żołnierzy łotewskich oraz ok. 500 żołnierzy polskich wraz z rodzinami; wśród nich nie było Tadeusza Zaleskiego, który na Syberii służył w szeregach 5 Dywizji Syberyjskiej[20], zmarł w 1920 wszczepiając sobie próbnie szczepionkę przeciw tyfusowi[2]), przez Ocean Spokojny, Singapur, Ocean Indyjski, Morze Czerwone, Kanał Sueski, Morze Śródziemne, Ocean Atlantycki, kanał La Manche, aż do Zatoki Gdańskiej (przez cały wielomiesięczny rejs Zaleski odgrywał ważną rolę w życiu kulturalnym, wygłaszał m.in. mowy podczas pogrzebu morskiego czy w trakcie pożegnania polsko-łotewskiego u kresu podróży). 29 września 1920, sześć lat po wyjeździe wraz z legionistami do Węgier, stanął na polskiej ziemi w porcie Leniwka w Gdańsku. Po pobycie w Warszawie, jako kapral 2 kompanii batalionu 5 Dywizji Syberyjskiej został zwolniony ze służby wojskowej, 15 października 1920 przybył do domu rodzinnego w Sanoku.

W niepodległej II Rzeczypospolitej Od 1920 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[21], jednocześnie był asystentem na Politechnice Lwowskiej. W 1921 przeprowadził się do Poznania i rozpoczął pracę w Zakładzie Botaniki Ogólnej i Fitopatologii Wydziału Rolno-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego. W 1926 uzyskał tytuł naukowy doktora rolnictwa na podstawie pracy pt. „O znalezionych w Polsce gatunkach z grupy Penicilium Link”. Został stypendystą Funduszu Kultury Naukowej, dzięki czemu odbył studia w Belgii i Stanach Zjednoczonych od 1930 do 1931. W 1935 habilitował się z fitopatologii. Dalsze staże odbywał w Holandii, Niemczech i Danii. Do końca lat 30. działał w gronie byłych harcerzy-sybiraków[22]. Będąc docentem uniwersytetu w Poznaniu uchwałą z 1937 został uznany przynależnym do gminy Sanok[23].

Podczas II wojny światowej został wysiedlony na wschód. Pracował wówczas i po wojnie jako inspektor Izby Rolniczej w Lublinie oraz profesor na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (do maja 1945), organizując Katedrę Chorób Roślin. Następnie powrócił do Poznania na tamtejszy uniwersytet. W latach 1946–1955 był kierownikiem Oddziału Instytutu Ochrony Roślin w Gorzowie. Od 1947 został kierownikiem Zakładu Fitopatologii na Akademii Rolniczej w Poznaniu, w 1948 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, po czym został kierownikiem nowo utworzonej Katedry Fitopatologii. W 1957 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Na przełomie 1961/1962 przeszedł na emeryturę, mimo tego dalej pracował. W 1951 był promotorem pracy doktorskiej swojego ucznia Stanisława Domańskiego[24].

Był członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Był autorem wielu prac badawczo-doświadczalnych, naukowych i popularnonaukowych z zakresu fitopatologii, mykologii, ochrony roślin.

W publikacji pt. Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958 ukazał się jego artykuł pt. Tradycje Powstania Styczniowego (wspomnienia z lat chłopięcych w Sanoku)[25][26]. Wspomniał w nim o uczestnikach powstania 1863: nauczycielach sanockiego gimnazjum Auguście Mroczkowskim i Antonim Gołkowskim-Strzemieńczyku oraz lekarzu dr. Janie Jodłowskim.

Zamieszkiwał przy ulicy Śląskiej 5 w Poznaniu[27]. Zmarł 19 lipca 1969. Został pochowany na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya w Poznaniu[28]. W tym miejscu zostali także pochowani Stefania (zm. 1965)[29], Anna (zm. 2009)[30], Stanisław (zm. 2016)[31], Andrzej (zm. 2017)[32].

Karol Zaleski miał syna Jana Zygmunta[33].

Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 7 (poz. 74).
  2. ↑ a b c d Czesław Skrobała / Jadwiga Zaleska. Opowieść wigilijna. „Nowiny”, s. 1,6, Nr 43 z 23 grudnia 1982. 
  3. ↑ Wpoić młodzieży patriotyzm. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, nr 28 (193) z 1-19 października 1980. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  4. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 224).
  5. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 548.
  6. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 173 (poz. 75).
  7. ↑ Maria Hanus. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-20].
  8. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 30 (poz. 73).
  9. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 125, s. 3, 27 maja 1906. 
  10. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  11. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 78. ISBN 83-909787-0-9.
  12. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 54.
  13. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 135 z 17 czerwca 1909. 
  14. ↑ Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 47.
  15. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-22].
  16. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 590 (poz. 19).
  17. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 42.
  18. ↑ Stefan Witold Wojstomski. Zarys historii Harcerstwa Polskiego na Wschodzie. „Sybirak”. 1-2 (14), s. 30, lipiec 1938. 
  19. ↑ Stefan Witold Wojstomski. Zarys historii Harcerstwa Polskiego na Wschodzie. „Sybirak”. 1-2 (14), s. 38, lipiec 1938. 
  20. ↑ Jan Z. Zaleski. Losy Karola Wilhelma Zaleskiego (1890–1969) podczas I wojny światowej. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 363, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  21. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 43.
  22. ↑ Stefan Witold Wojstomski. Zarys historii Harcerstwa Polskiego na Wschodzie. „Sybirak”. 1-2 (14), s. 37, lipiec 1938. 
  23. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 596 (poz. 79).
  24. ↑ Życie i dzieło profesora Stanisława Domańskiego (1916-1933).
  25. ↑ Karol Zaleski: Tradycje Powstania Styczniowego (wspomnienia z lat chłopięcych w Sanoku). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 177–180.
  26. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 173–174.
  27. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 153.
  28. ↑ Karol Zaleski. poznan.pl. [dostęp 2017-10-28].
  29. ↑ Stefania Zaleska. poznan.pl. [dostęp 2017-10-28].
  30. ↑ Anna Zaleska. poznan.pl. [dostęp 2017-10-28].
  31. ↑ Stanisław Zaleski. poznan.pl. [dostęp 2017-10-28].
  32. ↑ Andrzej Zaleski. poznan.pl. [dostęp 2017-10-28].
  33. ↑ Jan Z. Zaleski. Losy Karola Wilhelma Zaleskiego (1890–1969) podczas I wojny światowej. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 347, 363, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Zaleski_(fitopatolog)&oldid=72727194”