Zaopatrzenie kartkowe

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 9 kwi 2018, była oparta na tej wersji.

Kartki – bony bądź kupony uprawniające do nabycia określonych towarów w gospodarkach, w których obowiązuje reglamentacja towarów.

Opis

W zależności od wariantu tzw. kartki umożliwiają bezpłatne nabywanie towarów, nabywanie ich po preferencyjnych cenach lub po cenach urzędowych.

System kartkowy funkcjonuje zwykle w okresie silnych niedoborów żywności spowodowanych wojną, klęskami żywiołowymi lub perturbacjami politycznymi i ma na celu zapewnienie wszystkim przynajmniej minimalnych racji żywnościowych.

Kartki stosowane były praktycznie we wszystkich krajach Europy w czasie trwania i tuż po II wojnie światowej (najczęściej na zakup żywności i paliwa), ale w większości krajów wkrótce zostały wycofane.

System kartkowy obecnie obowiązuje jeszcze na Kubie i w Korei Północnej.

System Reglamentacji w PRL

Osobny artykuł: Reglamentacja towarów w PRL.

W Polsce kartki wprowadzono ponownie (tzn. po zakończeniu w 1953 r. powojennego okresu ich obowiązywania) w sierpniu 1976 – na zakup cukru.

Od roku 1981, wobec coraz wyraźniejszych niedoborów na rynku, wprowadzano coraz więcej ograniczeń i poszerzano zakres reglamentacji. Najpierw, oprócz funkcjonujących już pięć lat kartek na zakup cukru, wprowadzono kartki uprawniające do zakupu mięsa, potem reglamentacją objęto jeszcze masło, kaszę, ryż, mąkę, następnie olej, mydło, proszki do prania, słodycze, papierosy, alkohol, benzynę itd.

Pierwsza "gierkowska" kartka na cukier z 1976
Kartka wieloasortymentowa – oprócz mięsa – z XI 1982
Dzieci otrzymywały dodatkowe masło na podstawie wpisów do książeczek zdrowia
Tu wpisano prócz masła i sera – płyn Lugola po katastrofie w Czarnobylu

Kartki na artykuły codziennego użytku w Polsce ostatecznie wycofał rząd Mieczysława Rakowskiego. Ostatnim towarem reglamentowanym było mięso – kartki obowiązywały do końca lipca 1989 r., jednakże w ostatnich miesiącach legalnie dostępne było tzw. mięso z uboju gospodarczego, w praktyce nieznacznie tylko droższe od mięsa reglamentowanego.

Reprodukcje pierwszych polskich kartek na cukier trafiły jeszcze w 1976 roku na plakaty prawicowych konkurentów szwedzkich socjaldemokratów jako argument przeciw rządom lewicy. Na plakacie tym pod wizerunkiem polskiej kartki było pytanie: "Czy chcesz tego w Szwecji?"