Kawowiec

Kawowiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Podrodzina	Ixoroideae
Rodzaj	kawowiec
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} L.; Species Plantarum 2 1753
	[[wikispecies:{{{wikispecies}}}\|Systematyka w Wikispecies]]
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 14 sty 2018, była oparta na tej wersji.

Kawowiec, kawa (Coffea L.) – rodzaj wiecznie zielonych krzewów i drzew z rodziny marzanowatych. Obejmuje 104 gatunki^[2]. W większości pochodzą one z terenu Afryki, niektóre tylko z Azji^[3]. Niektóre z nich są uprawiane.

Morfologia i biologia

Liście: Naprzemianległe, błyszczące, pojedyncze, o całym lub pofałdowanym brzegu; mają krótki ogonek, osiągają długość do 35 cm.

Kwiaty: Białe lub kremowe. Rurkowate, intensywnie pachnące. Pojedyncze lub zebrane w kwiatostany u nasady liści.
Owoc: Czerwony pestkowiec z wyglądu przypominający jagodę; zawiera dwa jednostronnie spłaszczone nasiona. Nasiona niektórych gatunków kawy zawierają kofeinę, alkaloid o działaniu pobudzającym. Nasiona te są wykorzystywane do przygotowania parzonego napoju – kawy.

Systematyka

Synonimy^[4]

Buseria T. Durand, Cafe Adans., Hexepta Raf., Leiochilus Hook. f., Nescidia A. Rich., Paolia Chiov., Pleurocoffea Baill., Psilanthopsis A. Chev., Solenixora Baill.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny marzanowatych (Rubiaceae), która jest kladem bazalnym w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych^[1]^[5].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe Takht. ex Reveal, nadrząd Gentiananae Thorne ex Reveal, rząd marzanowce Dumort., podrząd Rubiineae Raf., rodzina marzanowate Juss., podrodzina Coffeoideae Raf., plemię Coffeae DC., podplemię Coffeinae DC., rodzaj kawa L.^[6].

Gatunki^[2]

Coffea abbayesii J.-F.Leroy
Coffea affinis De Wild.
Coffea alleizettii Dubard
Coffea ambanjensis J.-F.Leroy
Coffea ambongensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea andrambovatensis J.-F.Leroy
Coffea ankaranensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea anthonyi Stoff. & F.Anthony
Coffea arabica L.
Coffea arenesiana J.-F.Leroy
Coffea augagneurii Dubard
Coffea bakossii Cheek & Bridson
Coffea bertrandii A.Chev.
Coffea betamponensis Portères & J.-F.Leroy
Coffea bissetiae A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea boinensis A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea boiviniana (Baill.) Drake in A.Grandidier
Coffea bonnieri Dubard
Coffea brevipes Hiern
Coffea bridsoniae A.P.Davis & Mvungi
Coffea buxifolia A.Chev.
Coffea canephora Pierre ex A.Froehner
Coffea carrissoi A.Chev.
Coffea charrieriana Stoff. & F.Anthony
Coffea commersoniana (Baill.) A.Chev.
Coffea congensis A.Froehner
Coffea costatifructa Bridson
Coffea coursiana J.-F.Leroy
Coffea dactylifera Robbr. & Stoff.
Coffea decaryana J.-F.Leroy
Coffea dubardii Jum.
Coffea eugenioides S.Moore
Coffea fadenii Bridson
Coffea farafanganensis J.-F.Leroy
Coffea fotsoana Stoff. & Sonké
Coffea fragilis J.-F.Leroy
Coffea gallienii Dubard

Coffea grevei Drake ex A.Chev.
Coffea heimii J.-F.Leroy
Coffea × heterocalyx Stoff.
Coffea homollei J.-F.Leroy
Coffea humbertii J.-F.Leroy
Coffea humblotiana Baill.
Coffea humilis A.Chev.
Coffea jumellei J.-F.Leroy
Coffea kapakata (A.Chev.) Bridson
Coffea kianjavatensis J.-F.Leroy
Coffea kihansiensis A.P.Davis & Mvungi
Coffea kimbozensis Bridson
Coffea kivuensis Lebrun
Coffea labatii A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea lancifolia A.Chev.
Coffea leonimontana Stoff.
Coffea leroyi A.P.Davis
Coffea liaudii J.-F.Leroy ex A.P.Davis
Coffea liberica Hiern
Coffea ligustroides S.Moore
Coffea littoralis A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea lulandoensis Bridson
Coffea macrocarpa A.Rich.
Coffea magnistipula Stoff. & Robbr.
Coffea mangoroensis Portères
Coffea manombensis A.P.Davis
Coffea mapiana Sonké
Coffea mauritiana Lam.
Coffea mayombensis A.Chev.
Coffea mcphersonii A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea millotii J.-F.Leroy
Coffea minutiflora A.P.Davis & Rakotonas.

Coffea mogenetii Dubard
Coffea mongensis Bridson
Coffea montekupensis Stoff.
Coffea montis-sacri A.P.Davis
Coffea moratii J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea mufindiensis Hutch. ex Bridson
Coffea myrtifolia (A.Rich. ex DC.) J.-F.Leroy
Coffea namorokensis A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea perrieri Drake ex Jum. & H.Perrier
Coffea pervilleana (Baill.) Drake in A.Grandidier
Coffea pocsii Bridson
Coffea pseudozanguebariae Bridson
Coffea pterocarpa A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea racemosa Lour.
Coffea rakotonasoloi A.P.Davis
Coffea ratsimamangae J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea resinosa (Hook.f.) Radlk.
Coffea rhamnifolia (Chiov.) Bridson
Coffea richardii J.-F.Leroy
Coffea sahafaryensis J.-F.Leroy
Coffea sakarahae J.-F.Leroy
Coffea salvatrix Swynn. & Philipson
Coffea sambavensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea schliebenii Bridson
Coffea sessiliflora Bridson
Coffea stenophylla G.Don
Coffea tetragona Jum. & H.Perrier
Coffea togoensis A.Chev.
Coffea tricalysioides J.-F.Leroy
Coffea tsirananae J.-F.Leroy
Coffea vatovavyensis J.-F.Leroy
Coffea vavateninensis J.-F.Leroy
Coffea vianneyi J.-F.Leroy
Coffea vohemarensis A.P.Davis & Rakotonas.
Coffea zanguebariae Lour.

Zastosowanie

Roślina uprawna: Kawowce uprawiane są od ok. 575 roku n.e. (pierwotnie w Afryce)^[7] na plantacjach w strefie międzyzwrotnikowej Afryki, Ameryki Południowej i Azji. Gatunki kawy liczące się na światowym rynku produkcji to arabika (Coffea arabica) około 70%, robusta (Coffea canephora) około 30% i liberika (Coffea liberica) około 1% udziału^[8].
W Kolumbii powstał ogród kawowców, nazwany Narodowym Parkiem Kawy^[9].

Przypisy

↑ ^a ^b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-05-27]. (ang.).
↑ ^a ^b World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2010-12-03].
↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Wykaz rodzajów rodziny marzanowate. [dostęp 2010-12-03].
↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999. Systematyka rodzaju kawa według Reveala
↑ Chemical Compounds. Thomson Gale, 2006, s. xxii. ISBN 1-4144-0467-0.
↑ Wszystkie smaki kawy. Wydawnictwo "Wiedza i Praktyka", 2012. [dostęp 2013-05-23].
↑ Narodowy Park Kawy - Tea Rebels, „Tea Rebels”, 15 maja 2017 [dostęp 2017-06-23] (pol.).

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-05-27]. (ang.).

[KEW-2] World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2010-12-03].

[E-3] Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[5] Wykaz rodzajów rodziny marzanowate. [dostęp 2010-12-03].

[6] Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999. Systematyka rodzaju kawa według Reveala

[7] Chemical Compounds. Thomson Gale, 2006, s. xxii. ISBN 1-4144-0467-0.

[8] Wszystkie smaki kawy. Wydawnictwo "Wiedza i Praktyka", 2012. [dostęp 2013-05-23].

[9] Narodowy Park Kawy - Tea Rebels, „Tea Rebels”, 15 maja 2017 [dostęp 2017-06-23] (pol.).

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]