Kielich księcia Tassilona
Kielich księcia Tassilona – kielich z brązu, o posrebrzanej i pozłacanej powierzchni. Wykonany przez nieznanego złotnika, najprawdopodobniej pochodzenia anglosaskiego. Znajduje się obecnie w opactwie w Kremsmünster (Górna Austria, Austria).
Kielich jest datowany na lata 770–790. Fundatorką i zleceniodawczynią naczynia była Liutpirga, żona księcia bawarskiego Tassilona III, najprawdopodobniej z okazji założenia benedyktyńskiego opactwa w Kremsmünster w roku 777.
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Kielich składa się z masywnej półowalnej czary, pierścienia i stopy. Pierścień jest tworzony przez wieniec drobnych kul, poniżej którego znajduje się wybrzuszenie będące prefiguracją nodusa.
Odlany jest z brązu, posrebrzany i pozłacany. Bogata dekoracja ornamentalna i przedstawienia figuralne na powierzchni wykonano za pomocą rozmaitych technik, w tym sztancowania, trybowania, grawerowania, rytu wgłębnego i niello. Jego wysokość wynosi 25,5 cm, waga 3,05 kg; pojemność czary 1,75 litra.
Na czarze znajduje się pięć owalnych medalionów z wizerunkami: Jezusa Chrystusa (z inicjałami "I" i "S", tłumaczonych jako Iesus Salvator) oraz Czterech Ewangelistów z ich symbolami. Owale medalionów są u góry ścięte pasem z ozdobnym szlaczkiem geometrycznym o naprzemiennie ułożonych półkolach i pięciobokach wypełnionych plecionką celtycką. Na nodusie znajduje się niellowana dekoracja w formie rombów i trójkątów z wpisanymi w nie drobnymi plecionkami, liśćmi palmetowymi, kręgami. W niektórych partiach pojawiają się także formy zoomorficzne[1]. Na stopie znajdują się owalne medaliony z przedstawieniami: Maryi, Jana Chrzciciela oraz nieznanej kobiety, najprawdopodobniej królowej Lombardii, Theodolindy. U dołu owalne medaliony są ucięte, jest to odzwierciedlenie kompozycji czary.
Na samym dole pas z łacińską inskrypcją: TASSILO DUX FORTIS + LIVTPIRG VIRGA REGALIS[2].
Analiza[edytuj | edytuj kod]
Kielich księcia Tassilona należy do odosobnionych i oryginalnych dzieł złotnictwa wczesnego średniowiecza. Od strony stylistycznej stanowi syntezę form typowych dla sztuki iroszkockiej oraz anglosaskiej. Najprawdopodobniej został wykonany przez złotnika z Nortumbrii[3]. Za anglosaską proweniencją kielicha przemawia tradycja sztuki złotniczej wśród anglosaskich mnichów-misjonarzy, o których wspominają częściowo źródła. Jednym z nich był święty Dunstan, mnich i arcybiskup Canterbury.
Nie ma pewności, gdzie kielich został wykonany, bowiem recepcja form sztuki insularnej (zarówno iroszkockiej jak i anglosaskiej) sięga południowych rubieży kontynentu, stąd też jako miejsce wykonania kielicha badacze sugerowali północne Włochy, Salzburg i okolice jeziora Mondsee. Na terenie kontynentu we wczesnym średniowieczu powszechna była biżuteria wykonywana na Wyspach[4].
Kielich odznacza się wysokim poziomem wykonania, precyzją i dbałością o detal. Bogata dekoracja ornamentalna i stylizowane postaci w medalionach tworzą harmonijną całość.
Chociaż synody kościelne uchwalane w VIII i IX wieku zakazywały stosowania miedzi i brązów do wyrobu kielichów mszalnych[5], kielich Tassilona jest jednym z kilku przykładów, gdzie odstąpiono od ówczesnych doktryn.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ CR Dodwell: Anglo-Saxon Art, A New Perspective. Manchester UP: 1982, s. 208–9. ISBN 0-7190-0926-X.
- ↑ TASSILON, KSIĄŻĘ SILNY + LIUTPYRGA PANNA OD KRÓLA (Dezyderiusza) Chalice. W: Herbert Thurston: The Catholic Encyclopedia. T. III. New York: Robert Appleton Company, 1908. [dostęp 2007-07-23].
- ↑ Tassilo Chalice. W: Barbara Ann, PhD Kipfer: Archaeology Wordsmith. 2002–2007. [dostęp 2011-10-25].
- ↑ Dodwell, op. cit., s. 188–215, esp. 202–210.
- ↑ Metalwork. W: Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc., 2007. [dostęp 2007-10-22].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Volker Bierbrauer: Liturgische Gerätschaften aus Baiern und seinen Nachbarregionen in Spätantike und frühem Mittelalter. [w:] Hermann Dannheimer (Hrsg.): Die Bajuwaren. Von Severin bis Tassilo 488-788. Prähistorische Staatssammlung, München 1988;
- Günther Haseloff: Der Tassilokelch (Münchner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte; 1). Beck, München 1951
- Günther Haseloff: Zum Stand der Forschung zum Tassilokelch. In: Gunter Dimt (Hrsg): Baiernzeit in Oberösterreich. Von Severin zu Tassilo. Oberösterreichisches Landesmuseum, Linz 1977;
- Piotr Skubiszewski, Sztuka Europy Łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- O kielichu Tassilona z oficjalnej strony opactwa w Kremsmünster. stift-kremsmuenster.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-20)]. (niem.).
- Prezentacja kielicha Tassilona na stronie BeyArs. beyars.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-06)]. (niem.).
- O księciu Tassilonie III i kielichu (niem.)
- O kielichu Tassilona na stronie Uniwersytetu im. Marcina Lutra w Halle (niem.)