Kierpień

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kierpień
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Narodzenia NMP
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Głogówek

Liczba ludności (2011)

317[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-250[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0493818

Położenie na mapie gminy Głogówek
Mapa konturowa gminy Głogówek, u góry znajduje się punkt z opisem „Kierpień”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kierpień”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kierpień”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kierpień”
Ziemia50°23′29″N 17°51′21″E/50,391389 17,855833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kierpień (dodatkowa nazwa w j. niem. Kerpen) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Równiny Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Osobłoga.

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kierpień, po jej zniesieniu w gromadzie Błażejowice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 317 osób[2].

Przysiółkiem wsi jest Chmielnik[4][5].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 12,5 km od granicy z Czechami, na Równinie Niemodlińskiej, tuż przy granicy powiatu prudnickiego z powiatem krapkowickim (gmina Strzeleczki). Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Osobłoga.

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Kierpniu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,5 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Dzierżysławic wynoszą 619 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Kierpień[4][8]
SIMC Nazwa Rodzaj
0999038 Chmielnik przysiółek

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi wywodzi się od łacińskiego słowa carpio – co oznacza staw dla karpi[9]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Kierpien, a także zgermanizowaną Kerpen we fragmencie: „Kerpen (1281 Carpno, 1388 Kerpyn, polnisch Kierpien)”[10]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Kierpno[11]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości nazwę Kierpień[12]. 1 grudnia 2009 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Kerpen[13].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Kerpno villa (1274), Erbgut Carpno (1281), Kerpno (1285), in Kerpena (1290), Kerpin (1324), Kerppen (1635), Kerpyn (1388), in villa Kerpen (1679), Kerpten (1743), Kerpen (1784), Kerppen, Kierpień (1845), Kierpno – Kerpen (1939), Kerpen – Kierpień, -pnia, kierpieński (1947), Kierpień, -pnia (1981)[14].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pieczęć Kierpnia (1722)

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIII wieku[9]. Nie jest znany dokładny rok jej założenia, okres powstania wsi wyznaczono w przybliżeniu na lata 1245–1274[15]. Książę Władysław opolski w 1274 przekazał wieś zakonowi cystersów w Kazimierzu[16]. Miejscowy kościół parafialny pod wezwaniem Narodzin Najświętszej Marii Panny wzmiankowany był po raz pierwszy w 1335[9].

Wieś Kierpień była własnością opactwa cystersów w Lubiążu[17], a prawo wyższe do niej należało do zamku w Głogówku[18]. 3 lipca 1574 w Opolu opat lubiąski Jan oskarżył wszystkich mieszkańców Kierpnia o nieodrabianie pańszczyzny „od wielu lat”, przez co mieli narazić opactwo w Lubiążu na szkody obliczone na 500 złotych czerwonych. Sąd odbył się w Opolu lub Raciborzu[19]. W 1597 dzierżawcą wsi Kierpień był Baltazar Betsch[20].

Pieczęć Kierpnia (1926)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała trzy karpie ułożone w słup, a w otoku napis: KERPPENER: GEM: SIGL: / NEYSTAETER CREYS[21]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[22]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[23]. W XIX wieku w Kierpniu funkcjonował młyn wodny[24].

10 lipca 1903 Kierpień i okoliczne miejscowości nawiedziła ogromna powódź. Woda wystąpiła z brzegów Osobłogi i zalała wschodnią część wsi. Mieszkańcy schowali się na strychach i dachach wraz z żywym inwentarzem, który zdołali uratować. Po przerwaniu wałów ochronnych zachodniej odnogi Osobłogi zalane zostały drogi do Kierpnia, co uniemożliwiło wezwanie pomocy. Uszkodzeniu uległo wiele domów oraz mosty przez Osobłogę[25].

Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 636 mieszkańców Kierpnia 15 posługiwało się językiem niemieckim, a 620 językiem polskim[26]. Po zakończeniu I wojny światowej w Kierpniu narastał konflikt pomiędzy Niemcami i Polakami. W kronice szkoły i gminy z 1920 relacjonowano: „Polscy agitatorzy ciągle odwiedzają Kierpień, jedno polskie zebranie goni drugie. Napięcie między Niemcami i Polakami wzrasta jako skutek polskiego terroru. Kierpień jest znany jako «ostoja przekonanych Polaków» szeroko poza granicami powiatu prudnickiego.” Centralną osobowością po stronie polskiej był w Kierpniu Władysław Nohl[27]. 26 czerwca 1920 we wsi założono proniemiecki Związek Wiernych Ojczyźnie Górnoślązaków, który liczył 109 członków. Ponadto działał tu Związek Chrześcijańskich Rolników (77 członków) i Związek Weteranów Wojennych (35 członków). 28 listopada 1920 odbyło się tu potajemne zebranie członków grup uderzeniowych z Kierpnia i okolic, któremu przewodniczył komendant POW Górnego Śląska w Prudniku Jan Faska. Utworzono wówczas grupę uderzeniową „Samopomoc”[28]. Nauczyciel Hauke z Kierpnia miał podczas lekcji namawiać uczniów do zdzierania polskich plakatów, jednocześnie zabraniając im rozmawiać w szkole po polsku[29].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kierpień znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[30]. Do głosowania uprawnionych było w Kierpniu 440 osób, z czego 363, ok. 82,5%, stanowili mieszkańcy (w tym 360, ok. 81,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 433 głosy (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 431 (ok. 99,5%) ważnych; za Niemcami głosowało 266 osób (ok. 61,7%), a za Polską 165 osób (ok. 38,2%)[31].

Podczas III powstania śląskiego w Kierpniu stacjonował oddział Selbstschutzu. 30 mieszkańców wsi brało udział po polskiej stronie w bitwie w rejonie Góry Świętej Anny[32]. 23 września 1922 w Kierpniu odsłonięto pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. W 1925 rozpoczęto budowę nowej szosy do Pisarzowic[33].

Zbiorowa mogiła żołnierzy poległych w marcu 1945

W latach 1945–1950 Kierpień należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[34], w latach 1954–1959 była siedzibą gromady Kierpień, w 1959 należała do gromady Błażejowice, a w latach 1959–1972 do gromady Mochów.

Wieś ucierpiała podczas powodzi w lipcu 1997[35]. W 2007 Kierpień przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[36].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół z ogrodzeniem

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[41]:

  • kościół par. pw. Narodzenia NMP, zabytkowy, z 1300 r., przebudowany w 1660 r. i w 1792 r., wypisany z księgi rejestru
  • dom nr 47

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kierpniu chronione są ponadto[42]:

  • ogrodzenie kościoła parafialnego z bramkami
  • cmentarz parafialny przy kościele
  • karczma, nr 1
  • dom mieszkalny nr 24
  • dom mieszkalny (wycużny) w zagrodzie nr 82
  • dom mieszkalny (wycużny) nr 83
  • dom mieszkalny nr 84
  • dom mieszkalny nr 86
  • szkoła, ob. dom nr 88

Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik na placu straży pożarnej w Kierpniu[43] powstały w 1922 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej[33]. Po II wojnie światowej został rozbudowany[43].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Kierpień posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – „Kierpień”, „Kierpień I”, „Kierpień II”[44].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Kierpniu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[45].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Kierpniu znajduje się katolicki kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)[46].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kierpniu[47].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Kierpień

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kierpniu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[48].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)[49].

Ludzie związani z Kierpniem[edytuj | edytuj kod]


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 53084
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 470 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  6. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-26].
  7. ↑ Klimat: Kierpień: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-26].
  8. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  9. ↑ a b c Sołectwa Gminy Głogówek [online], www.gminaglogowek.info [dostęp 2022-09-16].
  10. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1078.
  11. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 24.
  12. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  13. ↑ Stanisław Stadnicki, Głogówek – Oberglogau [online], tygodnikprudnicki.pl, 1 października 2008 [dostęp 2022-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07].
  14. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IV, J-Kn, hasło „Kierpień”. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN, 2001, s. 446. ISBN 83-87623-36-9.
  15. ↑ Plan odnowy miejscowości Kierpień, gmina Głogówek, powiat prudnicki, województwo opolskie na lata 2020–2028 [online], bip.glogowek.pl [dostęp 2022-09-16].
  16. ↑ Kierpień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 48.
  17. ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 41.
  18. ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 42.
  19. ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 313.
  20. ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 373.
  21. ↑ 907 Kerpen (Kierpień) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 16 sierpnia 2021 [dostęp 2022-09-16] (pol.).
  22. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  23. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Zachariasz Mosakowski, Kierpień, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 4 kwietnia 2020 [dostęp 2023-08-20].
  25. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Wielka powódź w lipcu 1903 roku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (861), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 4 lipca 2007, s. 11, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  27. ↑ Wrobel 2004 ↓, s. 71.
  28. ↑ Wrobel 2004 ↓, s. 72.
  29. ↑ Kierpno w pow. prudnickim. Polityka w szkole, „Gazeta Opolska”, Bronisław Koraszewski – redaktor naczelny, 48, Opole: Nakładem i drukiem wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 1 marca 1921, s. 3.
  30. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  31. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-09-16]. (niem.).
  32. ↑ Wrobel 2004 ↓, s. 73.
  33. ↑ a b Wrobel 2004 ↓, s. 74.
  34. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  35. ↑ Wylała Osobłoga, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 29 (348), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 20 lipca 1997, s. 11, ISSN 1231-904X.
  36. ↑ Kierpień, gm. Głogówek [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 14 listopada 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  37. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-26].
  38. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-26].
  39. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 220.
  40. ↑ a b c d Wieś Kierpień w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  41. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 107. [dostęp 2013-01-09].
  42. ↑ Studium 2016 ↓, s. 64.
  43. ↑ a b Pomnik upamiętniający mieszkańców Kierpienia – ofiary I i II wojny światowej [online], upamietnienia.e-wojewoda.pl [dostęp 2023-12-28].
  44. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Kierpień, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  45. ↑ DFK Kierpień / Kerpen
  46. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-09-17] (pol.).
  47. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  48. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  49. ↑ Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Głogówek
Miasto
Wsie
Osada
Integralne
części wsi
Części
miasta

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kierpień&oldid=73368524”