Kiwi (owoc)

A = aktinidia ostrolistna, C = a. chińska, D = a. smakowita, E = A. eriantha, I = A. indochinensis, P = A. polygama, S = A. setosa

Kiwi, agrest chiński – jadalne owoce kilku gatunków aktinidii (Actinidia), w szczególności aktinidii chińskiej (A. chinensis) i smakowitej (A. deliciosa). Mniejsze znaczenie komercyjne mają także jadalne owoce aktinidii ostrolistnej (A. arguta) i pstrolistnej (A. kolomikta), nazywane czasem minikiwi oraz Actinidia polygama i in. Oba gatunki o największym znaczeniu użytkowym rosną dziko w Chinach i od dawna ich owoce są tam spożywane. Owoce spopularyzowane zostały w wyniku rozwoju ich hodowli i upraw w Nowej Zelandii, który nastąpił w tym kraju po 1904 roku. Stamtąd też trafiły do oferty handlowej nazwane w 1959 „kiwifruit”. Od lat 70. XX wieku owoce stały się popularne w różnych krajach świata, a roczna produkcja przekroczyła pół miliona ton.

Właściwości kiwi

Owoce są jagodami. Ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i w centralnej części zawiera liczne, brązowe lub czarne nasiona. Miąższ owoców aktinidii smakowitej jest zielony, rzadko u odmian czerwonawy, u aktinidii chińskiej – żółtawy. Skórka okrywająca owoc aktinidii chińskiej i smakowitej jest cienka, pokryta gęstym brązowym kutnerem. Owoce odmian tych gatunków osiągają do 100 g masy i są walcowate. Owoce aktinidii ostrolistnej i pstrolistnej są mniejsze (do 3 cm długości), zielonkawożółte i są jadalne wraz ze skórką.

Wyhodowano liczne odmiany uprawne, głównie grupy A. chinensis/A. deliciosa. Najbardziej rozpowszechniona jest odmiana ‘Hayward’, mniejsze znaczenie mają odmiany: ‘Tomeri’, ‘Jenny’, ‘Oriental Delight’ i ‘Balke’. Ta ostatnia wyróżnia się plennością – z jednej rośliny zebrać można do 90 kg owoców.

Wartość odżywcza owoców wynosi 60 kcal na 100 g. Wyróżniają się one dużą zawartością witaminy C – 100 do 200 mg%.

Wartość odżywcza Kiwi (100 g)

Wartość energetyczna 251 kJ (60 kcal) Białka 0,9 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% M 1,6% 1,6% 1,6% 1,6% Węglowodany 13,9 g szczegółowe informacje Przyswajalne 11,8 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,1% 9,1% 9,1% 9,1% M 9,1% 9,1% 9,1% 9,1% Cukry (jedno- i dwucukry) 9,1 g Jednocukry Glukoza 4,3 g Fruktoza 4,1 g Dwucukry Sacharoza 0,7 g Skrobia 0,3 g Błonnik 2,1 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,4% 8,4% 10% 10% M 5,5% 5,5% 7,0% 7,0% Tłuszcze 0,5 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,12 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,12 g Wielonienasycone 0,25 g omega-3 0,06 g α-Linolenowy (ALA) 0,06 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,5% 5,5% 5,5% 5,5% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% omega-6 0,16 g Linolowy (LA) 0,19 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,6% 1,6% 1,7% 1,7% M 1,1% 1,1% 1,4% 1,4% Woda 84 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3%

Witaminy Witamina C 59 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 79% 79% 79% 79% M 66% 66% 66% 66% Tiamina (B1) 0,02 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% Ryboflawina (B2) 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% Niacyna (B3) 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% Witamina B6 0,15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 10% 10% M 12% 12% 8,8% 8,8% Foliany 0,038 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,5% 9,5% 9,5% 9,5% M 9,5% 9,5% 9,5% 9,5% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,007 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% M 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Makroelementy Fosfor 32 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% M 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% Wapń 25 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,5% 2,5% 2,1% 2,1% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,1% Magnez 15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,8% 4,7% 4,7% 4,7% M 3,8% 3,6% 3,6% 3,6% Potas 290 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% M 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% Sód 4 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% M 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% Mikroelementy Żelazo 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Miedź 0,13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 14% 14% 14% M 14% 14% 14% 14% Cynk 0,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% Mangan 0,1 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 4,3% 4,3% 4,3% 4,3%

Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Kiwi Produkcja w 2020
Państwo	Produkcja (w tonach)
Chiny	2.230.065
Nowa Zelandia	624.940
Włochy	521.530
Grecja	307.440
Iran	289.608
Chile	158.919
Turcja	73.745
Francja	49.770
Portugalia	45.820
Stany Zjednoczone	36.290
Świat	4.407.407
Źródło: FAOSTAT of the United Nations

Przechowywanie i zastosowania kulinarne

Owoce kiwi mogą być przechowywane przez 6 miesięcy (owoce aktinidii ostrolistnej tylko do 2 miesięcy) i przez ten czas nie tracą walorów odżywczych i smakowych.

Kiwi spożywane są w stanie świeżym, także w sałatkach owocowych. Poza tym są mrożone, puszkowane i przetwarzane na dżemy, soki, likiery i wina musujące. Służą także do ozdoby potraw. Ze względu na aktynidyny (będącej proteazą) nie należy dodawać ich do deserów z galaretkami. Te same enzymy jednak powodują, że mięso staje się bardziej miękkie i delikatne, dlatego kiwi używane bywają do przybrania także potraw niesłodkich.

Pochodzenie nazwy

Nazwa owoców pochodzi od nazwy ptaka kiwi, którego pióra przypominają ich brązową, owłosioną skórkę. Nazwa ta została wprowadzona z przyczyn marketingowych, po rozwinięciu się w Nowej Zelandii upraw owoców znanych wcześniej pod nazwami Yang Tao i Chinese Gooseberry.