Klajtonia

Klajtonia
	; Klajtonia przeszyta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	zdrojkowate
Rodzaj	klajtonia
	Nazwa systematyczna
	Claytonia Linnaeus; Sp. Pl. 204. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	C. virginica L
Synonimy
	Belia Steller ex J. G. Gmelin; Limnia Haworth;
	Belia Steller ex J. G. Gmelin; Limnia Haworth;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Klajtonia (Claytonia) – rodzaj roślin z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae). Obejmuje ok. 26^[4]–28^[5] gatunków. Największe ich zróżnicowane występuje w zachodniej części Ameryki Północnej^[6], ale występują także w Ameryce Środkowej na północ od Gwatemali oraz we wschodniej Azji^[4]. Niektóre gatunki zawlekane są i dziczeją w Europie, Azji i na Nowej Zelandii^[4]. Szeroko rozprzestrzeniona w Europie nad strumieniami i w wilgotnych lasach jest C. sibirica^[4]. W Polsce jako przejściowo dziczejące podawana była klajtonia przeszyta Claytonia perfoliata^[7]^[8]. Klajtonie rosną zwykle w miejscach skalistych oraz w lasach^[6]. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia amerykańskiego lekarza i kolekcjonera roślin – Johna Claytona (1686-1773)^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Byliny i rośliny jednoroczne, osiągające do 30 cm wysokości^[6]. U wielu gatunków wykształcają się zgrubiałe podziemne bulwy pędowe i kłącza. Łodygi płożące lub wzniesione^[4].
Liście: Skupione w przyziemnej rozecie liściowej, poza tym obecne są liście łodygowe. Kształt blaszki bardzo zróżnicowany u różnych gatunków – od równowąskiego po łopatkowaty i owalny, na szczycie blaszka może być zaostrzona lub tępa. Liście łodygowe w liczbie 2 lub 3, odpowiednio naprzeciwległe lub w okółku, równowąskie lub owalne. U nasady zwykle zrośnięte^[4].
Kwiaty: Okazałe, zebrane w kwiatostany groniaste lub baldachokształtne na szczycie łodygi. Wsparte przysadkami, zielonymi i podobnymi do liści lub błoniastymi i łuskowatymi. Kielich tworzą dwie nierówne działki. Płatków korony jest 5 i mają kolor biały lub różowy. Pręcików jest 5. Zalążnia kulista, jednokomorowa z 3–6 zalążkami, szyjka słupka pojedyncza, zwieńczona 3 znamionami^[4]^[6].
Owoce: Kilkunasienna torebka otwierająca się trzema klapami. U niektórych gatunków na kulistych, czarnych nasionach znajduje się biały elajosom, dzięki któremu rozprzestrzeniane są przez mrówki^[4]^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016) jest to rodzaj z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae) w obrębie rzędu goździkowców^[2]. W niektórych, dawniejszych ujęciach systematycznych klasyfikowany do rodziny portulakowatych (Portulacaceae)^[9].

Wykaz gatunków^[5]

Claytonia acutifolia Pall. ex Schult.
Claytonia arctica Adam
Claytonia caroliniana Michx.
Claytonia cordifolia S.Watson
Claytonia eschscholtzii Cham.
Claytonia exigua Torr. & A.Gray
Claytonia gypsophiloides Fisch. & C.A.Mey.
Claytonia joanneana Schult.
Claytonia lanceolata Pursh
Claytonia megarhiza (A.Gray) Parry ex S.Watson
Claytonia nevadensis S.Watson
Claytonia ogilviensis McNeill
Claytonia ozarkensis John M.Mill. & K.L.Chambers
Claytonia palustris Swanson & Kelley
Claytonia parviflora Douglas ex Hook.
Claytonia perfoliata Donn ex Willd. – klajtonia przeszyta
Claytonia porsildii Jurtzev
Claytonia rosea Rydb.
Claytonia rubra (Howell) Tidestr.
Claytonia sarmentosa C.A.Mey.
Claytonia saxosa Brandegee
Claytonia scammaniana Hultén
Claytonia sibirica L.
Claytonia soczaviana Jurtzev
Claytonia tuberosa Pall. ex Schult.
Claytonia udokanica Zuev
Claytonia umbellata S.Watson
Claytonia virginica L.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-12-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j John M. Miller: Claytonia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Claytonia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 89. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 135-136. ISBN 83-01-12218-8.
↑ Genus: Claytonia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-05].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-12-05].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j John M. Miller: Claytonia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-05]. (ang.).

[tpl-5] Claytonia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-05].

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 89. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 135-136. ISBN 83-01-12218-8.

[grin-9] Genus: Claytonia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]